مردی از جنس آینه

به گزارش خبرنگار مهر، مشایخی که متولد سال 1313 است از کودکی به بازیگری علاقمند بود و به همین خاطر پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ورود به عرصه هنری به تحصیل در رشته تئاتر اقدام کرد. وی در سال 1336 به استخدام اداره هنرهای دراماتیک در آمد و همزمان به همکاری با برنامه سازان کانال سوم تلویزیون مشغول شد که شبکه ای غیردولتی بود.

مشایخی با آنکه به فعالیت در عرصه تئاتر علاقمند بود و ارتباط خوب با گروه های تئاتری داشت، همواره حضور در سینما او را وسوسه می کرد. همین امر باعث شد برای نخستین بار بازی جلوی دوربین را با حضور در فیلم کوتاه "جلد مار"  به کارگردانی هژیر داریوش تجربه کند. این موضوع باعث دلخوری تئاتری هایی شد که با آنها همکاری می کرد و به همین خاطر مدتی به او نقشی پیشنهاد نشد.

این بازیگر فعالیت درعرصه سینمای حرفه ای را از سال 44 با بازی در فیلم سینمایی "خشت و آینه" ساخته ابراهیم گلستان آغاز کرد. مشایخی در این فیلم همراه تعدادی از بازیگران شناخته شده تئاتر آن زمان نقش یک افسر نگهبان را بازی کرد که شخصیت اصلی داستان، کودکی رها شده را پیش او می برد. هر چند میان بازی در این فیلم و حضور جدی تری مشایخی در سینما چند سالی فاصله است، اما به جهت کاری، شرایطی خوب برای وی به وجود می آورد.

مشایخی سال 48 در دو فیلم سینمایی "گاو" ساخته داریوش مهرجویی و "قیصر" کاری از مسعود کیمیایی حضور پیدا کرد. بازی در این فیلم ها حضور این بازیگر در سینما را تثبیت کرد و از آن پس نقش های زیاد به او پیشنهاد شد. این در شرایطی بود که وی به طور همزمان فعالیت در تئاترهای تلویزیونی را که به طور مستقیم پخش می شد و حضور فعال در تئاتر را نیز پیگیری می کرد.

مهارت مشایخی در فن بازیگری باعث شد بیشتر اوقات کارگردان هایی به او پیشنهاد کار بدهند که در صدد ساخت آثاری متفاوت بودند. هر چند این بازیگر فیلم های تجاری نیز در کارنامه فعالیت های هنری خود دارد، اما شرایط حرفه ای خود در سینما را به گونه ای ترسیم کرد که امکان بازی در نقش های متفاوت را به دست بیاورد.

این بازیگر در سال 53 جلوی دوربین بهمن فرمان آرا رفت تا حضور در یکی از نقش های فیلم "شازده احتجاب" را تجربه کند. تجربه بازی در این فیلم تاریخی باعث شد او در سال های بعد بتواند چند نقش تاریخی ماندگار را بازی کند. در سال 56 در فیلم "سوته دلان" علی حاتمی نقش آقای ظروفچی را ایفا کرد. این نقش در عین سادگی بخشی دیگر از توانمندی های این بازیگر را در زمان تسلط تجاری فیلمفارسی به اثبات رساند.

وی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به بازیگران مجموعه تلویزیونی "هزار دستان" پیوست تا نقش رضا تفنگچی و رضا خوشنویس را که یکی از اصلی ترین و کلیدی ترین شخصیت های این قصه بود ایفا کند. بازی در این سریال او را تا چند سال مشغول کرد. البته باعث محدودیت فعالیت او در سینما نشد.

مشایخی پس از پیروزی انقلاب با فیلم "گفت هر سه نفرشان" به کارگردانی غلامعلی عرفان به عرصه سینما بازگشت. وی در ادامه همکاریش با علی حاتمی در سال 62 به بازیگران "کمال الملک" پیوست. بازی در نقش کمال الملک یکی از ماندگارهای کارنامه هنری مشایخی و از نقش های به یادماندنی تاریخی سینمای ایران محسوب می شود. سال بعد در فیلم "گلهای داودی" رسول صدرعاملی بازی کرد که به خاطر این دو فیلم جایزه بهترین بازیگر نقش اول را از سومین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.

وی در سال 65 با ظاهر و حتی ماهیتی شبیه نقش هایی که در آثار تاریخی بازی کرده بود در فیلم "طلسم" داریوش فرهنگ حضور یافت که در جای خود نقشی به یاد ماندنی است. مشایخی در سال 66 نقش اصلی فیلم "پدر بزرگ" مجید قاری زاده را ایفا کرد که اثری ملودرام بود و برخی از مشکلات آن روز جامعه را به تصویر می کشید. وی به خاطر بازی در این فیلم بار دیگر سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر را به خانه برد.

این نقش پرداز باتجربه هرچند در فیلم "سرب" مسعود کیمیایی در سال 67 نقشی اصلی ایفا نکرد، اما توانست با حضور کوتاه خود در فیلم در ذهن مخاطب ماندگار شود. حضور وی در نقش پیرمرد صحرا نشین فیلم سینمایی "روز واقعه" شهرام اسدی باعث شد بازی در یک فیلم مذهبی را نیز تجربه کند. این نقش هم با آنکه کوتاه بود تاثیر خود را بر ذهن و دل بیننده می گذاشت.

وی در ادامه همکاری با بهمن فرمان آرا در سال 80 نقشی در فیلم "خانه ای روی آب" پذیرفت. دو سال بعد با یداله صمدی برای بازی در فیلم سینمایی "بانوی من" همکاری کرد که حضورش در این فیلم جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد از هفتمین دوره جشن خانه سینما را برایش به ارمغان آورد. وی در فیلم "یک بوس کوچولو" نیز نقش نویسنده ای ناامید و پا به سن گذاشته را بسیار خوب ایفا کرد.

جمشید مشایخی تاکنون در 89 فیلم سینمایی نقش آفرینی کرده و حضور در چندین سریال تلویزیونی را نیز تجربه کرده که "هزار دستان" شاخص ترین آنهاست. این در حالی است که وی فعالیت خود را از عرصه تئاتر آغاز کرد و از بازیگران توانا و شناخته شده این عرصه محسوب می شود. هر چند طی سال های اخیر در هیچ نمایش صحنه ای حضور نیافته است.

این بازیگر به دلیل فیزیک و چهره اش حتی در دوران جوانی، نقش پدران و مردان پا به سن گذاشته را بازی می کرد که چهره مهربان او یکی از دلایل این مسئله است. اما مشایخی همواره در نقش های مختلف چنان روان جلوی دوربین ظاهر می شود که هیچ تردیدی برای مخاطب در قبول و باور او به عنوان شخصیتی زنده و پویا باقی نمی ماند.

مشایخی با فهم درست مشخصات نقش و هماهنگ کردن این ویژگی ها با شخصیت واقعی خود، آینه ای پیش روی نمونه های واقعی افرادی قرار می دهد که نقش آنها را بازی می کند و همواره شناخت و ارتباط مخاطب از فیلم و شخصیت های داستانی را افزایش می دهد.