مراقب استخوان های «شکستنی» باشید!/ تبعات حذف لبنیات از سبد غذایی

به گزارش خبرنگار مهر، از وقتی بچه بودیم، مدام این توصیه را شنیده ایم که شیر و لبنیات بخورید تا استخوان‌های محکمی داشته باشید. شاید تا همین چند سال قبل، دسترسی به محصولات لبنی تقریباً برای همگان امکان پذیر بود. یعنی هر کدام از اقشار مختلف جامعه، این توانایی مالی را داشتند که بخواهند روزانه یک لیوان شیر بنوشند و یا اینکه، ماست و دوغ را سر سفره ناهار و شام داشته باشند.

اما، این روزها اگر بخواهیم به توصیه بزرگ ترها هم گوش کنیم، امکان ندارد که توانایی نوشیدن روزانه یک لیوان شیر را داشته باشیم و یا اینکه بخواهیم در وعده ناهار و شام، ماست و دوغ قرار دهیم. زیرا، گرانی محصولات لبنی، باعث شده تا اغلب اقشار جامعه توانایی مالی برای خرید و مصرف لبنیات را نداشته باشند.

به گفته یکی از شهروندان تهرانی، وقتی قیمت یک بطری شیر به اصطلاح یک لیتری که واقعاً یک لیتر خالص هم نیست، بشود ۲۵ هزار تومان، چطور می‌شود هر روز یک بطری شیر تهیه کرد.

این شهروند به قیمت سرسام آور نوشیدنی دوغ اشاره کرد و افزود: یک بطری ۱.۵ لیتری دوغ، ۳۰ هزار تومان قیمت دارد. چطور می‌شود یک خانواده ۴ نفره بتوانند هر روز یک بطری دوغ بخرند.

وی، ماجرای خرید ماست را فراتر از شیر و دوغ دانست و گفت: از قیمت ماست حرف نزنید که اصلاً قابل تحمل نیست‌. یک سطل ماست یک کیلویی حداقل قیمت آن ۵۰ تا ۸۰ هزار تومان است.

با یک حساب سرانگشتی، می‌توان هزینه یک ماه خرید شیر و لبنیات برای یک خانواده ۴ نفره را در حدود ۱.۵ تا ۲ میلیون تومان برآورد کرد. در حالی که حقوق یک کارگر ساده فراتر از ۷ تا ۸ میلیون نیست. حالا او چطور می‌تواند ماهانه حداقل فقط یک میلیون تومان بابت شیر و لبنیات هزینه کند. در آن صورت، هزینه گوشت، برنج، میوه، نان و…، چه می‌شود. اجاره خانه را چگونه پرداخت کند.

بر همین اساس، حذف شیر و لبنیات را در وهله اول انجام می‌دهد. البته این قبیل خانواده‌ها، قبل از لبنیات، میوه و سبزیجات تازه را حذف کرده اند. بنابراین، استخوان‌های آنها هر روز تحلیل می‌رود و نحیف و شکننده‌تر می‌شود.

نتایج مشاهدات علمی و تحقیقات دانشگاهی نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پوکی استخوان کمتر از یک لیوان شیر یا ماست در هفته مصرف می‌کردند.

پژوهشگران معتقدند مصرف شیر و لبنیات ارتباط معنا داری با وضعیت تراکم استخوانی به ویژه در بانوان بعد از سن ۵۰ سالگی داشته است به طوری که کمترین مصرف منظم شیر و لبنیات در گروه مبتلا به پوکی استخوان و بیشترین مصرف منظم شیر و لبنیات در گروه نرمال مشاهده شده است.

لذا، استفاده از لبنیات در برنامه غذایی افراد گروه‌های مختلف سنی، از اهمیت زیادی در پیشگیری از ابتلاء به پوکی استخوان برخوردار است.

پوکی استخوان یکی از بیماری‌های مزمن است و متأسفانه امروزه در اکثر کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به سبب تغییر عادات غذایی مردم و کاهش تحرک آنها، رو به افزایش است.

شکستگی استخوان می‌تواند به صورت خود به خودی و یا با یک ضربه کوچک ایجاد شود و احتمال بروز این شکستگی‌ها در چند نقطه از بدن، ستون فقرات و استخوان‌های ران و مچ دست‌ها بیشتر از بقیه قسمت‌های بدن است.

مصرف لبنیات راهکار مناسب و اثر بخشی برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان و تأمین کلسیم مناسب برای بافت‌های استخوانی بدن است.

حسن براتی متخصص ارتوپدی، جراحی استخوان و مفاصل در خصوص اختلال اسکلتی پوکی استخوان، گفت: این اختلال ناشی از کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها است و به دنبال کمبود ویتامین D به صورت پوکی استخوان شدید یا پوکی استخوان خفیف بروز می‌کند که حتماً باید کنترل شود.

وی با اشاره به وجود ویتامین D در مواد غذایی روزانه همچون سبزیجات و لبنیات، افزود: در کنار این مواد طبیعی، مصرف مکمل‌های دارویی همچون کلسیم و ویتامین D، هم به صورت خوراکی و هم تزریقی، به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه بنا به دستور پزشک توصیه می‌شود. انجام آزمایش تراکم استخوان در بازه زمانی هر ۶ ماه تا یکسال یک بار، ارزیابی میزان اثربخشی این داروها را امکان پذیر می‌کند.

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، انجام آزمایش‌ها از جمله آزمایش خون برای پایش میزان ویتامین D موجود در بدن به علت احتمال وجود کمبود شدید یا حتی مسمومیت دارویی ناشی از زیاده روی در مصرف مکمل‌ها از اهمیت به سزایی برخوردار است.

براتی افزود: پوکی استخوان منجر به شکستگی‌های ناشی از عدم کفایت استخوانی، به ویژه در قسمت فوقانی بازو، مچ دست و ناحیه لگن می‌شود. این اتفاق در افراد دچار پوکی استخوان حتی بر اثر ضربه‌ای کوچک بروز می‌کند که گاهی نیاز به درمان جراحی دارد.

این متخصص ارتوپدی، با بیان اینکه شکستگی‌های ناحیه لگن ممکن است با مرگ و میر همراه باشد، ادامه داد: پوکی استخوان به علت بالا بردن ریسک شکستگی و عوارض جبران ناپذیری که به همراه دارد، باید پیشگیری شود.

در همین حال، نوشین فهیم فر متخصص اپیدمیولوژی و رئیس مرکز تحقیقات استئوپروز دانشگاه علوم پزشکی تهران، با عنوان این مطلب که پوکی استخوان فقط در سالمندی ایجاد نمی‌شود، گفت: زیربنای پوکی استخوان را از دوره کودکی، نوجوانی و جوانی برای خودمان می‌گذاریم و اگر در سن کودکی تغذیه مناسب و کلسیم و فعالیت کافی نداشته باشیم و به تراکم استخوانی مناسب که در سن ۳۰ سالگی اتفاق می‌افتد نرسیم، در نتیجه بیماری پوکی استخوان زودتر رخ می‌دهد.