خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمد حسین عابدی: استان سمنان دو دهه است که آثار خشکسالی را در چهره خود می‌بیند که کاهش تولیدات کشاورزی، کاهش جمعیت روستاییان و مهاجرت به شهرها از جمله این آثار سو است به صورتی که برای مثال جمعیت بخش بی ارجمند شاهرود نسبت به ۲۰ سال قبل، به نصف تقلیل یافته است همچنین کاهش کیفیت و کمیت در بخش دامداری و مشکلات تأمین آب شرب از جمله آثار سو این خشکسالی و شرایط کم آبی هستند.
از آنجا که رهبر معظم انقلاب اسلامی سال جاری را به عنوان سال تولید دانش بنیان و اشتغال زا نام گذاری کردند، امروز توجهات در استان سمنان نیز به سمت این نوع شرکت‌ها است تا مشکلات استان مانند خشکسالی را دست کم کاهش دهند. به گفته کارشناسان از جمله مهمترین کار ویژه‌های شرکت‌های دانش بنیان در استان سمنان مقوله مقابله با کم آبی و هدر رفت آب است.
بازچرخانی آب
یک کارشناس آب در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه به گفته مسئولان استان سمنان به صورت میانگین ۳۰ درصد از آب استان در خط تولید هَدر یا در استخرهای کشاورزی بخار می‌شود، گفت: یکی از مهمترین عامل هدر رفت آب در استان سمنان فرسودگی خط انتقال است به نحوی که در برخی نقاط عمر خط انتقال نزدیک به نیم قرن است و اجرای آن در زمان حکومت طاغوت رقم خورده در نتیجه توان انتقال و نگهداشت آب را نداشته است از سوی دیگر هزینه تعویض آن آنقدر زیاد است که نمی‌توان به راحتی آن را تعویض کرد.
محمد رضا اسماعیل خانی با اشاره به اینکه عمق چاه‌های آب استان سمنان به تا ۳۰۰ الی ۴۰۰ متر هم رسیده‌اند و در برخی نقاط حتی در این عمق هم آب پیدا نمی‌شود، تاکید کرد: ما باید راهکارهایی را به کار ببندیم که شرایط موجود منابع آبی را حفظ و از هدر رفت آب جلوگیری کنیم از سوی دیگر به جای یافتن منابع جدید با میلیاردها تومان پول بهتر است به باز چرخه آب فکر کنیم.
وی افزود: بیش از ۷۰ شرکت دانش بنیان رسمی فقط در پارک علم و فناوری استان سمنان فعالیت دارد لذا باید از مسئولان پرسید که در این یکی دو دهه اخیر آیا از ظرفیت این شرکت‌ها برای کاهش مخاطرات خشکسالی بهره‌ای گرفته شده است؟ قدر مسلم آنکه امروز باید از این شرکت‌ها برای رفع و یا دست کم کاهش معضلات خشکسالی و تأمین آب استفاده کرد.
استفاده از آب خاکستری
مقوله باز چرخه آب برای استفاده در صنعت و همچنین کشاورزی موضوع مهمی است سال‌ها است که تصفیه خانه سمنان کلنگ زنی شده و حتی با شرکت‌های خارجی نیز برای ساخت آن رایزنی شد اما این طرح به اتمام نرسید سه سال قبل استانداری سمنان کار اتمام این تصفیه خانه را به شهرداری سمنان واگذار کرد تا این طرح انجام شود اما همچنان شاهد هستیم که افتتاح این طرح عملی نشده است. قرار است از آب استحصال شده این تصفیه خانه برای صنعت و آبیاری فضای سبز استفاده شود اما تا زمانی که این زیرساخت افتتاح نشده، نمی‌توان به آن خوش بین بود.
اما آنطور که کارشناس دیگر حوزه آب و محیط زیست به خبرنگار مهر، می‌گوید: دنیا ۳۰ سال است که از این نوع تصفیه خانه‌ها عبور کرده و ما تازه در استان سمنان شاهد ساخت اولین تصفیه خانه از این نوع هستیم که با میلیاردها تومان و حتی شاید بتوان گفت میلیون‌ها دلار ایجاد می‌شود و آنقدر پرهزینه هستند که آب استحصالی از آنان برای هیچ صنعتی نمی‌صرفد در حالی که امروز روش‌های دانش بنیان وسیعی پیدا شده که می‌تواند آب خاکستری را حتی برای مصرف شهری مردم در سیفون و حمام، آماده سازد.
سولماز محمدی که مقاله‌ای نیز درباره آب خاکستری دارد، با اشاره به تعریف آب خاکستری بیان می‌کند: آب خاکستری همان فاضلاب خانه‌ها به جز توالت است. یعنی آبی که از روشویی دستشویی‌ها، حمام، طبخ غذا و شستن دست‌ها و همچنین ظروف آشپزخانه وارد سیستم فاضلاب می‌شود. این آب بسیار ارزشمند است زیرا با روش‌های علمی می‌توان آن را به راحتی تصفیه و دوباره به خانه‌ها بازگرداند تا در سیفون، شستشو، آبیاری فضای سبز شهری و… استفاده شود این روش با استفاده از دانش و فناوری به راحتی می‌تواند حجم وسیعی از آب را در اختیار ما قرار دهد.
