ایران عراق؛بسترهای مشترک امنیتی و تاریخی

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل - اشکا ن ممبینی*: عراق در بین کشورهای همسایه بیشترین اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی را با جمهوری اسلامی ایران دارد و ژئوپولیتیک، تمامیت ارضی و ساختار سیاسی این کشور به هر شکل که پیش رود برای جمهوری اسلامی ایران مهم تلقی می‌شود چرا که می‌تواند جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک ایران و امنیت آن را تحت تأثیر قرار دهد. لذا با توجه به اشتراکات ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژی میان ایران و عراق، تقویت و گسترش روابط با عراق دارای اهمیت ویژه می‌باشد.

بعد از سقوط صدام شاهد ارتباط قوی و عمیق دو کشور هستیم که در همه زمینه در حال گسترش است که می‌توان به تردد زوار بین دو کشور که هر سال با راهپیمایی اربعین این همبستگی و روابط عمیق دو کشور بیشتر نمایان می‌گردد، اشاره کرد.

به عبارتی دیگر نزدیکی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اکثریت مردم در عراق با ایران این فرصت را در اختیار قرار می‌دهد تا ضمن ارتقا سطح روابط دیپلماتیک دو جانبه، گام بزرگی در راستای دستیابی به منافع ملی کشور برداشته شود.

از طرفی در چند سال اخیر نقش مؤثر ایران در حل و فصل بحران‌های منطقه به ویژه در مبارزه با داعش و تروریسم در کشورهای منطقه با نقش آفرینی شهید بزرگ محور مقاومت شهید سردار حاج قاسم سلیمانی در بیرون راندن و شکست تروریست‌ها و داعش در عراق از یک سو و از سوی دیگر بر ملأ شدن نقشه‌های شوم آمریکا و هم دستان آنها در ایجاد جنگ و تلاش برای ایجاد تفرقه میان احزاب و گروهای مختلف در عراق و سوریه سران این دولت‌ها را به این واقعیت نزدیک کرد که اعتماد به آمریکا نه تنها نتیجه‌ای ندارد بلکه به ضرر منافع ملی این کشورها بوده و نمونه بارز آن شکست آمریکا در افغانستان و خروج فلاکت بار آنها بود که این باعث شد که یک بار دیگر غیر قابل اعتماد بودن آمریکا بر همگان روشن شود.

با توجه به رویدادهای اخیر نیز شاهد تلاش‌های کشورهای منطقه خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج فارس در نزدیک کردن و ایجاد و احیا روابط خود با جمهوری اسلامی ایران هستیم که بارها اذعان داشتند دیگر به آمریکا اعتماد نمی‌توان کرد و این مسئله به خوبی روشن شد که بیگانگان در منطقه جایگاهی ندارند.

شکل گیری محور مقاومت باعث شد که سیاست‌های تجزیه طلبانه آمریکا در منطقه خاور میانه با شکست مواجه شود. از طرفی محور مقاومت باعث شد که همبستگی و اتحاد کشورهای عرب منطقه خاورمیانه بیشتر شود تا آنجا که شاهد آن هستیم هر اتفاق یا تهاجمی در هر یک از کشورهای محور مقاومت با پاسخ سریع این جبهه روبرو می‌شود و دشمنان و بیگانگان را به عقب می‌راند و این واقعیت را همگان دریافتند که تجاوز و سلطه گری نتیجه‌ای جز پشیمانی برای متجاوزان نخواهد داشت چرا که از یک سو روز به روز بر قدرت و انسجام محور مقاومت افزوده می‌شود و از سوی دیگر آمریکا و اسرائیل در دنیا به دلیل اجرای سیاست‌های مداخله جویانه و تجاوز کارانه به انزوای بیشتری کشیده شده‌اند و هر روز شاهد آن هستیم که متحدان آنان نسبت به گذشته اندک می‌شوند.

پس در نتیجه به این نکته باید نگاه ویژه داشت که امنیت ملی ایران دیگر تنها به مرزهای جغرافیایی آن محدود نمی‌شود و چیزی فراتر از مرزهاست زیرا هرگونه تغییر و تهدیدی در منطقه متوجه ایران نیز خواهد شد لذا در راستای تقویت امنیت ملی، گسترش و تعمیق روابط با کشورهای همسایه و کشورهای محور مقاومت حائز اهمیت است.

تحولات عراق نه تنها در امنیت عراق نقش دارد بلکه برای ثبات و امنیت منطقه و همسایگان نیز حائز اهمیت است. بنابراین همکاری و منطقه گرایی می‌تواند عاملی مهم در ایجاد صلح و ثبات بین المللی تلقی شده و توسعه اقتصادی را به همراه داشته باشد.

با توجه روابط راهبردی ایران و عراق و چرایی تأثیر عراق بر امنیت ایران می‌شود به این ارزیابی رسید که کشورهای نزدیک به هم از نظر جغرافیایی ارتباط سیاسی دو جانبه ای را شکل داده و سیاست خارجی آنها به شدت از همسایگانشان تأثیر می‌گیرد. این تأثیر پذیری به ویژه از اتصال جغرافیایی، سطح پیوستگی و ماهیت و ساختار روابط بین آنها نشأت گرفته است.

تحولات عمیق ژئوپولیتیک بعد از سقوط صدام آثار گسترده‌ای بر این کشور و منطقه خلیج فارس بر جای گذاشته است. به رغم وجود بعضی موانع منطقه‌ای، اتحاد راهبردی دو کشور و روند همکاری ایران و عراق در منطقه و نوع روابط آنان با قدرت‌های دیگر و شیوه مواجهه با مسائل منطقه خاور میانه از حوزه‌های قابل تصور همکاری‌های راهبردی ایران و عراق است. در حال حاضر و درشرایط کنونی، بسترهای اصلی برای اتحاد بیشتر و قوی‌تر و ترسیم و تعمیق روابط راهبردی ایران و عراق بیش از هر زمان دیگری مهیا است زیرا تحولات صورت گرفته در منطقه مانند خروج آمریکا از افغانستان و بد عهدی‌های آمریکا و افول قدرت آن در منطقه و شکل گیری و توسعه توان نقش کلیدی دارد.

از طرفی وجود اشتراکات و پیوندهای مذهبی و وجود اماکن مقدس مذهبی به عنوان بزرگترین پایگاه‌های مذهبی تشیع در ایجاد تعامل هر چه بیشتر دو کشور نقشی مهم دارد.

*کارشناس روابط بین الملل