روند انسجام اسلامی باید از علمای مسلمان آغاز شود

در سال انسجام اسلامی باید به گامهای عملی اندیشید

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با تصریح اینکه در سال انسجام اسلامی باید به گامهای عملی اندیشید، برنامه ریزی صحیح برای بهره گیری ارزشمند از این سال را نیازمند تفسیر درست معنای آن عنوان کرد و گفت: تأکید شیعه و سنی بر محورهای مشترک، معنای اصلی انسجام اسلامی محسوب می شود.

آیت الله سید احمد خاتمی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه موقت تهران در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: برنامه ریزی صحیح نیازمند تفسیر درست از انسجام اسلامی است، هر گونه تفسیر نادرست از انسجام اسلامی ضربه به این ایده ارزشمند محسوب می شود.  تفسیر درست انسجام اسلامی، تأکید شیعه و سنی بر محورهای مشترک و ایستادگی در مقابل دشمنانی است که با اصل هویت اسلامی ما در ستیز هستند.

وی گفت: ریشه انسجام اسلامی در روایات اهل عصمت و طهارت وجود دارد. معنای انسجام اسلامی هرگز این نیست که ما از اعتقاد خود که دارای پشتوانه عقلی و نقلی است دست برداریم. ما راهی را مستدل و مستند برگزیده ایم و اعتقاد داریم در این عرصه می توان با بحث منطقی و استدالال به نتیجه ای مطلوب که همان انسجام اسلامی است، دست یافت.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به فعالیتهایی که از ابتدای نامگذاری امسال صورت گرفته اظهار داشت: درعرصه شعاری، به معنای برگزاری همایشها و نشستها در رابطه با وحدت ملی و انسجام اسلامی فعالیتهایی صورت گرفته  اما در عرصه عملی از کارهای انجام شده اطلاعی ندارم.  مطرح شدن این ایده و بحث و گفتگو در باره آن مطلوب است، گرچه مطلوب اصلی برداشتن گامهای عملی برای تحقق این ایده تلقی می شود.

آیت الله سید احمد خاتمی گفت: معتقدم این کار فرهنگی است و نهادهای فرهنگی در این رابطه تأثیرگذار اصلی هستند. حوزه های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و همچنین مطبوعات می توانند در این عرصه نقش مؤثری داشته باشند.

 اهداف انسجام اسلامی باید برای علما و نخبگان مسلمان تشریح شود

آیت الله محمد علی تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: اگر علما ایده انسجام را به طور کامل بپذیرند، می توان آن را بین سایر نخبگان، اساتید دانشگاه ها، رهبران نهضتها و دیگران گسترش داد و آنها را متقاعد کرد که مسئله انسجام یکی از ویژگیهای بزرگ اسلام است. جا دادن این ایده در دل و ذهن علما و نخبگان باعث می شود توده های مسلمان در هر کجای جهان به سوی این هدف حرکت کنند.

آیت الله تسخیری با اشاره به اینکه اگر به مسلمانان تفهیم شود انسجام خواسته اصیل اسلام بوده و تنها راه نجات از این وضعیتی است که امت اسلامی گرفتار آن شد، بستر مناسب برای وحدت اسلام فراهم خواهد شد.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح کرد: در سطح جهان اسلام، نهادهایی وجود دارد که نمود انسجام محسوب می شوند یکی از آنها سازمان کنفرانس اسلامی است که در زمینه های سیاسی اقتصادی، فرهنگی فعالیت می کند. از دیگر سازمانها می توان به مجامع فقهی و ارگانهای بزرگ فرهنگی نظیر آیسیسکو که مسئول انسجام فرهنگی جهان اسلام است اشاره کرد، اما باید نقش اول در این زمینه را علما به عهده گیرند چرا که آنها ورثه انبیا بوده و باید پیشتاز حقیقت انسجام باشند.

