در حادثه زمين لرزه اخيرشهرستان بم يكي ازنكات و مسايل قابل توجه تخريب كامل اكثر ساختمان هاي اداري و دولتي و بويژه ساختمان و تجهيزات سازمان هاي امداد و نجات از قبيل سازمان آتش نشاني ، سازمان هلال احمر، بيمارستان ها ، اورژانس و غيره بوده است ، به طوري كه هر عابري به هنگام عبور از كناراين دستگاهها ، اين سوال را با خود مطرح مي كرد وقتي يك سازمان امدادي خودش از گزند حوادث غير مترقبه و زلزله در امان نيست ، چگونه مي تواند به داد مردم بيچاره برسد؟ كه البته اين مسئله مصدا ق ضرب المثل معروف ايراني ها است مبني بر اينكه "هرچه بگندد نمكش مي زنند واي به روزي كه بگندد نمك"!
يكي از صحنه هاي تاسف بار درزلزله بم تخريب وسيع فضاهاي مهمي از قبيل بيمارستان، ايستگاههاي آتش نشاني، فرمانداري ، شهرداري، پاسگاههاي انتظامي ، بانكها، شهرداريها و ديگر فضاهاي مهم اداري و امنيتي و خدمات شهرستان بم مي باشد كه تخريب اين فضاها مسائل و مشكلات مرحله بعد از زلزله را با بحران مديريت مواجه كرده است و متخصصان امر نيز بر همين اساس توصيه مي كنند كه با فوريت كليه فضاهاي خدماتي ، امنيتي ، امدادي، آموزشي و اداري را از نظر مقاومت و پايداري ، آسيب شناسي كرده و اقدامات لازم براي مقاوم سازي آنها صورت پذيرد ، همچنين در تمامي ساخت وسازهاي جديد درارتباط با اين فضاها رعايت بالاترين معيارهاي استاندارد اجباري شود .
بنابر اين گزارش بر اثر وقوع زلزله 5 دي ماه در شهر ستان بم سازمان آتش نشاني اين شهر به طور صد در صد تخريب شده و تمامي نيروهاي آن نيز كشته يا مجروح شدند و همچنين بسياري ا ز تجهيزات و امكانات واز جمله خودرو هاي اطفاي حريق و امداد و نجات نيز به زير آوار رفته و حتي بر فرض سالم ماندن ساختمان آن و عدم كشته شدن آتش نشانان با توجه به محدوديت تجهيزات و امكانات و عدم بهره مندي نيروها از آموزش هاي تخصصي به نظر مي رسد كه اين نيروهاي به ظاهر آموزش ديده در زمينه امداد و نجات نيز توان ساماندهي وضعيت و نجات مصد ومان و آواربرداري را نداشتند.
از سوي ديگر حدود دو هزارتن از آتش نشانان سطح كشور مجهز به امكانات و تجهيزات امدادي و آواربرداري در پي وقوع زلزله از همان ساعات اوليه عازم شهرستان بم شده و به نجات مصدومان و حادثه ديدگان اين حادثه شتافتند و بر پايه اطلاعات موجود به نظر مي رسد اين گروه از نيروهاي متخصص و آشنا به عمليات هاي امداد و نجات در حوادث به خاطر تجهيز به يكسري تجهيزات امدادرساني و آموزش هايي كه دبده بودند نسبت به ديگر نيروهاي امداد و نجات مستقر در شهرستان بم بهتر فعاليت كردند.
برپايه اين گزارش و بنابر اظهارات رسمي مسئولان مربوطه زلزله احتمال تهران با توجه به حجم ساختمان ها و صنعتي بودن شهرتهران ، وجود جمعيت هشت ميليون توماني، ايجاد شبكه گازرساني و برق شهري و غيره از عمق و وسعت بيشتري برخوردار است ، لذا نقش سازمان آتش نشاني در كنارسازمان امداد و نجات و ستاد سوانح و حوادث در ساماندهي وضعيت شهر و نجات جان مصدومان حادثه و آواربرداري بعد از وقوع زلزله به مراتب سنگين تر از زلزله اخير در بم يا ديگر شهرهاي كشور است.
