به گزارش مهر، فهیمه سادات خضری، یکی از مداحان اهل بیت (ع) البرزی است که مسئولیت قشر خواهران سازمان بسیج مداحان استان البرز و کانون مداحان خواهران این سازمان و نیز مسئولیت فرهنگی و آموزش را عهده دارد. این بانوی فعال، مداحی و ستایشگری اهل بیت (ع) را از دوران دبستان آغاز کرده و حدود ۱۷ سال است که به صورت حرفهای مداحی می‌کند. گفت و گوی خبرنگار مهر با این مداح البرزی را بخوانید.
در حال حاضر به جز مداحی به چه کاری مشغول هستید؟
علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی، جهادی، سیاسی و … مسئول هیأت معظم زینبیون، کانون احرار و کانون مداحان خواهر سازمان تبلیغات، عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلابی شهرستان کرج، فعال فضای مجازی و رسانه، مربی فرهنگی اردوهای راهیان نور و مدرس دوره‌های آموزش فنون مداحی و حلقه‌های صالحین نیز هستم.
انگیزه و هدف شما از ورود به این حرفه و مشوقتان در این مسیر چه کسی بود؟
علاقه بسیار زیادی که از کودکی به ذاکری اهل بیت (ع) و خدمت در دستگاه آل الله داشتم موجب ورودم به این حرفه شد. در این مسیر، مشوقی که در من انگیزه ایجاد کند نداشتم؛ بیشتر علاقه بی حد و حسابی که به مداحی داشتم مرا به این وادی کشاند.
چه موانع و مشکلاتی بر سر راهتان بود؟
یکی از بزرگترین موانعی که سر راه مداحان خانم قرار دارد عدم در نظر گرفتن جایگاه برای حرفه آنها از سوی جامعه و نزدیکان است در حالی که در بین آقایان این ضعف وجود ندارد و یک مداح آقا نزد خانواده و جامعه جایگاه و وجاهت اجتماعی دارد و حتی مداحی به عنوان شغل او نیز مطرح می‌شود. این مسئله موجب شده خانم‌های ذاکره در مواجهه با امورات خانه و خانواده دچار مشکل شوند.
مانع بعدی وجود مجالس بی محتوا اما پرطرفدار خانگی است که تحریک احساسات را به جای پرداختن به مسائل عمیق معرفتی محور قرار داده‌اند و متأسفانه مورد استقبال عموم هم قرار می‌گیرند.
حرفه مداحی چه تأثیری در زندگی شما داشته است؟
بزرگترین تأثیر این حرفه در زندگی من حس آرامشی وصف نشدنی است. اینکه توفیق خدمت و نفس زدن در محضر اهل بیت (ع) نصیبم شده می‌تواند انرژی، آرامش و دلگرمی بزرگی باشد. به واسطه این خدمت دعای خیر مستمعین همیشه بدرقه راه مداحان است که برکات بسیاری را به زندگی آنها وارد می‌کند. حس اینکه وجودت هرچند اندک می‌تواند موجب ایجاد تحول و ارتباط قلوب مردم با خدا و اهل بیت (ع) شود زیباترین حس و تأثیر مداحی است.
به نظر شما یک مداح باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
اخلاص، مهمترین خصوصیتی است که یک مداح باید داشته باشد، بدین معنی که نیت و هدف او تنها رضای خداوند متعال باشد. تواضع، خوش خلقی، سخاوت، مردم داری، خوش قولی، مؤدب بودن، مخاطب شناس بودن، وقت شناسی و اعتقاد به اصول و قواعد اسلامی از جمله ویژگی‌های یک مداح است.
یک مداح باید نماز اول وقت را بر هر کاری مقدم دارد، اهل بکاء و گریه برای اهل بیت (ع) و توبه و انابه به درگاه خداوند متعال باشد، با قران کریم مأنوس بوده و نسبت به معانی آیات تدبر داشته باشد، از غیبت، تهمت و حرفهای لغو و بیهوده دوری گزیند، با دعاها و اذکار معروفه جهت ارتقا و تهذیب نفس و قربه الی الله مأنوس باشد و از دروغ به شدت دوری کند.
همچنین یک مداح باید احترام به خانواده و بزرگترها را واجب بداند، در برابر مشکلات صبور و بردبار باشد، صله رحم را فراموش نکند، مداحی را شغل و وسیله درآمد و اعتبار قرار ندهد، برای زندگی و امور برنامه ریزی داشته باشد، عزت و ذلت را فقط از جانب خداوند بداند و تا از چیزی اطلاع کافی ندارد حرفی نزند و در مورد دیگران نیز قضاوت نابجا نکند.
