زندگینامه سیاسی دکتر مظفر بقایی

خبرگزاری مهر - گروه سیاسی :  چاپ دوم کتاب "زندگینامه سیاسی دکتر مظفر بقایی" در هفده فصل با عناوینی چون "مشروطه کرمان، میرزا شهاب راوری، آمریکا و تحولات سیاسی ایران،دوره کارآموزی سیاسی، بقایی و سپهبد زاهدی، ماجرای قتل افشار طوس، غائله چهاردهم آذر 1330، بقایی و دولت علم امینی ، بقایی و پانزده خرداد،بقایی و انقلاب "  به زیور طبع آراسته شده است.

حیات سیاسی اسرارآمیز بقایی و افت و خیزها و تغییر موضع های پی در پی در مقاطع مختلف تاریخی، باعث شده است که کتاب " زندگینامه سیاسی مظفر بقایی"- که اولین کتاب جامع در مورد بقایی محسوب می شود- مورد توجه خاص صاحبنظران و علاقمندان تاریخ معاصر قرار گیرد.

دکتر مظفزبقایی کرمانی در تیرماه 1290 شمسی در کرمان متولد شد، پدرش میرزا شهاب راوری(کرمانی) از روشنفکران  قاجاری بود و از همراهان بعدی رضاشاه  بود، این پدر نقش بسزایی در شکل گیری شخصیت سیاسی و روح عصیانگر مظفر بقایی گذاشت.

بقایی تحصیلات تکمیلی خود را در رشته فلسفه و ادبیات فرانسه در پاریس طی کرد و در آذر 1320 در گروه فلسفه دانشگاه تهران استخدام شد . بقایی در سالهای بعد از شهریور 1320 به قوام السلطنه نزدیک شد و در حزب "دموکرات" که قوام آن را بینان نهاد عضویت یافت اما به محض آن که شهرت یافت از قوام جدا شد.

مهمترین مهارت مظفر بقایی در زندگی سیاسی خویش، ورود و خروج به موقع در احزاب سیاسی بود. مظفر بقایی زمانی که بیشترین استفاده و بهره را از احزابی که در آن عضویت داشت می برد و احساس می کرد که آن حزب دیگر نمی تواند برای او شهرت و منافعی به دنبال بیاورد از آن  خارج می شد و به سراغ حزب دیگر می رفت.

در زندگی سیاسی بقایی می توان به عضویت در احزابی چون "جبهه ملی، حزب دموکرات،حزب زحمتکشان ملت ایران، سازمان نگهبانان آزادی و سازمان نظارت بر آزادی ..." ، نمایندگی دوران پانزدهم ، هفدهم مجلس شورای ملی و انتشار روزنامه شاهد  اشاره کرد.

زبان و قلم آتشین بقایی و مهارت وی در برانگیختن احساسات عوام باعث شد که در سالهای نهضت ملی شدن صنعت نفت، نقش عمده ای در تحولات پیدا کند به طوری که وی همراه دکتر مصدق به دادگاه لاهه رفت.

بقایی دو بار به دلیل دخالت در قتل دو نخست وزیر بازداشت شد . بار اول در دی ماه 1328 به اتهام مشارکت در قتل عبدالحسین هژیر- نخست وزیر وقت - و بار دوم در آذر 1334 به اتهام مشارکت در قتل رزم آراء.

بقایی به مدد سیاست دوگانه و زیرکانه خود هم از محبوبیت مصدق بهره می برد و هم پنهانی با دربار ارتباط داشت و به شاه مشاوره می داد . اسرار آمیزترین نقش آفرینی بقایی که بعدا طی افشای اسناد محرمانه انگلستان برملا شد نقش مستقیم وی در ربودن و قتل سرتیپ افشار توس رئیس شهربانی دولت مصدق بود. جالب این بود که در زمان ربوده شدن افشار طوس بقایی در مجلس، مصدق - نخست وزیر- را به خاطر این اهمال مورد استیضاح قرار داد.

همکاری بقایی با کودتاگران در 25 مرداد 1332 موجب بازداشت وی شد، اما با پیروزی کودتای 28 مرداد و سرنگونی مصدق، وی از زندان آزاد شد. با وجود همکاری های وسیع بقایی با رژیم پهلوی، به دلیل مرموز بودن و بازیگری خاص وی در امور سیاسی، شاه به وی اعتماد نمی کرد، بعد از کودتای 28 مرداد، بقایی به حاشیه رفت تا اینکه در اواخر دوره پهلوی، برای مهار امواج انقلاب اسلامی، مجددا وارد میدان شد، حتی شایعه نخست وزیری وی  در آبان 1357 منتشر شد، ولی این تلاشها به جایی نرسید و با پیروزی انقلاب اسلامی، دوران جدیدی از حیات سیاسی مظفر بقایی آغاز شد.

در 21 تیرماه 1359 مظفر بقایی به جرم مشارکت در کودتای نوژه دستگیر شد ولی به دلیل عدم وجود مدارک کافی بعد از مدتی آزاد شد. وی در اواسط دهه شصت به آمریکا سفر کرد و با برخی فعالان سیاسی بازمانده از دوران پهلوی، دیدارها را برقرار کرد. این تحرکات سیاسی باعث شد که بقایی در اول فرودین 1366 مجددا دستگیر شود، اما کهولت سن و بیماری پیشرفته سفلیس مجال نقش آفرینی مجدد به او نداد و در 26 آبان 1366 در بیمارستان مهر تهران درگذشت.

در فصل پایانی کتاب که به تحلیل شخصیت بقایی پرداخت است می خوانیم : " به تصریح اعضای صادق حزب زحمتکشان بقایی به هیچ پرنسیب و اصلی باور نداشت . زندگی سیاسی بقایی سراسر اعواج است . رجال سیاسی، امنیتی زمان پهلوی از رکن دو ارتش گرفته تا مقامات ساواک، نمایندگان مجلس تا روزنامه نگاران وقتی به سراغ بقایی می رفتند که احساس می کردند او می تواند آب رفته را به جوی برگرداند یا در مسیر انحرافاتی را به وجود آورد. بقایی هم همیشه در این گونه موارد به میدان می آمد تا مانع کامیابی حریفان شود. وقتی که امواج نارضایتی مهار می شد و اوضاع به روال سابق بازمی گشت بقایی هم رها می شد. این اتفاق بارها و بارها در زندگی سیاسی او اتفاق افتاد" .

در مورد شخصیت علمی و دانشگاهی بقایی هم ذکر این نکته جالب است که " فعالیتهای بدون برنامه و اصول او حتی مانع از ارتقای موقعیت دانشگاهی او گردید و او با همان درجه دانشیاری که در آذ ماه 1320 استخدام شده بود بازنشسته شد، بدون اینکه حتی یک مقاله علمی نوشته باشد".