جايگاه آتش نشانان درعمليات هاي امداد و نجات به هنگام وقوع زلزله
اگر وقوع زلزله در رودبار و منجيل و آوج و اخيرا در بم تاوان تلخي براي ريشه يابي كمبودهاي موجود در زمينه امدادرساني به هنگام وقوع حوادث طبيعي و بويژه زمين لرزه به حساب بيايد و به نوعي براي اينكه مجددا شاهد بروز خسارت هاي سنگين مالي و جاني در اثر وقوع زلزله در كلان شهر تهران نباشيم ، از مهمترين وظايف رسانه ها بررسي علل ناكارآمدي دستگاههاي و فرماندهي عمليات امداد و نجات در مناطق زلزله زده است ، به طوري كه به مانند زلزله بم شاهد عدم حضور نيروهاي امدادي در ساعات اوليه حادثه و سپس نبود مديريت سامانمند در بين اين گروهها است.
سازمان هاي آتش نشاني سطح كشور متناسب با آموزش هايي كه مي بينند و با توجه به نوع ماموريت شان و فعاليت هايي كه در سطح شهر انجام مي دهند در صورت داشتن امكانات و تجهيزات پيشرفته امداد و نجات، نيروي انساني كافي و ستاد بحران و برنامه ريزي مناسب از بهترين نيروهاي امدادي در ساعات اوليه حادثه جهت نجات جان مصدومان و افراد مانده در زير آوارها به حساب مي آيند.
برپايه اين گزارش با توجه به پيش بيني كارشناسان امر وقوع زلزله در تهران محتمل است و در صورت عدم پيش بيني راهكارهاي مناسب در زمينه پيشگيري و ارايه خدمات امدادي در زمان بروز حادثه احتمالا اين زلزله خسارت سنگين مالي و جاني برجا خواهد گذاشت ، زيرا در تهران در كنار تخريب ساختمان ها با كوه عظيمي از آوارو آتش سوزي هاي پياپي نيز بر اثر تركيدن لوله هاي گاز و مواد سوختي مواجه خواهيم شد ، لذا با توجه به حجم وسيع تخريب و به زير آوار رفتن تعداد زيادي از شهروندان تهراني تخريب ساختمان و تجهيزات دستگاههاي امدادي كه از جمله آنها سازمان آتش نشاني تهران است در بهترين شرايط شهر را با بحران امدادرساني در ساعات اوليه و بحراني ترين لحظات مواجه خواهد كرد ، بنابر اين از وظايف و رسالت هاي مهم مطبوعات بررسي وضعيت سازمان هاي امدادي بعد از وقوع زلزله است و اينكه چه اقداماتي در اين دستگاهها جهت مديريت بحران بعد از وقوع زلزله صورت مي گيرد.
ناصر حاج محمدي مدير كل خدمات عمومي سازمان شهرداري ها با اشاره به ضرورت تعيين وظيفه سازمان هاي امداد و نجات و سازمان آتش نشاني در زمان بروز زلزله و اينكه فرماندهي اين نيروها بايد دست چه كسي باشد ، مي افزايد: آتش نشانان بهترين نيروهاي امدادي در زمان بروز حادثه به شمار مي آيند و دانش فني و آموزش هاي لازم را نيز در اين زمينه دارند ولي تجهيزات و امكانات لازم در اختيار آنها نيست.
وي با بيان اينكه بخش امداد و نجات طي سال هاي اخير در تشكيلات آتش نشاني ها ايجاد شده است ، ادامه مي دهد: امكانات و تجهيز ات امدادرساني در اختيار دستگاههاي ديگرقرار گرفته است و در صورت اختصاص اعتبارات كافي و تجهيز اين نيروها به تجهيزات پيشرفته امداد و نجات ، آتش نشانان بهترين امدادرسانان در زمان بروز حوادثي چون زلزله به شمار مي روند.
