معماي جديد عراق

درميان اخبار مهم عراق در هفته گذشته موضوع نظام فدرالي بيشترجلب توجه نموده است . در تمامي اظهار نظرها و مصاحبه هاي مسئولين شوراي حكومت انتقالي حاكم آمريكايي عراق و بسياري از آگاهان نيز اين موضوع بيشتر به چشم مي خورد. به همين جهت در عنوان خبرهاي مربوط به سيستم حكومتي در عراق با عناويني چون جمهوري فدرال عراق، شوراي رياستي  سه گانه و اسامي مشابه مواجه بوديم. درتوضيح اين شكل از سيستم سياسي علاوه بر تصريح به تغييرات اساسي در شكل حكومت به نقش اساسي شيعيان - اكراد و سني ها و يا به زبان ديگر اعراب و اكراد تاكيد مي گردد. اينكه چرا در شرايط فعلي اين موضوع بيش از ساير مسائل مورد توجه است به نظر مي رسد پروژه عراق از نگاه مقامات كاخ سفيد با توجه به موضوع اساسي انتخابات رياست جمهوري آمريكا مي بايست به يكي از دغدغه هاي عمده تبديل و براي بهره گيري از آن به عنوان يك برگ برنده انتخاباتي برنامه ريزي شود.
به همين دليل آمريكاييان از مدتي قبل با به راه اندازي  تبليغات وسيع با محوريت انتقال قدرت در عراق عليرغم تمامي مشكلات موجود در اين كشور درتلاشند ضمن آرام جلوه دادن اوضاع عراق وتثبيت شرايط به مراحل بعدي يعني تعيين حكومت و زمينه سازي انتخابات روي آوردند.
به همين دليل نيز در حال رايزني و چانه زني با نيروهاي سياسي موجود براي ساماندهي نوع حكومت آينده عراق با توجه به ملاحظات خود مي باشند.
تعجيل در واگذاري قدرت تا 30 ژوييه ، دادن نقش بيشتر به كردهاي عراق ، بررسي احتمالات سيستم سياسي ظرف يك و نيم ماه آينده، تاكيد بر جبران شرايط  نامطلوب كردها در گذشته ، يافتن اتفاق نظر و تعريف مشترك از نظام  فدرالي از جمله محورهاي فعاليت فعلي در عراق توسط جريانهاي مختلف مي باشند.
توضيح اينكه پل برمر چندي قبل در يك مصاحبه مطبوعاتي اعلام كرد پس از پايان ماموريت خود به عنوان رييس نيروهاي ائتلاف در عراق سي ژوئن (خرداد ماه) عراق را ترك خواهد كرد. وي در خصوص آينده نيروهاي آمريكايي پس از واگذاري قدرت به عراقيها و تضمين عدم دخالت در امور سياسي اين كشور گفت: ما ديد گاه خاصي درباره تشكيل دولت عراق داريم و رييس جمهور آمريكا نيز درباره آينده عراق معتقد است سه اصل اوليه شامل ايجاد دمكراسي، عراق با ثبات و امن و روابط مسالمت آميز با همسايگانش بايد تحقق يابد. همچنين درباره نقش موثر كردها در تحولات عراق علاوه بر تاييد وضعيت خود گردان قبلي به برخي شهرهاي كردنشين همانند سليمانيه، دهوك و اربيل براي پيوستن به سيستم فدرالي زير نظر حاكميت اكراد آزادي عمل داده و وضعيت بقيه شهرهاي كردنشين نيز تا سال 2005 معلوم خواهد شد در عين حال در اين بخش به حضور 50 هزار كرد مسلح به عنوان نيروهاي  گارد ملي زيرنظر فرماندهي فدرال تاكيد شده است. ازسوي ديگر با توجه به موضوع اساسي عدم تعيين وضعيت شهر كركوك كه از جمله مسائل مورد اعتراض مردم كرد و نمايندگان آنها مي باشد مقرر گرديد تا چاههاي نفت كركودك كه از نظر كردها متعلق به آنها مي باشد زير نظر دولت فدرال فعاليت كرده و سهم كردها نيز به آنها داده شود همچنين با توجه به وضعيت نامطلوب شرايط كردها در زمان رژيم صدام به وضعيت سياسي ، اجتماعي و اقتصادي آن رژيم به اين منطقه در شرايط فعلي به اين وضع رسيدگي بيشتري شود.
