خبرگزاری مهر، گروه جامعه: پنجم خردادماه مصادف با روز ملی حمایت از خانواده زندانیان در حالی گرامی داشته می‌شود که این خانواده‌ها در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی، روانی و اقتصادی قرار دارند. نامگذاری این روز، سند گویایی بر ضرورت حفظ کرامت انسانی زندانیان و خانواده‌های آنان و الهام گرفته از آموزه‌های شرع مقدس اسلام فارغ از نوع جرم، نژاد، ملیت و اعتقادات است. به همین مناسبت با جبار باقری مدیرعامل انجمن حمایت از زندانیان مرکز گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌توانید این مصاحبه را بخوانید:
ابتدا انجمن و وظایفی که بر عهده دارد را معرفی کنید.
در ابتدا باید یک نکته ضروری را عنوان کنم که اعتبارات قابل توجهی برای افرادی که به حکم قانون راهی زندان می‌شوند، به منظور تأمین اقلام لازم از قبیل تأمین خوراک، پوشاک، درمان، محل اسکان و غیره تأمین می‌شود. سازمان زندان‌ها اقدامات لازم برای تأمین امور زندانیان انجام می‌دهد، بنابراین هم هزینه و هم توجه لازم به شخص زندانی می‌شود.
شخصی مرتکب جرم و بزه‌ی شده است باید طبق قانون مجازات شود اما خانواده زندانی‌ها نه جرمی مرتکب شده‌اند و نه بزهکار بودند و صرفاً به سبب اینکه نان‌آور خانواده مرتکب بزه شده از درآمد سرپرست خانواده محروم و در وضعیت بد اقتصادی قرار گرفته‌اند.
به دلیل اینکه سازمان خاصی در پیکره دولت پیش بینی نشده تا کمیته امداد بتواند این خانواده‌ها را به عنوان محرومین تلقی کند این خانواده‌ها از نعمت کمک خیران محروم مانده‌اند
به دلیل اینکه سازمان خاصی در پیکره دولت پیش بینی نشده تا کمیته امداد به واسطه آن این خانواده‌ها را به عنوان محرومین تلقی کند و بتوانند تشکیل پرونده دهند و تحت پوشش باشند، این خانواده‌ها از نعمت کمک خیران محروم مانده‌اند.
با توجه به این مهم انجمن حمایت از زندانیان از سال ۱۳۲۰ فعالیت خود را شروع کرد، این انجمن یک مؤسسه عمومی است که با ترکیب رئیس سازمان زندان‌های کشور به عنوان رئیس هیئت مدیره، نماینده دادستان کل کشور و دادستان عمومی انقلاب تهران و سه نفر معتمد مردمی که به انتخاب رئیس سازمان زندان‌های کشور برگزیده می‌شوند، در قالب هیئت مدیره فعالیت می‌کنند.
هیئت مدیره مدیرعاملی را انتخاب می‌کند که با فعالیت‌های اقتصادی اگر وجود داشته باشد و با حل کمک‌های مردمی خانواده‌های زندانی‌ها را در حوزه‌های مختلف تحت پوشش قرار می‌دهد.
شما دخل و تصرفی در سامانه حمایت دارید؟
سامانه حمایت به جهت اینکه بتوانند افراد بیشتری را تحت پوشش قرار دهند، از طریق اداره کل اقدامات سازمان زندان‌های کشور ایجاد شده که هر آن کسی که می‌خواهد به عنوان خانواده زندانی در اقصی نقاط کشور ورود کند با جستجوی ساده می‌تواند این سامانه را پیدا کند، وارد سامانه می‌شود و ثبت نام کند.
شرط ارائه خدمات برای خانواده‌های زندانیان ثبت نام در این سامانه است. این سامانه کاملاً هوشمند است و خانواده‌هایی که وارد می‌شوند و از هر جای کشور ثبت نام می‌کنند، به نزدیک‌ترین انجمن حمایت از خانواده‌ها ارجاع داده می‌شود و خانواده‌ها آنجا تحت پوشش قرار می‌گیرند.
از آنجایی که این مطالب را خانواده‌ها هم دریافت می‌کنند باید عرض کنم که افرادی که تحت تکفل زندانی محسوب می‌شوند و متأهل هستند یا فرزند زندانی که والدین آنها طلاق گرفته‌اند ولی تحت تکفل یکی از آنهاست و آن زندانی است، مشمول سامانه می‌شوند و می‌توانند ثبت نام کنند و تحت پوشش قرار گیرند.