آیا هر کسی می‌تواند مداح شود؟
برای مداح شدن باید یک استعداد اولیه وجود داشته باشد. مداحی آن چیزی نیست که برخی افراد در ذهنشان غولی از آن ساخته‌اند و فکر می‌کنند حتماً باید شش دانگ صدا پُر باشد و کار پیش پا افتاده‌ای هم نیست که فکر کنید با یک آمپلی فایر و یک دفتر مداح می‌شوید.
درواقع ابتدا باید پارامترهای اولیه در شخص وجود داشته باشد تا بتواند در این مسیر گام بردارد و سپس دوره‌های آموزشی مربوطه را طی کند و به اصول ذکر شده نیز پایبند باشد. صرفاً صدای خوب برای مداح شدن کافی نیست؛ باید تمامی اصول و فنون مداحی را در کنار آداب مداحی با حوصله و به مرور زمان یاد گرفت تا بتوان یک مداح کامل شد.
در جریان جنگ نرم امروز مداحان چه نقش و مسئولیتی دارند؟
طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب که می‌فرمایند: امروز نیاز مهمّ کشور ما این است که جوان‌های ما مجهّز بشوند به انواع سلاح‌های جنگ نرم؛ یعنی قدرت روحی و قدرت فکری و با توجه به اینکه دشمنان در جنگ نرم، اعتقادات و ارزش‌های ما را نشانه گرفته‌اند، نقش مداحان به عنوان افسران مقابله با جنگ نرم بسیار مهم است.
در جنگ نرم تلاش ویژه‌ای توسط بیگانگان برای تحریف عاشورا و ایجاد نحله‌های انحرافی و خرافات در مراسم مذهبی ما صورت می‌گیرد. آنها مداحان و مراسم عزاداری را نشانه گرفته‌اند که لازم است مداحان همواره در راه بصیرت‌افزایی خود و مستمعان تلاش کنند.
برخی مداحان برای گریاندن مردم به اغراق یا حتی بیان مطالب کذب روی می‌آورند. نظر شما در این رابطه چیست؟
رهبر معظم انقلاب در رابطه با اهمیت مداحی می‌فرمایند: شاید دو ساعت محفل شعر و مداحی تأثیر بیشتری نسبت به سخنرانی‌های مرسوم بر جمعیت محافل ما داشته باشد. بنابراین مداحی فقط تحریک احساسات نیست، بلکه هدایت ذهن‌هاست. این گفته مقام معظم رهبری بیانگر اهمیت مداحی در عزاداری هاست.
ایام محرم و صفر برای ما شیعیان روزهای خاصی است؛ ایام غمناکی که به گفته امام راحل، اسلام را زنده نگه داشته است. در این ایام مجالس عزاداری و هیأت‌ها در هر جای شهر گسترده می‌شود اما چیزی که در این میان بسیار اهمیت دارد نحوه بیان یک مداحی و تأثیرگذاری آن بر عزاداران حسینی است. باید بدعت‌ها و خرافه‌ها را از مداحی‌ها زدود. روضه خوانی باید دارای محتوای صحیح و همراه با آگاهی بخشی باشد.
آیا یک مداح می‌تواند وارد حوزه سیاست شود؟
مداح باید شم سیاسی داشته باشد و وارد مباحث سیاسی شود اما وارد جزئیات مسائل نشود. باید در هر موضوعی بدون جنجال‌آفرینی و مطابق با رهنمودهای مقام معظم رهبری وارد شد. برخی از مداحان به جای پرداختن به مباحث مذهبی و انجام وظایف یک مرثیه‌خوان به جناح‌های سیاسی متمایل می‌شوند و به همین دلیل معنویت از مجالسشان رخت برمی‌بندد.
هر روزی مناسبات خاص خود را دارد؛ سخنران با سخنرانی خود و مداح با مداحی خود باید به منظور تبعیت از ولی امر مسلمانان در حیطه کاری خود از سیاست صحبت کنند. روشنگری مانعی ندارد اما مداح نباید وارد بازی‌های سیاسی شود و خود را وابسته به جناح و خط خاصی کند.
به نظر شما آفات مداحی چیست؟
نگاه نو و تازه به عاشورا به معنای اختراع سبک جدید مداحی نیست بلکه باید در کنار این نوآوری و تداوم شأن مقام سیدالشهدا (ع) و عاشورا را نیز حفظ کنیم. مداحی اهل بیت (ع) به ویژه اباعبدالله (ع) با برنامه‌هایی همچون اختراع سبک‌های جدید، تغییر شکل و قیافه، شهرت‌طلبی و پول‌گرایی و … همخوانی ندارد.
