خبرگزاری مهر - گروه استانها _ سحر اسدی*: رنگ‌ها به عنوان مهم‌ترین عنصر بصری، نقش ملموس و تأثیرگذاری را در فضاهای شهری دارند، به نحوی که فضاهای شهری، با استفاده از رنگ‌ها، پتانسیل لازم جهت تبدیل شدن به یک جاذبه گردشگری را می‌توانند به دست آورند. تأثیر رنگ در فضاهای شهری می‌تواند به عنوان یکی از راهبردهای توسعه اقتصادی و فرهنگی شهرها نمود پیدا کند. کاربرد و استفاده صحیح از رنگ‌ها در کنار خلاقیت در مناطق شهری، نقش بسزایی در تحکیم و تقویت خاطرات مفرح و تبدیل شدن آن منطقه از فضای شهری، به یک منطقه توریستی و ایجاد یک مزیت رقابتی دارد.
با گسترش پدیده شهرنشینی به همراه افزایش درآمدهای عمومی و نیز تغییرات سبک زندگی مردم، انگیزه مسافرت و افزایش اهمیت اوقات فراغت برای تأمین احتیاجات روحی انسان به امری ضروری مبدل شد. این مهم منجر به ظهور پدیده‌ای جهانی به نام صنعت گردشگری شده است. از سوی دیگر محیط‌های شهری به عنوان مراکز تمدن، فرهنگ، سیاست و گاه با ارزشمندترین منابع گردشگری چون پارک‌ها، چشم‌اندازهای طبیعی و فضاهای تاریخی محسوب می‌شوند.
طراحی فضاهای شهری از جمله اساسی‌ترین بخش‌های شهرنشینی و گسترش شهرهای امروزی است و استفاده از عامل رنگ در طراحی فضاهای شهری به طراحان شهری، برای بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی ساکنین یاری می‌رساند. کاربرد رنگ در فضاهای شهری می‌تواند به شهر، شخصیت و ظاهری منحصر به فرد بدهد. رنگ، ویژگی قابل توجهی است که می‌تواند در طراحی محیطی به کار گرفته شود و در ارتقا حس زیبایی‌شناسانه محیط انسان‌ساخت، دخیل باشد. از آنجایی که منظر شهری سطح تماس انسان با پدیده شهر و به عنوان واسطه‌ای میان آن دو بوده و به ابعاد غیرکالبدی شهر نیز امکان بروز و تجلی خارجی می‌دهد، رنگ‌ها از طریق حضور در منظر شهر، شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
استفاده از رنگ می‌تواند به فضا یکپارچگی و وحدت بخشیده یا آن را متمایز و قابل شناسایی نماید. آثار رنگ‌ها در هر نقطه‌ای از شهر ملموس است و نقش مهمی در تعیین چهره رنگی شهر دارند. رنگ‌ها معانی نمادین دارند و می‌توانند یادآور آرمان‌ها، معانی و وقایع خاص باشند؛ به عنوان مثال رنگهای فیروزه‌ای و آبی، یادآور بناهای مذهبی و مساجد هستند و یا با دیدن رنگهای تند و شاد به یاد فضاهای کودکانه می‌افتیم.
رنگ‌ها نه تنها در افزایش کیفیت‌های بصری و فضایی محیط نقش دارند، بلکه به سبب تأثیرات قدرتمند روانی بر انسان و حالات روحی او، در ارکان مختلف مدیریت شهری از جمله اقتصاد، سیاست، فرهنگ، روابط اجتماعی، ایمنی و امنیت شهروندان و نظایر آن نیز مطرح می‌شود که اغلب به سادگی از کنار این نقش می‌گذریم. رنگ به سبب معانی و مفاهیم عمیق و متفاوتی که در فرهنگ‌های مختلف داشته، همواره در هنر مردمان این فرهنگ‌ها جایگاه پراهمیتی داشته است، همچنین به واسطه نقش پر رنگی که در زیباسازی و خلق جذابیت بصری فضا دارد و تأثیر عمیقی که به لحاظ عاطفی و احساسی در فرد به جا می‌گذارد، می‌تواند انتخاب شایسته‌ای به عنوان برند گردشگری یک کشور باشد. استفاده درست از رنگ‌ها، به ایجاد تصویری مثبت و ماندگار در ذهن مخاطب و بازدیدکنندگان کمک می‌کند.