خانواده‌ها در این سامانه چه کمک‌هایی می‌توانند دریافت کنند؟
در حوزه‌های اشتغال، درمان، مسکن و دریافتی‌های موردی معیشتی این خانواده‌ها تحت پوشش قرار می‌گیرند.
شرط تحت پوشش قرار گرفتن خانواده‌ها ثبت نام در سامانه حمایت است؟
بله. وقتی در این سامانه ثبت نام کنند، از طریق سامانه به انجمن حمایت از زندانی‌ها ارجاع داده می‌شوند، چند ماهی در این انجمن تحت پوشش هستند تا پرونده آنها با کمیته امداد هماهنگ شود و به آن نهاد ارجاع داده شود تا خانواده زندانی تا زمانی که زندانی دوره مجازات خود را طی می‌کند، تحت پوشش قرار بگیرد.
برخی از موارد شامل کمک‌های کمیته امداد نمی‌شود، اینها به چه صورت تأمین می‌شوند؟
مددکاران اجتماعی زندان‌ها و انجمن‌های حمایت مکلف هستند به صورت مستمر از این خانواده‌ها بازدید به عمل بیاورند و وضعیت را پایش کنند و آن خانواده‌هایی که نیاز به وام، اشتغال، معوقه، فرزند بازمانده از تحصیل، مشکل درمانی حاد و غیره دارند که جزو شرح وظایف کمیته امداد امام نیست یا فرایند آن طولانی است و نیاز به کمک دارد را بررسی و کمک‌های لازم را برای این خانواده‌ها تخصیص دهند.
برخی از خانواده‌ها می‌گویند ما نیاز نداریم که کسی بلاعوض به ما پول بدهد و برای ما بستر اشتغال فراهم کنید
در زمینه اشتغال خانواده‌ها نیز فعالیت دارید؟
بله، برخی از خانواده‌ها می‌گویند ما نیاز نداریم که بلاعوض کسی به ما پول بدهد. برای ما بستر اشتغال فراهم کنید و یا اعلام می‌کنند که فرزندان ما در آستانه کار و فعال بودن هستند؛ به عنوان مثال همسر سرپرست خانواده زندانی راغب است به جای پول، شغلی را داشته باشد که در این زمینه اقدامات لازم انجام شده است.
برای افرادی که امکان اشتغال در خانه را دارند هم کاری کرده‌اید؟
برخی مواقع خانواده زندانی فرزند کوچک دارد و اینکه بتواند در جایی مشغول باشد وجود ندارد و بیش از ۹۰ درصد خانواده‌های زندانی نیازمند مستأجر هستند و نمی‌توانند خانه را ترک کنند. عمدتاً در تلاش هستیم برای آنهایی که حرفه‌ای بلد هستند امکان کار در خانه را فراهم کنیم.
چند خانواده تحت پوشش شما هستند؟
در راستای عمل به سامانه حمایت آخرین اقدامی که برای شناسایی چهره به چهره زندانیان استان تهران انجام گرفت، حدود ۱۱ هزار خانواده اعلام نیاز کردند که از این تعداد ۴ هزار و ۴۰۰ خانواده به شهرهای اقماری تهران و استان‌های مختلف کشور مربوط می‌شود. یعنی زندانی در تهران در زندان است اما خانواده او در استان‌های دیگری جز تهران زندگی می‌کنند.
در استان تهران تا امروز هزار و ۷۵۰ نفر از این خانواده‌ها را شناسایی قطعی کرده‌ایم که نیازمند هستند، البته بیش از هزار و ۸۰۰ نفر تا پایان سال ۹۹ تحت پوشش بودند
اطلاعات این افراد را به کمیته امداد دادیم و به انجمن‌های مرتبط با این موضوع نیز اطلاع داده شده و از آن طریق راستی آزمایی و بررسی می‌شود که چه تعداد از این خانواده‌ها تابع تشریفاتی هستند که سامانه پیش بینی کرده است و در نهایت آنها را تحت پوشش قرار می‌دهیم.