مداحی که با لباس اهل بیت (ع) بر کرسی این مجالس می‌نشیند شاید اندک سواد دینی هم نداشته باشد و تنها به خاطر صدای دلنشین خود بتواند مخاطبان را جذب کند، این در حالی است که در مجالس عزای اهل بیت (ع) باید شور و شعور به صورت همزمان در مخاطبان رشد کند؛ شور بی شعور فایده‌ای نخواهد داشت.
روزگاری بر فراز کرسی مجالس زنانه یک عالم به احکام دین سخنرانی می‌کرد و در نهایت چند دقیقه حضار عزاداری می‌کردند و سینه می‌زدند اما امروز آموزش احکام دین در این مجالس تعطیل شده و صاحبخانه ها تنها به آوردن یک مداح خوش سر و زبان که به خوبی خوانندگی می‌کند، برای جذب مردم به مجالس اهل بیت (ع) بسنده می‌کنند.
از دیگر مواردی که در این میان به چشم می‌خورد، وضعیت ظاهری نامناسب برخی از مداحان است. آنها با چادر وارد مجالس می‌شوند و کم کم حجاب خود را کنار می‌گذارند تا جایی که کرسی وعظ و خطابه محلی برای خودنمایی و خوانندگی آنها می‌شود.
جالب اینجاست که بسیاری از مردم نیز تمایل به آوردن چنین مداحانی به مجالس خود دارند و هزینه‌های گزافی نیز به آنها می‌پردازند و این امر خود به بازاری برای کسب درآمد بانوان خواننده تبدیل شده است که به نام مداحی اهل بیت (ع) پا به مجالس مقدس می‌گذارند تا جیب‌هایشان را پر از پول کنند.
از دیگر مواردی که در خانم‌های مجلسی یا روضه خوان و مولودی خوان مشاهده شده، تنوع لباس‌هایی است که به منظور جذب مخاطب و کسب درآمد بیشتر در مجالس مختلف بر تن دارند. امروز یک لباس و فردا لباسی دیگر می‌پوشند تا در چشم مخاطب خوش جلوه کنند. حتی برخی افراد در مراسم مولودی خوانی از لباس‌های شب و مجلسی استفاده می‌کنند و با تیمی از دف زن‌ها در مجالس حاضر می‌شوند.
به طور کلی در جامعه دو گروه بانوی روضه خوان وجود دارد؛ یک گروه، مبلغان حوزوی هستند که با توجه به تسهیلاتی که دریافت کرده‌اند دارای پرونده تبلیغی هستند و برای اعزام به مجالس بر اساس پرونده خود حکم دریافت می‌کنند و گروه دوم خانم‌های تجربی هستند که تنها به دلیل داشتن صدای خوش به بازار مداحی وارد شده‌اند که به آنها مبلغات جلسه‌ای می‌گوئیم.
از نظر شما رسالت مداح چیست؟
مداحان وظیفه دارند با خواندن اشعار و مرثیه در مجالس جشن و سوگواری اهل بیت (ع) فضیلت‌ها و مظلومیت آنان را برای مردم بازگو کنند و شخصیت و سیره متعالی آنان را به مردم بشناسانند. رسالت بزرگ مداحان حفظ ارزش‌های اصیل دینی است.
مداحان ایران اسلامی بدانند رفتار و کردار و حتی سبک زندگی آنها برای مردم حائز توجه و اهمیت است. این قشر تکلیف سنگینی بر دوش دارند، چرا که همیشه زیر ذره بین کوچه و محله و مردم هستند لذا باید آسیب‌ها و آفت‌ها را مد نظر قرار دهند.
مداحان در حفظ وحدت و انسجام اسلامی چه نقشی دارند؟
در روزگاری که دشمنان قسم خورده دین، تمام توان خود را در راستای تضعیف اصول و معارف اسلام بکار گرفته‌اند و تلاش در ایجاد شکاف و تفرقه و چند دستگی در بین مسلمانان دارند تا از این رهگذر به اهداف شوم خود برسند، حفظ وحدت اسلامی امری بسیار مهم و قابل توجه است.
باید تلاش کرد بجای پرداختن به اختلاف سلایق و عقاید و برخورد احساسی، مشترکات را در بین مسلمانان پررنگ‌تر کرد و روح وحدت و انسجام را بین مسلمین دمید. تنها در سایه سار وحدت، همدلی، اتحاد و همبستگی است که می‌توان به نیرنگ‌ها و دسیسه‌های شوم دشمنان پایان داد و به پیروزی و نصرت رسید.
تجربیات و توصیه‌های خود را به جوانانی که قصد ورود به این حرفه را دارند بفرمائید.
