خبرگزاری مهر، گروه استانها- مریم ساحلی: کتاب‌ها می‌توانند، پنجره‌ای شگفت رو به جهان اندیشه بگشایند. عطر کاغذهای سپید و کاه‌ی، خط به خط کلمات ردیف شده، نقش در نقش جلد کتاب‌ها، روشنایی چراغ کتاب فروشی‌ها، قفسه‌های سنگین از دانش و خیال در کتابخانه ها ما را به خود می‌خوانند، به شور شیرین کتاب خواندن.
واقعیت این است که همه می‌دانیم کتاب‌ها محمل دانش، آگاهی، تجارب، افکار و احساسات خالقانشان هستند. کتاب‌ها پنجره‌ای تماشایی رو به جهان افرادی هستند که آنها را به نگارش درآورده‌اند و کتاب خواندن ما را در دانش و تجربه دیگران سهیم می‌سازد.
اما آنچه پیش چشم ماست متأسفانه مهجور ماندن کتاب در زندگی بسیاری از افراد جامعه است. تلاش برای دعوت به کتابخوانی و ترویج فرنگ مطالعه از ضروری‌ترین فعالیت‌های فرهنگی برای ارتقای فرهنگ و مهیا ساختن بستر توسعه به شمار می‌آید. هفته کتاب، هر ساله در کشور ما، روزهایی سرشار از یاد کتاب و کتابخانه و نویسندگان را رقم می‌زند و اما این کافی نیست. چرا که برای افزایش گرایش جامعه به سمت کتابخوانی نیاز است تا ترویج فرهنگ کتابخوانی نه فقط لقلقه زبان بلکه دغدغه ذهن در همه روزهای سال باشد.
کتابخوانی از خانه‌ها آغاز می‌شود
کودکان از ما می‌آموزند. والدینی که در خانه کتاب می‌خوانند بی آنکه سخن بگویند فرزندانشان را به کتاب خواندن فرا می‌خوانند. بسیاری از آنها که امروز مشتاقانه همنشین کتاب‌ها هستند وقتی قرار می‌شود از کودکی خویش سخن بگویند به این نکته اشاره می‌کنند. و البته ناگفته نماند که مربیان و معلمان نیز در نهادینه ساختن فرهنگ کتابخوانی در کودکان و نوجوانان نقشی به سزا دارند.
«رؤیا بابایی» معلمی که همواره دانش آموزانش را به کتابخوانی فرا می‌خواند، در این باره به خبرنگار مهر گفت: اولیای کتاب خوان و کتاب دوست، بدون شک سهم بزرگی در کتاب خوان شدن فرزندان دارند، به گونه‌ای که بچه‌ها خود به خود با دیدن کتاب در دست والدین خویش در این مسیر قرار می‌گیرند و کتاب جزو لوازم اولیه زندگی آنها می‌شود. چنین کودکانی با کتاب انس می‌گیرند و در کنار خرید خوراکی و تنقلات و اسباب بازی به خرید کتاب هم توجه نشان می‌دهند.
وی با بیان اینکه پدران و مادران می‌توانند با اهدای کتاب به فرزندان خود در مواقع مختلف، آنها را به دوستی با کتاب سوق دهند، افزود: در مدرسه هم معلمان نقش مهمی در آشنایی دانش آموزان با کتاب و کتابخوانی دارند و با شیوه‌های متفاوت می‌توانند این کار را در کلاس به شکل یک عادت معمول در آورند.
بابایی در ادامه با اشاره به اینکه می‌توان در طول هفته بخشی از یک کتاب را در ساعات مختلف بخوانند و یا مسابقه کتابخوانی ماهانه برگزار کنند و با اهدای جایزه به افراد برتر ایجاد انگیزه کنند، ادامه داد: تشویق دانش آموزان به خلاصه نویسی کتاب و یا معرفی کتاب از سوی دانش آموزان برای هم کلاسی‌ها نیز می‌تواند از جمله راه‌های ترویج کتابخوانی در مدارس باشد.
وی اضافه کرد: در کنار همه این روش‌ها وجود یک کتابخانه کوچک در هر کلاس که امکان به اشتراک گذاشتن کتاب‌ها بین دانش آموزان را فراهم می‌کند نیز سبب می‌شود تا دانش آموزی صرفاً به دلیل نداشتن کتاب، مطالعه را ترک نکند.
ترویج کتابخوانی در فضای مجازی
دعوت مردم به مطالعه و معرفی کتاب در فضای مجازی از جمله فعالیت‌هایی است که اگر به درستی انجام شود، می‌تواند نتایج ارزشمندی در پی داشته باشد. «فاطمه غفاری» داستان نویس. مترجم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در اهمیت کتاب و کتابخوانی همین بس که در کشور بلژیک و سوئد، کتاب کالایی اساسی است و کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند حتی در دوران قرنطینه نیز به فعالیت خود ادامه دهند.