وی با بیان اینکه دیگر کارکرد دانش‌بنیان‌ها در کاهش تلفات آبی است از جمله کاهش سهم آب کشاورزی که امروز در استان سمنان ۹۲ درصد است و علی رغم هزینه کرد میلیاردها تومانی برای آبیاری قطره‌ای و تحت فشار از این میزان کاسته نشده، که می‌تواند در کاهش آثار سو خشکسالی برای استان سمنان اهمیت داشته باشد، ابراز کرد: تحقیقات نشان می‌دهد که یک درصد آب استان فقط در آبیاری فضای سبز شهرداری‌ها مصرف می‌شود که این موضوع می‌تواند از طریق آب خاکستری و باز چرخه به راحتی به صفر کاهش پیدا کند.
مزیت‌های بازچرخانی آب خاکستری
این کارشناس با بیان اینکه علی رغم اینکه سهم آب شرب در استان سمنان شش درصد است اما باز چرخه آب خاکستری به چند دلیل اهمیت دارد نخست اینکه فرهنگ استفاده بهینه آب و باز چرخاندن آن را در بین مردم و مسئولان ترویج می‌کند که همین یک دلیل به تمام هزینه کرد آن می‌صرفد زیرا راهی پیدا می‌شود که فردا کشاورزی و صنعت کار هم به این موضوع روی بیاورند و اقناع شوند، بیان کرد: دومین دلیل این است که اگر از روش‌های علمی استفاده کنیم اصلاً هزینه‌ای در برابر تصفیه خانه‌های صد میلیاردی آب صنعتی ندارد و سومین دلیل این است که شرکت‌های بومی استان سمنان هم می‌توانند این کار را صورت دهند که خود هم هزینه را کاهش می‌دهد و هم اشتغال ایجاد می‌کند.
محمدی با بیان اینکه دیگر باز چرخه آبی که می‌توانیم صورت دهیم، آب کشاورزی است، ابراز کرد: متأسفانه این طرح آبیاری تحت فشار بدترین و غیرکارشناسی ترین طرحی بود که در کشور انجام شد و با اصرار فراوانی هنوز هم در حال اجرا است و منابع آبی استان‌هایی مانند سمنان که با خشکسالی و بارش اندک روبرو هستند را نابود کرد در نتیجه آبیاری باغات و استفاده از کشت‌های آیروپونیک و هیدروپونیک از دیگر اقداماتی است که ما محکوم و مجبور به انجام آن هستیم زیرا چاره‌ای دیگر نداریم اگر منابع آبی استان سمنان در دهه ۶۰ را یک ظرف نوشابه یک و نیم لیتری در نظر بگیریم هم اکنون اندازه آبی که در درب آن شیشه جا می‌شود، آب برای استان سمنان باقی مانده و لذا باید گفت دیگر چاره‌ای جز حرکت به سمت دانش‌بنیان‌ها نداریم.
وی افزود: طرح آبیاری قطره‌ای باعث شد تا هر کسی در هر باغی یک استخر درست کند، آبی که در زمین وجود داشت را به سطح بیاورد آن را ذخیره تا روز به روز زیر خورشید و باد تبخیر شود در حالی که جای منابع آبی زیرزمین است نه در استخر سیمانی زیر نور خورشید؛ این موارد نشان می‌دهد که ما نیاز فوری و مبرمی به بازنگری در زمینه کشاورزی و آبیاری داریم.
نگاه درستی به دانش‌بنیان‌ها نیست
نگاه درستی به دانش‌بنیان‌ها نیست این جمله یکی از فعالان شرکت‌های دانش بنیان در استان سمنان است و حاکی از نداشتن سهم دانش‌بنیان‌ها در کاهش آثار سو خشکسالی و مجموعاً اقتصاد استان سمنان است شرکت‌هایی که با توان بالا، ایده‌های خلاقانه و کم هزینه پشت دیوارهای بلند پارک‌های علم و فناوری استان و دانشگاه‌ها حضور دارند اما بیرون از این مراکز علمی میلیاردها تومان صرف آبیاری‌های کم فایده کشاورزی شده و هنوز هم بخش اعظم باغات استان سمنان غرق آبی آبیاری می‌شوند.
برای مثال چهار سال است که مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان اعلام کرده که بیش از ۱۶۰ قلم محصول دیر گل ده و مقاوم به سرمازدگی و کم آبی از گونه‌های زردآلو و انگور و… تولید کرده است اما چقدر از این محصولات به سطح کشت راه یافته‌اند؟ این موضوع نشان می‌دهد که هنوز تا کاربردی کردن تحقیقات و دانش تولیدی مراکز علمی استان سمنان، فاصله بسیاری وجود دارد.