چشم اندازهایی که مقاصد گوناگون گردشگری با کمک رنگ به بازدیدکنندگان و گردشگران خود ارائه می‌کنند، از اولین چشم اندازهایی است که قابلیت تداعی کردن تصویر هر شهر و کشور و فرهنگ آن مردم را در میان مردم دیگر کشورها دارد. برخی از شهرها و کشورهای جهان به رنگ و لعاب مخصوص خود مشهور هستند؛ از جمله این موارد می‌توان به کاربست رنگ سفید در جزیره سانتورینی واقع در یونان اشاره کرد.
معماری ایران در زمره رنگین‌ترین معماری‌های جهان جای دارد. در برخورد با هنرهای مختلف ایرانی اعم از نقاشی، تذهیب، کاشی‌کاری، فرش و غیره، نخستین عنصری که خودنمایی می‌کند، رنگ است. در دوره قاجار به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه‌ی تهیه‌ی کاشی هفت‌رنگ و تبحر در ساخت کاشی هفت‌رنگ موجب شد تا در بناهای مذهبی این دوره پالت رنگی متفاوتی شکل بگیرد.
در شهرهای اسلامی حیاط مسجد با ورودی‌های متعدد، به عنوان فضاهای شهری عمل می‌کنند؛ بنابراین به دلیل ارتباط فضای بیرونی مسجد با گذرهای اطراف، حیاط و قسمت خارجی، مسجد نصیرالملک نمونه‌ی خوبی برای به‌کارگیری رنگ در فضاهای شهری در ایران می‌باشد. با این حال علیرغم توجه گسترده‌ای که در جهان به تأثیر رنگ بر جامعه و روحیات و خلقیات افراد شده، در ایران در این مورد، بی‌توجهی قرار گرفته است و در ساختار کلی شهرها، در عناصر ثابت و متحرک، توجه به نقشِ پراهمیت رنگ نشده است.
در حال حاضر شهرهای ما از نظر رنگی بی‌هویت و مغشوش هستند و موجب افسردگی، روان‌پریشی و عصبیت افراد جامعه می‌شوند. در فضاهای شهری، با نوعی اغتشاش رنگی مواجه هستیم. در عین حال شهرهای امروزی به شدت از نظر رنگ فقیر هستند و حضور رنگهای شاد و زنده در فضاهای شهری خاکستری و سرد بسیار کمرنگ است. ترکیب رنگ و خلاقیت در بافت فضاهای شهری می‌تواند علاوه بر زیباسازی، آن منطقه را به یک جاذبه‌ی گردشگری خاص و منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان و گردشگران تبدیل کند.
رنگ‌ها علاوه بر تأثیرگذاری بر زیباسازی محیط شهری باعث وحدت و یکپارچگی، هویت بخشی، القا فرهنگ مردم آن شهر و کشور، شادابی و نشاط فضای محیطی و روحیه‌ی شهروندان و بازدیدکنندگان، مسیریابی گردشگران و غیره می‌شوند. امروزه با وجود آشفتگی‌های رنگی موجود در سطح شهرها، شاهد پیامدهای منفی بسیار زیاد و تأثیرگذاری بر شکل محیط و خلق و خوی افراد از لحاظ روانشناسی هستیم. رنگ‌ها باید بیش از پیش در طراحی محیط‌های شهری استفاده شوند.
امروزه در بسیاری از شهرها و کشورهای دنیا استفاده از رنگ‌ها در مباحث طراحی و برنامه‌ریزی شهری مطرح و قابل استفاده است، که همین موضوع باعث افزایش تعداد بازدیدکنندگان و گردشگران آن شهر و منطقه می‌شود. یکی از بهترین عرصه‌ها برای انتقال و نشان دادن فرهنگ و زندگی جوامع محلی، رنگ‌ها هستند؛ بنابراین می‌توان رنگ‌ها را به عنوان یکی از ظرفیت‌های موجود در بالا بردن ظرفیت بازدید کنندگان و گردشگران معرفی کرد.
*کارشناس گردشگری
نظر شما