غفاری با اشاره به اینکه به عقیده من کج سلیقه ترین کار، نقل برشی از کتاب به علاوه عکسی از آن در کنار یک فنجان قهوه است، اضافه کرد: گاه اما نثر شیوا و سخن پرمغز نویسنده، زبان را از هر حرف اضافه ای الکن می‌سازد، ولی فراموش نکنیم که همان یک قاچ را هم باید هنرمندانه سِرو کرد.
وی با تأکید بر لزوم احترام به شعور مخاطب و بضاعت مالی او، گفت: شخصاً تا به حال کتابی را که ارزش خرید ندارد معرفی نکرده‌ام و امیدوارم هرگز در این مسیر قرار نگیرم. تا زمانی که کتابی را مطالعه نکنم به مخاطب نیز معرفی نخواهم کرد. اخیراَ حتی دوستان محتواهایی با هشتگ # کتاب‌هایی_که_نباید_خواند پست می‌کنند، که بسیار جذاب است. در واقع اگر به قول پویش کتابی شهرمان «کتاب چو نان» است، نان خوب به دست مشتری بدهیم.
وی یادآور شد: گاهی سر دعوای ناشر و ارشاد، اسم کتابی ورد زبان‌ها شده و تب خرید بالا می‌گیرد اما کتابخوان یا کتابخوارِ مغبون، آن را تکه‌نانی خشک یا بیات می‌یابد. به نظرم تبلیغ کتاب مثل آگهی لباس، اکسسوری یا خوراک نیست که برقش چشم مشتری را بگیرد. محتوا حرف اول را می‌زند. به قول سهراب سپهری: «و نخوانیم / کتابی که در آن پوست شبنم تر نیست، / و کتابی که در آن یاخته‌ها بی بعدند»
اهمیت رونق کتاب فروشی‌ها
واقعیت این است که تعداد کتاب فروشی‌های یک شهر نشان از کتاب خوان بودن اهالی آن شهر و استوار بودن پایه‌های فرهنگ آن جامعه دارد. اما با توجه به وضعیت اقتصادی موجود و بی مهری‌هایی که نسبت به کتاب و کتابخوانی شاهدیم، این روزها روشن ماندن چراغ کتاب فروشی‌ها به زحمت ممکن است و این موضوع مهم نیازمند حمایت دولت است.
«کسرا میرزایی» جوانیست که به تبعیت از حرفه پدر کتاب فروشی خویش را در شهر انزلی برپا کرده است. وقتی از او خواستیم تا عمده مشکلات این حرفه را بیان کند، اظهار کرد: معمولاً بودجه‌ای که در برگزاری طرح‌های تخفیفی به کتاب فروشی‌ها اختصاص داده می‌شود، کم است.
وی با بیان اینکه این موضوع چندین بار به متولیان امر اعلام شده اما تنها پاسخ عدم تأمین بودجه است، افزود: مشکل دیگر پرداخت مالیات است که باید برای کتاب فروشان صفر باشد اما بدین صورت عمل نمی‌شود و ما مالیات پرداخت می‌کنیم.
میرزایی ارائه تسهیلات را یکی دیگر از مواردی عنوان کرد کتاب فروشی‌ها به دنبال آن هستند، گفت: زمانی زمزمه‌هایی مبنی بر پرداخت وام به منظور توسعه کتابفروشی ها به گوش می‌رسید اما خبری نشد در حالی که اگر این امر محقق شود، کتاب فروش‌ها با وسعت بخشیدن به فضای کتاب فروشی خویش می‌توانند با عرضه عناوین بیشتر کتاب، خدمات مناسب‌تری ارائه دهند و جذابیت بیشتری برای کتابخوان ها فراهم کنند.
تأثیر کرونا بر بازار کتاب
وی در پاسخ به این میزان آسیب‌های ناشی از کرونا نیز به خبرنگار مهر گفت: کتابخوان ها وقتی در منزل هستند، وقت آزاد بیشتری در اختیار دارند و عناوین بیشتری کتاب تهیه می‌کنند، اما مردم عادی به اندازه یک سوم پیش از همه گیری کرونا برای خرید کتاب مراجعه می‌کنند، چرا که بخشی از آنها دچار رکود کسب و کار شده‌اند و خرید کتاب در اولویت‌های آخرشان قرار گرفته است و عده‌ای نیز در خانه هستند و کمتر از منزل خارج می‌شوند تا گذرشان به کتاب فروشی‌ها بیفتد.
میرزایی همچنین ادامه داد: امیدوارم متولیان ذی ربط نسبت به گلایه‌ها توجه بیشتری داشته داشته باشند و به بیان مشکلات این حوزه در رسانه‌ها ترتیب اثر داده شود.