وی تأکید کرد: یاری گرفتن از علما به عنوان پیشتازان بحث انسجام از مسئولیتهای مجمع جهانی تقریب مذاهب است که تاکنون ارتباطات مناسبی با علمای سراسر جهان اسلام برقرار گرفته است. به عنوان بخشی از فعالیتهای سال انسجام، از ابتدای سال در اجلاسهای بزرگ و بین المللی استانبول، مصر، دبی، لندن، مالزی، سریلانکا، تایلند شرکت کرده ایم و تا پایان سال در اجلاسهای دیگری نیز شرکت خواهیم کرد. شرکت در اجلاسها و همایشهای بین المللی یک شیوه روش فعالیت است، یک روش دیگر کوشش در راه نوشتن و تعمیم ایده منشور اسلامی است که در این رابطه اقدامات خوبی انجام شود .

آیت الله تسخیری ابراز امیداری کرد که منشور وحدت اسلامی در بیست و دومین همایش وحدت اسلامی که از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برگزار می شود به امضای علمای اسلام برسد و در راستای حل اختلافات برای تحقق انسجام سودمند واقع شود.

 تحقق انسجام اسلامی نیازمند هوشیاری مسلمانان است

حجت ‌الاسلام علیرضا اعرافی رئیس مرکز جهانی علوم اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: یکی از راهکارهایی که آغاز شده و هنوز به نتیجه نهایی نرسیده، تدوین یک منشوراسلامی است. در حقیقت امروز جهان اسلام و گروهها، فرقه ها و مذاهب مختلف نیازمند توافق برسر خطوط و راهبردهای اصلی در تعامل میان خود و پیگیری مسائل جهان اسلام است.

حجت الاسلام اعرافی مسئله منشور و بیانیه ای که شیوه های تعامل میان مسلمانان را روشن کند ضرروری به نظر می رسد، چرا که  این بیانیه در حقیقت باید به مسائل محتوایی جهان اسلام بپردازد و راهبردهای اصلی و اهداف مشترک جهان اسلام را مشخص کند. 

نکته دیگری که حجت الاسلام اعرافی در زمینه برنامه ریزی برای سال انسجام اسلامی حائزاهمیت دانست تدوین سند راهبردی مسائل کلان سیاسی و فرهنگی جهان اسلام است که گروه های مختلفی نیز در راستای اجرایی شدن این موارد اقدام کرده اند اما تاکنون نتیجه نهایی حاصل نشده است.

وی همچنین فعالیتهایی که طی گذشت چند ماه از سال و نامگذاری امسال صورت گرفته را در مجموع مثبت ارزیابی کرد و یادآور شد که  می توانستیم در این فرصت بهتر فعالیت کنیم، اما همزمان با فعالیتهای داخلی در خارج از کشور نیز توطئه هایی تفرقه افکنانه صورت می گیرد که خنثی سازی آنها نیز وقت گیر بوده و باید با هوشیاری و هوشمندی با آن برخورد کرد.

حجت ‌الاسلام اعرافی نمایندگی های ایران در خارج از کشور، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سازمان مجالس مرکز جهانی علوم اسلامی در میان نهادهایی که فعالیتهای بین المللی دارند و مؤسسات و نهادهایی که مسئولیت برعهده دارند و فعالیتهای خود را در داخل کشور پیگیری می کنند را از جمله مراکز و مؤسساتی دانست که می توانند در زمینه ترویج انسجام اسلامی بیشترین تأثیرگذاری را داشته باشند.

 حوزه و دانشگاه باید مبانی نظری انسجام اسلامی را بررسی کنند

حجت الاسلام سید ابوالحسن نواب رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: برای برنامه ریزی در سال انسجام اسلامی باید پیشینه 28 ساله انقلاب را در نظر گیریم و براساس عملکرد و تعامل با سایر مسلمانان جهان که فراز و فرود بسیاری داشته است تصمیم گیری کنیم.

وی افزود: باید علل قدرت گذشته ایران در جهان اسلام، الهام گرفتن رهبران جهان اسلام از امام و شناخت ایران به عنوان پایگاه اساسی اسلام را بررسی کنیم. پس از درگذشت امام (ره) مقام معظم رهبری نیز ایران را به عنوان ام القرای جهان اسلام معرفی کردند؛ اما فرمایش مقام معظم رهبری محقق نشد که این امر از کوتاهی ما در عدم تحقق بستر مناسب برای اجرایی شدن فرمایش ایشان نشأت می گیرد.