تجهيزات محدود آتش نشاني تهران
شهرداري تهران ازجمله دستگاههاي امدادي است كه در حادثه اخير بم بنابر گفته مدير كل خدمات عمومي شهرداري تهران بيش از هزار نفر از نيروهاي امدادي و آتش نشانان خود را جهت كمك به مردم زلزله زده بم به اين شهرستان فرستاده است. محمدي زاده معاون خدماتي شهرداري تهران نيز در اين باره مي گويد: سازمان آتش نشاني تهران تعداد 335 نفر از آتشنشانان و نيروهاي امداد و نجات خود را جهت كار آواربرداري وبيرون كشيدن مجروحان و فوت شدگان از زير آوار به بم فرستاده است و همچنين به همراه اين تعداد از نيروها تجهيزات و امكانات امدادي و تخصصي اعم از خودروهاي اطفاي حريق و امداد و نجات، دستگاههاي زرافه اي( جهت تامين روشنايي منطقه) كمپرسي، بيل مكانيكي ، تانكرهاي آب ، دستگاههاي هوا برش ، انواع ژنراتورها را نيز جهت امدادرساني به زلزله زدگان به منطقه اعزام كرده است.
با توجه به گفته هاي مسئولان امر اين سئوال در ذهن هر فردي شكل مي گيرد كه سازمان آتش نشاني يا شهرداري تهران كه در حادثه بم با بسيج تمام امكانات خود وارد صحنه شده است و تا حدودي هم در امر امدادرساني و نجات مصدومين و آوار برداري موفق بوده است ، چگونه با اين ميزان از تجهيزات و نيروي انساني مي تواند فعاليت هاي امدادرساني مثبت و موثري در زلزله آينده احتمالي تهران داشته باشد ، يا اينكه آيا اين ميزان محدود از امكانات و تجهيزات سازمان آتش نشاني و شهرداري تهران كه اغلب قديمي و فرسوده هستند براي امدادرساني به ميليون ها نفر حادثه ديده كافي است؟ و.....
آتش نشاني سگهاي زنده ياب ندارد!
محمد جواد محمدي زاده ، معاون خدمات شهري شهرداري تهران دراين باره به خبرنگار خبرگزاري"مهر" مي گويد: سازمان آتش نشاني تهران هرچند از نظر مديريت نرم افزاري به موفقيت هايي دست يافته است ولي از نظر تجهيزات امداد رساني مانند دستگاههاي زنده ياب و مرده ياب پيشرفته ، تربيت سگ هاي ويژه و تجهيزات ديگري مانند دستگاههاي برش فلزات، جك هاي بالابر و غيره با كمبود هايي روبه رو است.
به گفته وي خريداري سگ هاي ويژه و دستگاههايي كه با ارسال اشعه ، احتمال وجود فرد زنده اي را در زير آوار نشان مي دهد جزوء برنامه هاي جاري شهرداري تهران است.
محمدي زاده با اشاره به نقش پيشگيرانه سازمان آتش نشاني تهران درافزايش ايمني ساخت و سازها تصريح مي كند: بر اساس قانون صدور پايان كار براي هر ساختماني منوط به تاييد نقشه ساختماني و صدور گواهي صحت انجام كار از سوي سازمان آتش نشاني است ولي تاكنون اين قانون به طور دقيق اجرا نشده است لذا در اين زمينه آتش نشاني بايد كنترل و نظارت خود را در اين زمينه افزايش دهد.
به گفته وي طي سال هاي اخير تمامي ساختمان هاي ساخته شده استاندارد هاي ايمني را رعايت كرده و براي الزام بيشتر سازمان آتش نشاني به نيروهاي ورزيده و كارآمد بيشتري نياز دارد.