ترویج کتابخوانی باید اولویت متولیان امر باشد
آرمین صافدل از فعالان پر تلاش و خلاق عرصه ترویج کتابخوانی در شهر بندر انزلی است. او که بانی رویداد فرهنگی «تو هم بخوان» بود و اکنون در صدد برگزاری رویداد کتابخوانی «چنان» در این حوزه است وی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره چالش‌های موجود در مسیر ترویج فرهنگ کتابخوانی گفت: متأسفانه مطالعه و کتابخوانی، اولویت مدیران حتی مسئولان فرهنگی ما نیست و این موضوع در حد شعار باقی می‌ماند.
وی ادامه داد: حتی امسال در تعیین شعار هفته کتاب «دانایی، مانایی» اعلام شده، شاهد هیچ خلاقیت و یا مانیفستی که بخواهد اجرا شود یا نشان از آرمان یا رویایی داشته باشد، نیستیم. در حالی که متولیان امر می‌توانند به بررسی وضعیت موجود و طرح‌های موفق اجرا شده در این حوزه بپردازند.
صافدل افزود: آنها می‌توانند با مجریان طرح‌های خلاقانه که بازخورد مناسبی از سوی مردم داشته به گفتگو نشسته و روند کار و چگونگی تأثیرگذاری و موانع کار را بررسی کنند. همچنین لازم است مدیران، اقدامات پشتیانی و معنوی خویش از فعالیت‌های خوب ترویج کتابخوانی را تقویت کنند.
ضرورت شکل گیری فعالیت‌های ترویجی
وی یادآور شد: متأسفانه آنچه شاهد هستیم این است که مسئولان مربوطه اغلب درگیر برگزاری جلسات حوزه کتابخوانی هستند که هر دو ماه یک بار برگزار می‌شود. در این جلسات بیشتر به مواردی نظیر بررسی مصوبات فضاهای فیزیکی کتابخانه ها و یا پرداخت سهم شهرداری برای گرداندن امور کتابخانه های عمومی توجه می‌شود.
صافدل با اشاره به اینکه این در حالی است که مشکل اصلی این است که مردم انگیزه کتابخوانی ندارند، افزود: لازم است فعالیت‌های ترویجی شکل بگیرد و صرفاً اضافه کردن سرانه فیزیکی کتابخانه ها کافی نیست.
این فعال فرهنگی در ادامه به برخی مشکلات کتابخوانی در شهرستان انزلی اشاره و اظهار کرد: ما هیچ نقشه راهی در حوزه کتابخوانی انزلی نداریم. نمی‌دانیم سرانه مطالعه مردم شهر چقدر است وضعیت ما نسبت به ظرفیت‌هایی که داریم، چگونه است و دارای چه جایگاهی نسبت به دیگر شهرهای کشور قرار داریم.
وی با بیان اینکه مواردی این چنین یا محاسبه شده اما ما از آن بی اطلاع هستیم و یا اینکه اصلاً انجام نشده است، ادامه داد: لازمه حرکت درست در این مسیر برنامه ریزی و هدف گذاری است. ما در بحث نهاد کتابخانه ها هدف گذاری این چنینی نداریم که در آن نقش سازمان‌های مردم نهاد، نویسندگان و مدیران دیده شود. این هم یکی از دلایل درجا زدن در این بخش است. هم اکنون انزلی در استان به لحاظ سرانه فیزیکی و امکانات دارای رتبه ۱۲ در بین ۱۶ شهرستان است و مطمئناً این حاصل سال‌ها انباشت مطالبات و کارهای نکرده است.
لزوم حضور متولیان امر در رویدادهای فرهنگی
صافدل با بیان اینکه تصمیم سازان شهری و فرهنگی آنچنان در رویدادها و جریان‌های فرهنگی به عنوان مخاطب مشارکت ندارند، خاطر نشان کرد: این افراد از آنجایی که تصمیم گیرنده هستند باید در جریان امور قرار بگیرند، زیرا وقتی مشارکت فعال و مؤثری نداشته باشند و با اتمسفر این فضا به اندازه کافی آشنا نشوند، نمی‌توانند به درستی تصمیم بگیرند.
وی با اشاره به اینکه با وجود این شرایط امر ترویج کتابخوانی، شکل رفع تکلیف به خود می‌گیرد و مواردی که در قانون تعیین شده، به عنوان مثال تشکیل جلسات به انجام می‌رسد و مواردی چون حضور مدیران ذیربط در رویدادهای فرهنگی که از سوی قانون تعیین تکلیف نشده، صورت نمی‌پذیرد، افزود: همین امر سبب می‌شود تا تصمیم گیرندگان اصلی از جریانات روز این حوزه دور باشند و ارتباطی با فضای واقعی نداشته باشند.
نظر شما