حجت السلام نواب تندروی هایی که از گوشه و کنار کشور برخلاف نظر مقام معظم رهبری آغاز شد و تبلیغاتی را که از سوی رسانه ها صورت گرفت عامل ایجاد تفرقه میان جهان اسلام دانست و تصریح کرد که نباید تمام عوامل عدم انسجام اسلامی را نیز به داخل نسبت دهیم؛ بلکه عوامل خارجی در ایجاد و دامن زدن به اختلاف و تفرقه در جهان اسلام بی تأثیر نبود. در این میان مسلمانان نیز در اثر بی توجهی و بی دقتی ابزار این کار را فراهم کرده اند.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم با اشاره به اینکه حوزه و دانشگاه نقش مهمی در اجرایی شدن انسجام اسلامی برعهده دارند تأکید کرد: باید بدانیم تحقق انسجام اسلامی با شعار ممکن نیست. بلکه باید به تدوین، تاریخ ، تحقیق و بررسی کامل مذاهب اسلامی پرداخت و این امر از اجزاء ثابت دروس حوزوی و دانشگاهی قرار گیرد. هر چقدر از نظر علمی و آکادمی این مذاهب را بهتر بشناسیم تعامل خود با آنها را می توانیم توسعه دهیم. اگر تاریخ اهل سنت به دقت مطالعه شود قطعا ریشه مخالفتهای ناآگانه از بین خواهد رفت. بسیاری از مشکلات ما ریشه در عدم اطلاع از آنها صورت می گیرد.

وی اظهار داشت که اقداماتی انجام شده از زمان نامگذاری سال انجسام اسلامی به  هیچ وجه کافی نبوده است. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نظر دارد اجلاسی را با شعار انسجام اسلامی برگزار کند، در جامعه روحانیت مبارز بحثهایی صورت گرفته اما این اقدامات کافی نبوده و باید تلاشهای خود را به صورت بلند مدت در حوزه و دانشگاه توسعه دهیم.

 اقدامات صورت گرفته در راستای انسجام اسلامی از ژرفای لازم برخوردار نیست

دکتر عماد افروغ عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار اشت : صحبتها در این زمینه بیش از عملها به نظر می رسد و بیش از آنکه شاهد حرکت به سوی انسجام داشته باشیم عملا شاهد حرکت به سوی عدم اتحاد و انسجام هستیم.

وی عدم رسیدن به انسجام اسلامی را معطوف به دو عامل دانست و افزود : در زمینه نامگذاری امسال، آنچنان که باید و شاید توجهی به مباحث مفهومی و تئوریک مسئله نداشته و مؤلفه ها و ملزومات آن را روشن نکرده ایم.

نماینده شهر تهران در مجلس گفت : مدتی است که شاهد صورت گرایی (Formalism) در کشور هستیم. انسجام اسلامی نیاز به مبانی نظری دارد که علاوه بر آن باید گامهای شایسته ای برداشته شود. باید به این نکته توجه کرد که اگر اختلافات شیعه و سنی را به مباحث مفهومی کشانده و معرفتی تر آن را در نظر گرفته، این اختلافها به دعوای بین علما تبدیل می شود که با عوای توده ها متفاوت است. دعوای علما در قالب مناظره و گفتگو صورت می گیرد و شکل خشن ندارد

وی با اشاره به مشترک بودن توحید، نبوت، معاد، روزه، نماز، حج، جهاد، زکات میان شیعه و سنی گفت: زمانی که اصل زیر بنایی توحید نبوت و معاد داریم باید تصدیق کنیم که مبانی وحدت را در اختیار داریم در حالی که این مبانی مشترک را با پیروان سایر ادیان نداریم.

رئیس کمیسیون فرهنگی یادآور شد: زمانی که این مباحث میان علما مطرح شود با سه تجلی رو به رو می شویم. یکی آن که شکل دعوا از حالت فیزیکی خارج می شود و دوم آنکه علما متوجه می شوند که عناصر وحدت بخش به مراتب بیش تر از عناصر تفرقه انگیز است ونکته سوم شرایط زمانی و مکانی توجه به وحدت است.