من معتقدم اگر مداحی امروز من چارچوبی دارد، به دلیل همان روزها و سختی‌هاست. امروز اینترنت نباید جوانان را گول بزند. در نسل جوان شاهد سستی و تنبلی هستیم؛ به این دلیل که همه چیز آماده است، مداح می‌تواند با یک جستجو تمام آثار مداحان را به دست آورد و با یک کپی برداری در جلسه، بخواند.
امروز یک معضل جدید به نام موبایل‌خوانی وجود دارد؛ مطلوب نیست که مداح شعر را از رویم موبایل بخواند. اگر واقعاً مداح فرصت نداشته باشد شعر را روی کاغذ بنویسد، برای چه می‌خواند؟ یعنی در این حد مشغله دارد؟ از روی موبایل خواندن اصلاً قابل پذیرش نیست؛ باید زحمت کشید، پای درس استاد نشست و با انتخاب شعر مناسب آشنایی داشت.
مداح باید در خصوص تاریخ و وقایعی که برای اهل بیت (ع) رقم خورده و همچنین مقاتل آنها آگاهی داشته باشد. مطالعه عمیق در زمینه زندگانی، مصائب، مناقب، سیره و سبک زندگی، خطبه‌ها، روایات، جنگاوری‌ها، نحوه شهادت و مقاتل اهل بیت (ع)، آگاهی از معارف نهفته در فرازهای ادعیه و مناجات و زیارتنامه ها و تسلط کامل بر قرائت آنها و اهمیت دادن به سلامت جسمی و روانی در این زمینه حائز اهمیت است.
نظر شما در مورد دستمزدهایی که مداحان می‌گیرند چیست؟
اداره کردن یک هیأت که افراد با سطوح فرهنگی مختلفی در آن شرکت می‌کنند، کار دشواری است. گرفتن پول برای این کار نیز فی نفسه ایرادی ندارد اما رد و بدل شدن پول‌های کلان و حواشی توافق اقتصادی مادحین با رؤسای هیأت‌ها با شأنیت معنوی هیأت‌های حسینی سازگار نیست؛ از این رو این موضوع یکی از آسیب‌های مترتب بر مداحی است. البته مداحانی هم هستند که هیچ گاه برای پول، در هیأت‌ها شرکت نکرده‌اند و از طریق امور دیگری ارتزاق می‌کنند.
شیرین‌ترین خاطره‌ای که از کار مداحی دارید را تعریف کنید.
تمام سال‌هایی که مداحی کرده‌ام برایم شیرین و لذت بخش بوده و به سختی می‌توانم یک مورد را به عنوان شیرین‌ترین خاطره بیان کنم اما برای حقیر شیرین‌ترین لحظات مداحی، زمانی بوده که در حرمین اهل بیت (ع) در کربلا و عتبات روضه خوانی کرده‌ام.
شب تاسوعای سال گذشته، روضه که تمام شد و از عزاداران پذیرایی به عمل آمد و تقریباً نیمی از جمعیت هم حسینیه را ترک کرده بودند، بنده مشغول تنظیم دستگاه آمپلی فایر برای روز بعد شدم و برای امتحان کیفیت صدا نوحه‌ای را می‌خواندم، چند نفری که مانده بودند از این نوحه به گریه افتادند و این شد که مجدد چراغ‌ها خاموش شد و روضه مفصل دیگری برپا شد که به مراتب شور و حال بیشتری داشت.
برای قشر مداحان خواهر چه برنامه‌هایی دارید؟
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تمامی بانوان مداح و کسانی که جلسه قرآن برگزار می‌کنند بسیار تأثیرگذار است زیرا فرهنگ سازی در زمینه فعالیت بانوان در این رابطه بسیار ضعیف بوده است که این امر به ناآگاهی افراد و در نهایت عواملی از قبیل بدحجابی می‌انجامد.
بارها پیش آمده که با یک مداحی صحیح و بیان خصایص بزرگان دین، جوانان بسیاری اصلاح شده‌اند در حالی که شاید به هر زبان دیگری نمی‌توانستیم این کار را انجام دهیم. با توجه به بدعت‌ها و هجمه‌های فرهنگی و خرافه‌هایی که وارد مداحی‌ها شده که در مجالس بانوان نیز بیشتر است، اطلاع رسانی در این رابطه باید بیشتر باشد و به مداحی خانم‌ها بهای بیشتری داده شود.
برگزاری کلاس‌های آموزشی در روستاها برای علاقه مندان خانم از جمله خواسته‌های ماست و همچنین باید حمایت‌های بیشتری در زمینه مالی و معنوی از مداحان صورت گیرد. تمام تلاش ما بر آن است که در مباحث آموزشی و تخصصی و کارگاه‌های آموزشی ضمن شناساندن آسیب‌ها در جهت احیای کار درست و مداحی مؤثر اقدام شود.
۱۳:۳۱ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۱
نظر شما