آداب و رسوم عید قربان در ترکمن صحرا/گره خوردن شادی و معنویت

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم شریفی: یکی از اقوام ایرانی که عید سعید قربان را بسیار باشکوه و پررونق برگزار می‌کنند، ترکمن‌های استان گلستان هستند.

اقوام ترکمن قبل از فرارسیدن عید قربان منازل خود را خانه تکانی و غبارروبی می‌کنند و با خرید لباس نو به استقبال بزرگترین عید معنوی مسلمانان می‌روند.

«روز کر» و «روز قوقن»

دو روز قبل از عید قربان در میان ترکمن‌ها به «روز کر» معروف است معمولاً تا قبل از روز کر، خانه تکانی منازل را به پایان می‌رسانند و منازل خود را برای استقبال از عید قربان و مهمانان خود تزئین می‌کنند.

روز قبل از عید قربان در بین ترکمن‌ها به نام روز «قوقن» به معنای بوی خوش شهرت دارد، این نام برگرفته از عطر خوش نان‌های سنتی و شیرینی‌هایی است که در این روز طبخ می‌شود.

زنان ترکمن در روز قوقن نان و شیرینی سنتی «بشمه و چاپاتی» می‌پزند و به یاد در گذشتگان خود بین همسایه‌ها توزیع می‌کنند.

غسل کردن در شب عید قربان «قربانشور»

غسل کردن در شب عید قربان در بین ترکمن‌ها مرسوم است و آنها با غسل کردن و دعا برای آمرزش گناهان در این شب، جسم و قلب خود را پاک و آماده ورود به این روز باشکوه می‌شوند.

«عید نامازی» یا نماز عید قربان

مردان ترکمن‌، صبح عید قربان، قالیچه و سجاده به دست راهی مساجد و عید گاه می‌شوند تا یکصدا نماز عید به جا آورند. رفت و آمد ها از همین اول صبح آغاز می‌شود.

بعد از نماز، اگر از پشت پنجره یا روی بالکن خیابان و کوچه‌های قدیمی را نگاه کنید، متوجه جمعیتی می‌شوید که با قالیچه‌های رنگی و زیبای ترکمنی زیر بغلشان، از نماز می‌آیند و همین جزئیات، عید قربان ترکمن‌ها را ازدیگر اقوام جدا می‌کند. عیدی که در کنار عید فطر، از مهمترین اعیاد ترکمن‌ها محسوب می‌شود و برایش سنگ تمام می‌گذارند.

سنت قربانی کردن و ذبح قربانی در ترکمن صحرا

اقوام ترکمن قربانی کردن در روز عید قربان را برای کسانی که استطاعت مالی دارند واجب می‌دانند و در خانواده‌هایی که زنان هم شاغل بوده و صاحب درآمد هستند دو گوسفند قربانی می‌کنند.

گاهی چند خانواده با هم شریک می‌شوند و به ازای هفت عدد گوسفند یک رأس گاو و یا یک نفر شتر قربانی می‌کنند.

مردم ترکمن یک سوم قربانی خود را جدا کرده و بین نیازمندان تقسیم می‌کنند. آخوند عبدالجبار میرابی امام جمعه اهل سنت روستای قره تپه بندرترکمن به خبرنگار مهر گفت: مردم ترکمن صحرا، قربانی خود را به سه قسمت تقسیم می‌کنند، یک سوم آن را بین نیازمندان خیرات می‌کنند، یک سوم آن را طبخ کرده و در ایام عید قربان از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند و یک سوم باقی مانده را هم برای مصرف خانواده خود قرار می‌دهند.

وی افزود: ذبح گوسفند و قربانی کردن تا سه روز بعد از عید قربان انجام می‌شود اما معمولاً روز اول اهمیت زیادی دارد و بیشتر مردم در همان روز اول گوسفندان خود را قربانی می‌کنند.

سنت زیارت اهل قبور

زیارت اهل قبور در روز عید قربان، یکی از آداب و رسوم کهن ترکمن‌های استان گلستان است و معمولاً مردان ترکمن بعد از به جا آوردن نماز عید قربان به مزار درگذشتگان خود می‌روند و با ذکر فاتحه و خواندن قرآن برای آنها طلب مغفرت و بخشش می‌کنند.

دید و بازدید و دیدار با خویشاوندان سنت حسنه ترکمن‌ها در عید قربان

صله‌رحم و دیدار با خویشاوندان یکی از سنت‌های مهم مردم ترکمن در استان گلستان است که از روزگار قدیم تا امروز حفظ شده است.

لطیفه قلاچ بانوی ترکمن اهل روستای خواجه نفس گمیشان به خبرنگار مهر گفت: ترکمن‌ها به مدت سه روز کار را تعطیل می‌کنند و همانند عید نوروز به دید و بازدید می‌پردازند و به کودکان عیدی می‌دهند.

وی افزود: عید قربان مهمترین عید مردم ترکمن صحرا است که مانند عید نوروز در منازل خود سفره‌ای از شیرینی شکلات آجیل می‌اندازند و کام مهمانان را شیرین می‌کنند.

قلاچ گفت: مهمترین پذیرایی ترکمن‌ها در روز عید قربان پذیرایی از مهمانان گوشت تازه گوسفندی است که به «قورمه شور» شهرت دارد که بسیار لذیذ است و مردم محلی معتقدند که خوردن آن چشم زخم را برطرف می‌کند.

«تخته باد» یا تاب سورای

یکی از آئین‌های کهن ترکمن‌ها در روز عید قربان تاب‌سواری است، زوج‌های جوان و کودکان بساط تاب بازی را فراهم می‌کنند.

تاب ترکمنی بر روی یک میله بلند برپا می‌شود که معمولاً در طول سال زنجیرهای آن را بر می‌دارند و در ایام عید بساط آن دوباره پهن می‌کنند.

اهالی منطقه بر این باورند که با تاب خوردن در روز عید از زمین فاصله گرفته و به سمت آسمان پرواز می‌کنند.