شهادت روش و رویکرد هنر انقلاب است

به گزارش خبرنگار مهر، سیدحسین شهرستانی، مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در بخشی از پیشگفتار کتاب «تجسم حماسه؛ درسگفتارهایی در شناخت هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی» که به کوشش محمدعلی رجبی دوانی تهیه شده، نوشته است:

...هنرمندان بسیار هر یک به شیوه و سیاقی و از دریچه و چشم‌اندازی ماجرا را روایت کردند؛ اما در عین حال هنر اصیل انقلاب، آنگاه متولد می‌شود که هنرمند، در تمنای یگانگی با اقیانوس حادثه و گم‌شدن در سیلاب واقعه و فنا در بحر انقلاب، از ورطۀ «حدیث نفس» درگذشته و همچون شاهدی صدّیق، در تماشاگه تاریخ بر گوهر انقلاب «شهادت» دهد.

مفهوم «شهادت»، را شاید بتوان مهمترین کلیدواژه برای درک هنر انقلاب دانست. شهادت، در فرهنگ اسلامی و ایرانی تعبیری است با معانی تودرتو و با تداعی چندپهلو. از سویی به شهود قلبی و دیدار جان دلالت دارد و در سنت عرفانی، به‌معنی رؤیت حضوری حقیقت به چشم دل است که در گرو رفع حجاب‌های ظلمانی و نورانی است. این «شهودِ» حق البته خود در پرتو «اشراقِ» حق ممکن است؛ شرط آنکه سالک به دیدار مولا نائل شود، تابش تجلی مولاست بر او. پس این شهود، نه دست‌آورد کوشش خودبنیاد انسان، که ره‌آورد عنایت حق است بر او و البته سهم انسان سالک آن است که به راستی و صدق و صفا، پذیرای پرتو نور قدس بوده و نسبت بدان در مقام انفتاح و گشایش باشد. این «فتحِ» قلبی، خود هم شرط «شهادت» و هم نتیجۀ آن است.

از سوی دیگر، شهادت همان حدّ نهایی جانبازی در راه خدا بوده و «شهید» نامی است برای کشتگان راه حق که مظلومانه جان داده‌اند و خون ایشان گواه حقانیت ایشان و تباهی دشمنان ایشان است. شهید، حقیقت را با خون خود و سیمای خود و داستان زندگی و مرگ خود، به تصویر آورده و صورتی برای امر مقدسِ بی‌صورت می‌گردد. حیات و مرگ شهید، داستانی می‌آفریند که در پرتو آن، مردمان نزاع حق و باطل و نیکی و بدی را با جان و دل و تن خویش لمس می‌کنند. پس شهید درعین‌حال که تن خویش را از مسیر قربانی‌کردن تعالی بخشیده و چون روحی جاودانه می‌سازد، روح حقیقت را پیکر بخشیده و در کالبد داستان مبارزه و شهادت خویش مجسم می‌کند و بدین ترتیب، پلی می‌گردد میان امر بی‌زمان و بی‌صورت و امر زمان‌مند و صورت‌مند؛ میان حیات ابدی و حیات روزمره؛ میان آرمان و واقعیت.

شهادت، به هردو معنا جان‌مایۀ هنر انقلاب است. شهادت به معنی شهود، «روش» و شیوۀ هنرمند انقلاب است در مواجهۀ با پدیده‌ها؛ و شهادت به معنی جانبازی در راه حق، مهمترین «موضوع» یا پدیده‌ای است که هنرمند انقلاب آن را می‌نگرد و روایت می‌کند. هنرمند انقلاب در پرتو مواجهه با شهید و شهادت، آنهم به شیوۀ شهود و شهادت، جهانی می‌آفریند که در آن سایر پدیدارها پیرامون حقیقت شهادت، پیدا می‌شوند و رنگ می‌یابند و شکل می‌پذیرند. پس شهادت هم روش و رویکرد هنر انقلاب است و هم موضوع آن.