در استان تهران تا امروز هزار و ۷۵۰ نفر از این خانواده‌ها را شناسایی قطعی کرده‌ایم که نیازمند هستند، البته بیش از هزار و ۸۰۰ نفر تا پایان سال ۹۹ تحت پوشش بودند که هم موردی و هم مستمر بودند.
به نظر شما اینکه برای خانواده‌ها اشتغال ایجاد کنید مفیدتر است یا به آنها مستمری پرداخت شود؟
خانواده‌ها راغب هستند شغل داشته باشند و بهترین کار هم ایجاد اشتغال است چرا که این عدم اشتغال همه نوع آسیبی را ایجاد می‌کند. اگر زمینه اشتغال ایجاد شود، قطعاً نیاز به حمایت ما ندارند.
انجمن در زمینه آزادسازی زندانیان اقداماتی دارد؟
با توجه به اینکه ستاد دیه متولی این کار است اما همه ساله بیش از ۱۰۰ نفر به صورت موردی را از بند زندان رها می‌کنیم.
این کار موازی کاری با ستاد دیه نیست؟
اگر با هم و کنار هم کار کنند تبعاً تأثیرات خوب دارد و مردم هم دچار سردرگمی نمی‌شوند. یک حوزه باید متولی کار داشته باشد ولی از آنجا که ستاد دیه مسئول آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد است بنابراین اگر خیری به ما مراجعه کند و بخواهد یک زندانی جرایم عمد را آزاد کند ما بررسی می‌کنیم ببینیم کدام از زندانیان در شرایط اضطرار دست به این فعل مجرمانه زده است و برای آزادی او اقدام می‌کنیم.
در واقع باید بگویم که ستاد دیه زندانیان جرایم غیرعمد را آزاد می‌کند اما انجمن حمایت از زندانیان هم زندانیان عمد و هم غیرعمد را آزاد می‌کند.
فردی که آگاهانه مرتکب جرمی شده است و امنیت جامعه را برهم زده چرا باید آزاد شود و یا حمایت شود؟ اما مددکاران ما بررسی کرده‌اند که از هر هزار نفر، ۶-۵ نفر در شرایط اضطراری دچار رفتار مجرمانه شدند
چرا باید از فردی که عمداً و آگاهانه جرمی را مرتکب شده است، حمایت شود؟
در نگاه اول همین مطلب درست است، فردی که آگاهانه مرتکب جرمی شده است و امنیت جامعه را برهم زده چرا باید آزاد شود و یا حمایت شود؟ اما مددکاران ما بررسی کرده‌اند که از هر هزار نفر، ۶-۵ نفر در شرایط اضطراری دچار رفتار مجرمانه شدند که شاید انسان عادی هم در آن شرایط قرار گیرد، این رفتار را انجام می‌دهد.
به همین منظور خیرین معرفی می‌شوند و با اطلاعات و آماری که دارند بررسی می‌کنند و زمینه آزادی فرد را فراهم می‌کنند.
برای کودکانی که همراه مادران خود داخل زندان هستند، هم برنامه حمایتی دارید؟
به حکم قانون، مادری که به هر دلیلی به زندان آمده است و باید بچه شیرخواره یا کودک خود را به بهزیستی بدهد، اما بهترین کار این است که آن فرزند نزد مادر باشد به همین دلیل ما در زندان‌های بزرگ کانون‌هایی برای نگهداری اطفال همراه مادر زندانی تحت عنوان مهد کودک ایجاد کرده‌ایم، مربی پیش بینی کردیم تا آنجا از اینها مراقبت شود.
در این مدتی که درگیر کرونا هستیم آیا این موضوع بر کمک خیران و تعداد آنها هم تأثیر داشته است؟
در حوزه‌ای که نیاز به دیدار چهره به چهره برای اقناع کردن افراد باشد بله دچار مشکل شده‌ایم اما در زمینه کمک‌های مردمی خیر، رشد قابل توجهی در کمک‌های مردمی داشتیم که بدون تبلیغات پای کار آمدند و خانواده‌های بسیاری را تحت پوشش قرار دادند.
می‌توان گفت حمایت از خانواده‌های زندانی‌ها به تأمین امنیت داخل زندان مرتبط می‌شود.
بله. این دو با هم رابطه مستقیم دارد و این مطلب را می‌بینیم زندانی که متوجه می‌شود از خانواده او حمایت شده است در داخل زندان امنیت خاطر بیشتری دارد و خوش رفتار می‌شود.
نظر شما