فاجعه ای زیست محیطی در قائمشهر

به گزارش خبرنگار مهر در مازندران، امروزه در کشور ما یکی از بحران هایی که شهرهای پرجمعیت را تهدید می کند زباله است که این امر نیازمند ضرورت توجه جدی تر به محیط زیست است زیرا بیشتر آلودگی های زیست محیطی در پی افزایش روز افزون جمعیت شهری و صنعتی شدن در چند سال گذشته جدی تر و همه جانبه تر شده است.

یکی از نشانه های این توجه، استانداردهای ویژه محیط زیست است که در زمینه های گوناگون تدوین شده اما متاسفانه در برخی موارد شاهد عدول از این استانداردهای مشخص شده هستیم.

روند رو به رشد جمعیت در استان مازندران و موقعیت جغرافیایی مناسب آن در کشور همچنین هجوم سالانه حدود 15میلیون از شهروندان ایرانی به این استان به عنوان توریست باعث شده تا روز به روز میزان مواد زائد شهری افزایش یابد و معضل دفن آنها حادتر و مشکل تر شود.

عدم دفع بهداشتی و مناسب مواد زائد می تواند ضمن از بین بردن مناظر و طبیعت زیبای استان، جنگل ها و منابع طبیعی را تخریب و منجر به آلودگی هوا، آب های سطحی و زیر زمینی شود و به طور کلی سلامت اکوسیستم آبی و خشکی را تهدید و در نهایت سلامتی و بهداشت جامعه را با خطر جدی مواجه سازد .

استان مازندران به رغم شرایط خاص جغرافیایی، نحوه نامناسب اسکان جمعیت، رشد و توسعه فعالیت های کشاورزی و تا حدی صنعتی، کلیه اراضی مناطق مختلف استان را تحت پوشش قرار داده است.

مدیرکل محیط زیست استان مازندران چندی پیش در کنفرانسی خبری طرح بازیافت و کمپوست را بهترین گزینه برای حل  معضل زباله استان معرفی کرد و افزود: در سفر ریاست جمهوری پنج میلیارد تومان برای ساماندهی زباله شهری و روستایی به مازندران اختصاص یافت.

رسول علی اشرفی پور همچنین از توجه به احداث هشت کارخانه کمپوست در کارگروه پسماند استان خبر داد و یادآور شد: برای تحقق آنها به اعتباری بالغ بر 24 میلیارد تومان نیاز است.

وی در این خصوص خاطرنشان کرد: تاکنون هفت منطقه در کارگروه مدیریت و پسماند استان به تصویب رسیده و در حال عملیاتی شدن است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران با بیان این که میزان تولید روزانه زباله در مازندران دو هزار و 500 تن است، اعتبار مورد نیاز برای مدیریت پسماند استان را 40 میلیارد تومان عنوان کرد و بیان داشت: 16میلیارد تومان از این اعتبار تنها برای تجهیز ناوگان حمل و نقل زباله ها و احداث مراکز بارگیری زباله ها نیاز است.

به دلیل عدم مدیریت مناسب در برخی از این شهرها، تنها به تهیه زمین و تخلیه زباله ها اکتفا شده که متاسفانه در ادامه این گونه تصمیمات غیر کارشناسی با تولید آلودگی های بعدی از قبیل بوی تعفن، آلودگی های آب و خاک و آب های سطحی و زیر زمینی، انتقال عوامل بیماری، انتشار گازهای گلخانه ای متان و بروز حوادثی از قبیل انفجار می تواند فجایع زیست محیطی را در پی داشته باشد.

معضل دفع زباله در مرکز استان مازندران که به مثنوی هفتاد من کاغذ تبدیل شده قلم را از نوشتن باز می دارد و به این مقدار اکتفا می کنیم که این بار فاجعه زیست محیطی در یکی از شهرهای پر تراکم کشور در حال وقوع است و طبق معمول مسئولان با سهل انگاری و بدون در نظر گرفتن فجایع نام برده به راحتی از کنار آن می گذرند.