افروغ اقدامات صورت گرفته در راستای انسجام اسلامی را مناسب ارزیابی کرد اما یادآور شد که  این اقدامات از عمق لازم برخوردار نیست. در وهله اول می توان حوزه های علمیه را دارای بیشترین توان برای تأثیرگذاری در این عرصه دانست. نهادهای رسمی چون مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی فعالیتهایی در سطح رسمی می کنند که باید به هسته اصلی متصل باشند که این هسته اصلی آنها حوزه های علمیه و مراجع عظام است.

عماد افروغ تأکید کرد : باید خود را به حوزه های علمیه و علمای طراز اول متمرکز کنیم تا بازتابی روی نهادهای رسمی داشته باشد. اگر این مسئله را به جد در دستور کار قرار داده و اعلام گفتگوی دوستانه و مسالمت آمیز کنند ما شاهد این فتاوای خشن و غیر انسانی و غیر اسلامی از سوی وهابیون نخواهیم بود. اگر هم این فتاوا صادر شود با محکومیت بی درنگ علمای فرقه مربوط رو به رو خواهد شد.

این نماینده مجلس نتیجه گیری کرد : در هر جوامع اسلامی شیعه و سنی فضاسازیهای روشنفکری از اهمیت خاصی برخوردار است، رسانه ها، مطبوعات به عنوان نهادهای تبلیغی بدون توجه به تلاش حوزه های علمیه و نهادهای فکر ساز می توانند در ارتباط با فضاسازی وحدت و انسجام تأثیر گذار باشند.

اصل نامگذاری انسجام اسلامی زمینه فعالیت را تقویت کرده است

قدرت الله علیزاده معاون دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در بحث انسجام اسلامی با دو مسئله اتحاد و وحدت روبه رو هستیم. برخی از اندیشمندان که تعداد قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند، اعتقاد دارند که اتحاد به ذوب شدن یک مذهب در مذهب دیگری می انجامد که اجرایی شدن آن امکان پذیر نیست. از این رو باید محور فعالیتهای خود را بر وحدت در عمل متمرکز کرده و رفتار مسلمانان را به یکدیگر نزدیک کنیم.

علیزاده با اشاره به ضرورت توجه مناسب به فرآیند کم کردن موارد اختلاف میان مسلمانان گفت: کمرنگ کردن اختلاف و شفاف سازی موارد افتراق باعث کم شدن اختلاف می شود. پس از آن باید بررسی کنیم  که چند درصد از ما مسلمانان در مذاهب مختلف با یکدیگر اختلاف داریم، اگر این اختلافات مشخص و شفاف شود محدودیت و معدودیت آن بیش از پیش مورد تأکید قرار می گیرد.

معاون پشتیبانی و امور مجلس شورای اسلامی در مجمع تقریب مذاهب اسلامی همچنین تصریح کرد که برخی از علما میزان اختلاف میان مسلمانان را 5 در صد تخمین زده اند، از این رو پس از کم کردن اختلافها گام بعدی تبلیغ اشتراکات 95 درصدی است، باید تصریح کنیم که ما در این حجم از اعتقادات مشترک هستیم.

وی گفت: اما همزمان با نامگذاری سال انسجام اسلامی باید تلاشهای خود را در راه جدائی مرکز اشتراکات و اختلافات تقویت کنیم. تا اگر مسلمانان از یک مذهب نیستند طرف مقابل خود را دشمن فرض نکنند، بلکه دشمن خود را فردی بدانند که در مقابل کل مفهوم انسجام ایستادگی کرده و اختلافات مسلمانان را مورد تأکید قرار می دهد.

قدرت الله علیزاده فعالیتهای انجام گرفته را خوب اما ناکافی توصیف کرد و گفت: اصل نامگذاری زمینه فعالیت را فراهم کرده است باید به این تدبیر مقام معظم رهبری احترام گذاشته و از زمینه فراهم شده به شایستگی استفاده کرد. تمام نهادهای فرهنگی می توانند در این رابطه تأثیرگذار باشند.