ملاحظات:
1- ايجاد شوراي رياستي و يا تقسيم  مسئوليت ها براساس سيستم گردشي با توجه به تنوع نژادي ، ديني درعراق مي تواند يكي از مهمترين چاشهاي ساختار قدرت در آينده باشد.به علاوه اولويت دادن به اعراب واكراد به عنوان عناصر اصلي و حذف ديگر عناصر درعراق به ويژه تركمن ها با توجه به سابقه منازعات قومي و تقسيم قدرت مي تواند چالش برانگيز باشد.
2- به نظر مي رسد در شرايط فعلي آمريكا با اولويت دادن به موضوع سيستم حكومتي در عراق به طور ضمني با شوراي حكومت انتقالي هماهنگي نداشته و در برخي موارد نيز تصميمات اين شورا كه منصوب خود آنها مي باشد را ناديده مي انگارد به ويژه شوراي حكومتي مقرر كرد تا پاكسازي حكومت و ساختار اداري از بقاياي حزب بعث صورت گيرد كه تاكنون توسط نيروهاي آمريكا اين مهم مورد توجه قرار نگرفته است. لذا به نظر مي رسد ديدگاه خاص آمريكاييان درخصوص حكومت آينده عراق همچنانكه برمربه آن اشاره داشته برگرفته ازتعامل نيروهاي داخلي و بهره گيري از نيروهاي مخالف و تكيه كردن بر تمامي نيروهاي  موجود در جامعه عراق ولو بعثي هاي سابق باشد كه اين موضوع جزء توافقات پنهاني نيروهاي ائتلاف با نيروهاي سياسي عراق مي باشد.
3- از نكات مهم و اساسي ديگر توافق پنهاني آمريكا با نيروهاي سياسي عراق در شرايط فعلي برعدم مشاركت مراجع ديني در شوراي حكومتي و ساختار آن و تجديد نظر در ساختار برخي وزارتخانه هاي فعلي مي باشد كه نيروهاي ائتلاف معتقدند با توجه به تجربيات چند ماهه گذشته عملكرد علما و برخي وزارتخانه ها به ويژه آموزش و پرورش ، اوقاف و.. اين بخشها در آينده مي توانند براي آمريكا مشكلاتي را ايجاد نمايند و همچنين در راستاي ايجاد تغيير در خاورميانه و انجام اصلاحات مورد نظر آنها درعراق مي بايست درخصوص  اجراي احكام اسلامي در مدارس وسازمانها و ... تعديلاتي صورت گيرد.
4- از ديگر مسائل مهم در خصوص سيستم فدرالي در عراق تاكيد برمر بر تقسيم بندي  جغرافيايي و نه نژادي مي باشد . او معتقد است در اين صورت تماميت ارضي و يكپارچگي عراق نيز حفظ خواهد شد ولي بنظر مي رسد اين موضعگيري با واقعيات موجود در عراق و سياستهاي آمريكا همخواني  جدي ندارد چرا كه اگر آمريكايي ها برموضوع سيستم فدرالي بر حسب جغرافيا و نه نژاد تاكيد داشته اند. مي بايست علاوه بر امتيازات ارايه شده به كردها به ديگرگروهها نيز امتيازات مشابه مي داده اند تا موضوع نژادي نبودن سيستم فدرالي جامه عمل بپوشد كه از مهمترين آنها مي توان به تركمن ها اشاره كرد.