یکی از پرمشکل ترین شهرهای استان مازندران در زمینه تولید زباله قائم شهر است به نحوی که این شهرستان با حدود 300 هزار نفر جمعیت، روزانه بیش از 130 تن زباله شهری تولید می کند و کلیه این زباله ها به صورت غیر بهداشتی در محدوده ای از یک روستا دفن می شوند.

انتخاب زمین مورد نیاز مناسب برای دفن زباله های شهری، مهم ترین گام در دفن بهداشتی محسوب می شود که باید با دقت کافی و همکاری ادارات و موسساتی چون حفاظت محیط زیست، بهداشت محیط، سازمان آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی و منابع طبیعی و... صورت گیرد.

یک کارشناس مسائل زیست محیطی در این خصوص اظهار داشت: انتخاب نوع زمین برای طراحی دفن بهداشتی زباله و عملیات بهره برداری و نیز ابزار مورد نیاز تاثیر بسیار مستقیمی در این مسئله دارد.

علی محمدی توجه به بهداشت و سلامت عمومی، سطح زمین مورد نیاز، توپوگرافی منطقه، مطالعات هیدرولوژی و زمین شناسی جایگاه، قابلیت دسترسی به خاک پوششی مناسب، قابلیت دسترسی به محل دفن، فاصله شهر تا محل دفن، رعایت جهت بادهای غالب، زهکشی محل دفن، هزینه ها و استفاده های آتی از زمین و توجه خاص به هر طرح جامع توسعه شهری را از مهمترین فاکتورهای انتخاب محل دفن زباله عنوان می کند .

با توجه به نظر کارشناسان به وضوح دیده می شود، مسئولان این امر در شهرستانی نظیر قائم شهر هیچ یک از فاکتورهای فوق را برای محل دفن زباله در نظر نگرفته اند به نحوی که این محل در داخل روستایی که تعداد زیادی خانوار در آن سکونت دارند واقع شده و نزدیکی به یک مرکز دانشگاهی و یک مرکز دانش آموزی استعدادهای درخشان، نزدیکی به کشتارگاه و زمین های زراعی و ... از دیگر مواردی است که عدم رعایت فاکتورهای فوق را ثابت می کند .

وبا، کزاز و تیفوس از جمله بیماری هایی است که در اثر نزدیکی زندگی انسان به محل دفن زباله گریبانگیر افراد می شود این در حالی است که بسیاری از خانواده ها به همراه فرزندان خردسال خود از فرط تنگ دستی به محل دفن زباله در قائم شهر روی می آوردند و به تفکیک زباله های تر و خشک می پردازند. جالب اینجاست که این افراد بارها اذعان داشته اند که مسئولان شهرداری قائم شهر تا چندی پیش بابت حضور آنها در این مکان و جداسازی زباله ها به صورت ماهانه مبلغی گزاف دریافت می کردند.

بنا به اظهارات برخی از اهالی اطراف این روستا کامیون های زباله کش به صورت روزانه مواد زائد را از سطح شهر به این منطقه می آورند و تنها به تخلیه زباله های جمع آوری شده در میان دیگر زباله ها اکتفا می کنند. به دلیل حجم بالای زباله های انباشته شده بر روی هم، کوهی از زباله کیلومتر ها به چشم می خورد که متاسفانه بوی تعفن و مشمئز کننده این زباله ها، چشم هر بیننده ای را نسبت به دیدن سر سبزی های اطراف این محدوده می بندد با این وجود مسئولان شهرداری تنها به پاشیدن آهک در اطراف این کوه زباله اکتفا می کنند .

از طرفی وجود شعله های آرام آتش که موجب تولید گاز متان و دی اکسید کربن می شود هر لحظه امکان انفجار این محدوده را افزایش می دهد. عدم وجود تابلوی راهنما در ابتدای این روستا مبنی بر مشخص کردن محل دفع زباله که مسئولان شهرداری حتی این زحمت را نیز به خود نداده اند و تنها از انباشت زباله در ابتدا و اطراف ورودی این محل می توان پی برد که در این محل زباله دفع می شود.