محمدي زاده در خصوص ميزان مقاومت ساختمان هاي آتش نشاني در برابر زلزله احتمالي در تهران اظهار مي كند: در حال حاضر فقط تعداد كمي از ساختمان هاي اين سازمان در برابر زلزله مقاوم هستند ولي در طرح جديد افزايش 50 ايستگاه ، طراحي و ساخت و ساز با فرض مقاوم سازي صورت مي گيرد.
وي با بيان اينكه ساختمان ها وايستگاه هاي قديمي از ايمني لازم برخورد نيستند ، مي افزايد : ساختمان هاي جديد در حال احداث در برابر زلزله هاي تا 8 ريشتري مقاوم هستند و در مورد ساختمان هاي قديمي نيز بررسي هايي جهت مقاوم سازي در حال انجام است.
وي در ادامه آموزش كادر اين سازمان در زمينه امدادرساني به هنگام وقوع زلزله را از ضرورت هاي اساسي برشمرده و خاطرنشان مي كند: كادر عملياتي و امداد و نجات اين سازمان و ديگر سازمان هاي امدادي بايد از آموزش هاي ضمن خدمت جهت افزايش آمادگي و تربيت نيروها براي مقابله با حوادث احتمالي است تا در صورت حادثه به شكل حرفه اي عمل كند.
معاون خدمات شهري شهرداري تهران به تشكيل ستاد فرماندهي سياردر كنار فرماندهي ثابت فعلي جهت مديريت نيروها در صورت تخريب ساختمان مركزي اشاره و تصريح مي كند: بايد فرماندهي دومي با تمامي تجهيزات را در كنار ساختمان مركزي فعلي در نظر گرفت تا در صورت بروز حادثه اي براي ستاد فرماندهي ثابت ، مديريتي جهت ساماندهي نيروها و تجهيزات وجود داشته باشد.
وي در خصوص تجهيزات مورد نياز سازمان آتش نشاني تهران جهت امدادرساني مطلوب در صورت وقوع زلزله مي گويد: شهرداري تهران در حال خريداري يكسري ابزار و ادوات امداد ونجات اعم از تجهيزات زنده ياب، ماشين آلات سنگين شامل جرثقيل ، لودر، بيل مكانيكي و ماشين هاي امدادي مخصوص، دستگاههاي برش فلزات، انواع جك هاي پرقدرت، انبر هاي مختلف و تجهيزات انفرادي براي آتش نشانان است.
محمدي زاده در اد امه مي افزايد: هرچند اين حجم از خريداري تجهيزات با امكانات خريداري شده در 100 سال گذشته برابري مي كند ولي به اين معني نيست كه تجهيزات موجود يا در حال خريداري براي امدادرساني در شهري با جمعيت هشت ميليون نفري كفايت مي كند ، زيرا براي رسيدن به استاندارد لازم نياز به 53 ايستگاه جديد با تجهيزات و نيروي انساني كافي لازم است.
معاون خدمات شهري شهرداري تهران همچنين اظهار مي كند : دستورالعمل هاي نرم افزاري ويژه بحران توسط شهرداري تهران تهيه شده است و وظايف هر دستگاه و مديريت تجهيزات و امكانات هر دستگاه نيز در زمان وقوع زلزله مشخص است.
به گفته وي در مرحله بعدي ايجاد ساختمان هاي مقاوم در برابر زلزله هايي با قدرت هشت ريشتر و تامين نيروي انساني و تجهيزات هر كدام از اين ايستگاهها از اقدامات ديگر شهرداري تهران است.
محمدي زاده در خاتمه با اشاره به هماهنگي هاي صورت گرفته بين سازمان هايي مثل شركت گاز ، برق و غيره با سازمان آتش نشاني جهت انجام اقدامات لازم در زمان وقوع زلزله مي افزايد: در زمينه نيروي انساني با درنظر گرفتن 300 آتش نشان كه در حال گذراندن دوره آموزشي هستند با كمبود هايي روبه رو هستيم كه البته در اوايل سال آينده متناسب با افزايش ايستگاهها 500 نيرو جهت تقويت بخش امداد و نجات به اين سازمان افزوده مي شود.
نظر شما