5- علاوه بر نكات مذكور موضوع نظام فدرالي دراين منطقه مي بايست با رعايت تمامي ملاحظات  از جمله هماهنگي وهمراهي كشورهاي همسايه عراق توام باشد سابقه تاريخي نشان مي دهد كه خود مختاري و تجربه طلبي هميشه بخشي مهم از مطالبات كردهايعراق بوده كه اين موضوع مي تواند به ديگر كشورها سرايت نموده و كشورهاي سوريه ، تركيه و ايران را تحت تاثير قرار دهد و اين منطقه را با چالشهاي جديدي مواجه سازد كه در اين صورت از هم اكنون مخالفتهاي كشورهاي مذكور را بر مي انگيزد. موضعگيري تركيه در همين راستا بيشتر قابل درك است چرا كه اولويت دهي به كردها وعدم توجه به خواسته هاي مردم تركمن مورد اعتراض شديد تركيه مي باشد كه از لحاظ تاريخي با آنها مرتبط است و درصورت نقش يابي بيشتر اكراد در شمال عراق  از نفوذ تركيه در اين منطقه كاسته خواهد شد.
6- اگرچه تاكنون نسبت به اصل سيستم فدرال در عراق توافق كلي صورت گرفته ولي به نظر مي رسد با توجه به موانع موجود بر سر راه  عملياتي كردن اين موضوع گروههاي سياسي در عراق ناچارند ضمن توجه به اين سيستم به برخي الگوهاي جايگزين همجون فدراسيون اكثريت و يا اشكال مختلف دمكراسي تمركز نمايند تا بتوانند در صورت نياز و عدم پاسخگويي سيستم فعلي الگوي مناسبي را ارايه دهند.
7- در نهايت تحليلگران سياسي معتقدند موضوع شكل گيري كردستان (كشور كردستان) درعراق و زمينه سازي براي تجزيه اين كشور با توجه به خواست اكراد و تلاشهاي به عمل آمده قبلي ووجود برخي نشانه هاي لازم دراين جهت ازجمله محورهاي مشترك سياست آمريكا و اسراييل براي ايجاد تغييرات بنيادي در اين منطقه مي باشد كه در آن صورت اين موضوع مي تواند به يكي از مسائل و دغدغه هاي حكومتي در سوريه - تركيه و ايران منجر شود كه جملگي از كشورهايي هستند كه با سياستهاي كلي آمريكا و اسراييل در خاورميانه مخالفت دارند و در تلاشند تا مسائل اين منطقه را با توجه به استعدادهاي موجود سازماندهي و هدايت كنند.
سخن آخر اينكه بسياري معتقدند با توجه به تجربه حضور آمريكاييان درعراق و آشنايي آنها با فضاي كلي اين كشوراز يك طرف و موضوع مهم و اساسي انتخابات رياست جمهوري و ارتباط آينده سياسي بوش با مسئله عراق از طرف ديگر و سياستهاي انتخاباتي حزب جمهوري خواه براي بهره گيري بهينه از پروژه عراق در شرايط فعلي موضوع ساماندهي شكل و سيستم سياسي عراق براي ايجاد ثبات مقطعي مورد توجه قرار دارد و در پي آن نيز انتقال قدرت به مردم عراق جنبه عيني مي يابد ولي در طراحي فعلي به گونه اي نيروهاي سياسي آرايش يافته اند كه به نظر مي رسد براي توفيق وفرجام مطلوب مي بايست بارديگر به نقش سياسي آمريكا تكيه نمايند واين موضوع در شرايطي معنا مي يابد كه حزب جمهورخواه توانسته باشد در انتخابات آينده پيروز گشته و براي پيگيري بقيه پرونده اصلاحات درخاورميانه بار ديگر روي موضوعات منطقه اي ازجمله عراق تمركز بيشتر نموده و در شرايط آتي براي اجراي سياستهاي خود ، سيستم سياسي مورد نظر خود را با تمامي جوانب طراحي و حمايت كند.