یک کارشناس کشاورزی گفت: زباله های شهری ترکیبی از مواد زائد و پسماندهای آلوده است و در آخرین مرحله دفن به خاک یا آب منتقل می شود.

عباس زارعیان اظهار داشت: کالاهای مصنوعی که از مواد پلاستیکی ساخته شده اند پس از استعمال به صورت مواد زائد تجزیه نشدنی در زباله انباشته و در خاک باقی می مانند که این مواد خلا بسیاری در تبادل آب و هوا و دیگر عکس العمل های فیزیکی و شیمیایی خاک به وجود می آورند.

این کارشناس کشاورزی خاطرنشان کرد: مجاورت یا احاطه شدن ریشه گیاهان به وسیله مواد پلاستیکی و آلوده در خاک سبب نرسیدن آب و غذا به ریشه گیاهان شده و در طول زمان در اطرلف ریشه حرارت، رطوبت و خواص شیمیایی کاملا غیر متعادلی به وجود می آورند که موجب ضعف رشد یا خشکی گیاه می شود .

به رغم طرح همه مسائل یاد شده، از مدت ها پیش مسئولان شورای شهر قائم شهر قول راه اندازی یک کارخانه کمپوست با اعتباری بالغ بر 25 میلیارد ریال را داده اند اما پس از گذشت 10 ماه از اعلام این خبر، هنوز هیچ اقدامی برای راه اندازی این کارخانه نشده است.

رئیس شورای شهر قائمشهر یکی از دلایل تاخیر در عملیاتی شدن این کارخانه را عدم بازگشایی جاده منطقه مورد نظر جهت احداث این کارخانه عنوان کرد و افزود: شهرداری موظف به بازگشایی و هموار کردن جاده در این منطقه بوده است اما پیمانکار انتخاب شده از سوی شهرداری بر اساس برنامه زمان بندی شده عمل نکرد .

کمیل گوران خاطرنشان کرد: بر اساس دستور العمل های موجود، شهرداری ها به طور رسمی نمی توانند نسبت به ساخت کارخانه کمپوست اقدام کنند و این امر بر عهده موسسه بازیافت در استان ها قرار دارد.

اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا به عنوان طرحی نوین در کاهش آلودگی های زیست محیطی، کاهش حجم زباله از طریق جداسازی و بازیافت مواد، خالص سازی  زباله ها برای تولید کمپوست، افزایش چرخه تولید و در نتیجه جلوگیری از هدر رفتن سرمایه های ملی است و این طرح در حال حاضر برای اولین بار در دو شهر مازندران در حال اجرا است .

مجری طرح تفکیک زباله از مبدا استان مازندران با بیان‌ این که بازیافت پسماند حجم مواد زاید را کاهش می دهد افزود: به دلیل برنامه ریزی نادرست، پسماندها که مواد با ارزشی برای بازگشت به چرخه تولید  هستند به میزان زیادی دور ریخته می شوند.

جهانگیر فتحی، آگاهی از ارزش های بازیافت را موجب صرفه جویی انرژی، کاهش آلودگی محیط زیست، اثرات مثبت اجتماعی، اقتصادی و حفاظت از منابع طبیعی و جلب مشارکت مردم در این خصوص دانست .

وی اشتغال زایی، جلوگیری از ایجاد آلودگی های زیست محیطی، سهولت در تولید کود آلی  یا کمپوست از زباله تر، کاهش حجم و وزن زباله قابل دفن و صرفه جویی در هزینه های جمع آوری و حمل زباله را از دیگر مزایای اجرای طرح بازیافت زباله عنوان کرد .

به هر ترتیب به نظر می رسد با توجه به بیان خطرات احتمالی این مسئله، مسئولان شهرستان قائم شهر باید به سرعت کارخانه کمپوست را در این شهرستان عملیاتی کنند تا از فاجعه زیست محیطی دیگری جلوگیری شود.