فرهادی فعال شرکت‌های دانش بنیان در استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان می‌کند: متأسفانه راهکارهایی که برای استحصال آب و کاهش هدر رفت می‌توان انجام داد به راحتی و با کمترین هزینه در دسترس هستند اما هیچ نگاهی از سمت حاکمیت به این موضوع نمی‌شود برای مثال همین امروز در کشور ترکمنستان و قزاقستان و… تورهای نانوی بزرگی برای استحصال آب از مه کوهستانی ایجاد شده که به راحتی و با کمترین هزینه با یک تور و چند متر لوله پلاستیکی و یک فیلتر و مخزن آب مورد نیاز چند هکتار زمین نهال‌کاری شده در بخش‌های کوهستانی را استحصال می‌کند اما در استان سمنان حتی به دانش‌بنیان‌ها مراجعه هم نمی‌شود تا از آنها بپرسند اصلاً برای مقابله با خشکسالی ایده‌ای دارید یا خیر؟
کارکرد فناوری در کاهش مصرف آب
یک فعال شرکت‌های دانش بنیان استان سمنان که در زمینه الکترونیک فعالیت دارد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به اینکه راهکارهای متفاوتی برای باز چرخانی آب وجود دارد اما مهم‌تر از استحصال، مصرف آب است، تاکید کرد: امروز کیت‌هایی در همین استان سمنان وجود دارد که رطوبت خاک را می‌سنجند قرار دادن این کیت‌ها در درون خاک سبب می‌شود تا رطوبت خاک سنجیده شود این کیت‌ها همچنین به نوعی کلید اتصال آب هستند و وقتی که میزان رطوبت را کم می‌بینند آب را باز می‌کنند و در زمانی که رطوبت آب دوباره به حد کافی رسید، آب را قطع می‌کند.
نیما بابایی با اشاره به اینکه این کیت‌های تشخیص رطوبت تا ۵۰ درصد مصرف آب را کاهش می‌دهند چرا که دیگر نیازی به آبیاری در ساعاتی که تبخیر بالا است وجود ندارد، بیان کرد: این کیت‌ها باعث می‌شوند که حتی نیروی شهرداری هم لازم نباشد لذا رطوبت خاک سنجش شده و هر مقدار که گیاه آب بخواهد به آن آب داده می‌شود لذا می‌تواند از اضافه آبیاری جلوگیری کند که این امر باعث کاهش مصرف خواهد شد متأسفانه نه تنها حمایتی از این نوع اقدامات صورت نگرفته بلکه حتی یک مراجعه هم به شرکت‌های دانش بنیان نشده که بپرسند اصلاً شما چه کاری انجام می‌دهید؟
داشته‌های کم نظیر استان سمنان
درباره کارکردهای دانش‌بنیان‌ها صحبت زیاد است اما ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های استان سمنان در این بخش آیا اصلاً کافی هستند تا بتوانیم شاهد تأثیرگذاری آنان بر اقتصاد باشیم؟ محسن نظری رئیس پارک علم و فناوری استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره سیمای دانش بنیان‌های این استان می‌گوید: در استان سمنان ۷۳ شرکت دانش بنیان فعال هستند که در کنار ۳۰۰ شرکت فناور فعالیت می‌کنند از سوی دیگر باید گفت در استان سمنان چهار مرکز مشترک پارک علم و فناوری با همراهی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی نیز وجود دارد.
نظری با بیان اینکه ۹ شرکت خلاق در استان سمنان تحت نظارت پارک علم و فناوری فعالیت دارد که به ایده پردازی‌های قابل سرمایه گذاری می‌پردازد، ابراز داشت: حمایت از شرکت‌ها و برگزاری رویدادهای داخلی و بین‌المللی از سوی پارک علم و فناوری و توسعه مناسبات حوزه فناوری و شرکت‌های دانش بنیان، صندوق حمایت از دانش بنیان‌ها و… از جمله اقداماتی است که برای حمایت از این شرکت‌ها انجام می‌شود از طرف دیگر باید گفت سال قبل اعتبار ایجاد سه مرکز نوآوری در حوزه‌های معدن، کشاورزی و اقتصاد دیجیتال از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اخذ شده است.
در نهایت باید گفت کارشناسان و فعالان شرکت‌های دانش بنیان و اقتصادی در کنار ضرورت به‌کارگیری دانش‌بنیان‌ها در باز چرخانی آب و فاضلاب و استفاده از پساب‌های صنعتی برای مصرف دوباره در کشاورزی و صنعت، به موضوع مهم کاهش مصرف نیز از روش‌های علمی و دانش بنیان تاکید دارند اما صحبت مشابه تمام این شرکت‌ها این است که کسی به آنها توجهی نداشته و کاملاَ نادیده گرفته شده‌اند.
در گزارش بعدی به موانع پیش پای شرکت‌های دانش بنیان استان سمنان در ارائه طرح‌ها و فعالیت‌ها در بخش‌های مختلف تولیدی، ارائه خدمات، خشکسالی و آب، مکانیک و الکترونیک و… می‌پردازیم شرکت‌هایی که امیدوار هستند در سالی که به نام آنان نامگذاری شده، شاهد حمایت درست و به موقع از سوی دولت باشند تا در کنار اشتغال‌زایی که در آنان نهفته، بتوانند در توسعه اقتصادی و عمرانی استان هم نقش آفرین باشند.
نظر شما