در تئاتر ما نيز كه مدتي است جاي خالي اين نمايش پر شده است متأسفانه به دليل عدم توجه مسوولان نمايش كشور، سطح كيفي نمايش هاي خياباني تاكنون چندان رشدي نداشته است و گاه به دليل نداشتن اطلاعات و آموزش كافي ، شاهد اجرا هاي نا درست و متفاوتي از يك تئاتر در اين بخش هستيم. در واقع امروز بدون در نظر گرفتن تعريف درست از اين نمايش ها، سطح كيفي اجراها به سمت ميان پرده هاي طنز تلويزيوني كشيده شده وحضور گروه هاي نمايش خياباني در جشنواره فجر تنها براي پر كردن برنامه و ويترين اين جشنواره است كه نمود آن را مي توان به خوبي از عدم افزايش تماشاگران اين بخش در جشنواره هاي مختلف ديد.
امسال نيز در برنامه هاي جشنواره تئاتر فجر بخشي اختصاص به اجراي نمايش هاي خياباني داده شد كه طبق جدول برنامه اين بخش ، همه روزه در ساعات30 / 15 تا 30/16 در محوطه باز تئاتر شهر ( پارك دانشجو) ، ميدان آزادي ، بوستان ها و برخي از پاركها مانند لاله و ملت نمايش خياباني اجرا مي شود. همچنين طبق اين برنامه اجراي نمايش ها در طول جشنواره به ترتيب هرروز در يكي از اين مكانهاي ياد شده تكرار مي شوند تاعلاقمندان بتوانند به راحتي آن را ببينند اما درواقع مركز اصلي اجراي نمايش خياباني در جشنواره تنها محوطه باز تئاترشهر است و نام بوستان ها و پارك ها در جدول جشنواره تنها نشانه اي تبلغاتي براي معرفي اين بخش در جشنواره است .
اگرهم در عمل ما شاهد اجرايي از اين نمايش نباشيم اصلا اهميتي ندارد! مسوولان تئاتر خياباني فارغ از هر گونه شناخت فقط به پر كردن جدول جشنواره و خالي نبودن جشنواره تئاتر از بخش خياباني مي انديشند ! گويي ارزيابي كمي اين نمايش ها مهم تر از جنبه كيفي آنها است .
اين بي توجهي به ويژگي هاي آموزشي وتخصصي دربخش تئاتر خياباني موجب شده عده اي با نگاه كاملا تجربي و كارگاهي از اين نمايش ها براي آزمايش ميزان توانايي خود به منظور حضور در بخش صحنه بهره بگيرند و اين سبك نمايشي خلاق مانند بخش نمايشنامه خواني تنها به پناگاهي براي كساني كه از آزمودن خود در تئاتر صحنه ناتوانند تبديل شود تا اجراهاي خياباني ما همچنان دست خوش تكرار و كليشه باشند.
اعضاي انجمن نمايشگران خياباني خانه تئاتر كه امسال از حضور در بخش خياباني جشنواره فجرممانعت كردند در پيامي از نحوه برنامه ريزي و نوع اجراهاي بخش خياباني اين جشنواره انتقاد كردند. در بخشي از اين پيام آمده است " اگر همواره شعار مي دهيم كه نمايش خياباني نمايشي مردمي است ، پس چرا هميشه در طول اين چند سال مكان اجراها يك جاي مشخص بوده و هيچ تغييري نكرده است.آيا مسوولين ما تابه حال به فكرآموزش اين رشته بوده اند ؟ و آيا جز تقليد و كپي كردن از روي آثارقبل اتفاق تازه اي در اين بخش افتاده است؟ با توجه به تعداد اجراهاي خياباني در جشنواره هاي عروسكي ، دفاع مقدس ، فجر ، آييني وسنتي و... اگر عامل آموزش را حركتي به سمت رشد ندانيم ، آيا نمي توان گفت كه اينگونه برنامه ريزي ها در جشنواره فقط وسيله اي براي برنامه پر كردن و دلخوشي است؟ در بيشتر اجراها و توليدات هيچ گونه برنامه ريزي براي تماشاگر و مخاطب نشده است در حالي كه اساس اين گونه نمايش ها مردم هستند . "
با نگاهي اجمالي به تماشاگران نمايشهاي خياباني در محوطه تئاتر شهر متوجه مي شويم بيشتر اين تماشاگران ، دوستان ، دوست داران ، دانشجويان و يا منتظران نمايش هاي صحنه اي هستند كه قبل از شروع كار تالار ها در اين مكان جمع شده اند البته رهگذران و دست فروشان و كودكان خياباني نيز در اين ميان ديده مي شوند اما آن چه بارز است خالي بودن جاي حضورتماشاگران عام و واقعي نمايش خياباني است .
اين اصل وقتي با نمايشهاي خياباني خارجي اجرا شده در جشنواره ها ي كشورمان قياس شود ضعف خود را به خوبي نشان مي دهد به طور ي كه مي بينيم در اجراي نمايش هايي چون " دو نفر بسه نفر سوم اضافه است " كه سال گذشته از كشور دانمارك در بخش خياباني جشنواره تئاتر فجر اجرا شد يا نمايش آييني كشور كره با نام " پوست شير " كه در جشنواره آييني سنتي اجرا شد تماشاگران ما با آن كه با زبان نمايش بيگانه بودند از اين اجراها استقبال وبا آنها ارتباط خوبي برقرار كردند به طوري كه با بازيگران اين نمايش ها خنديدند و بازي كردند چرا كه اين اجراها از عناصر نمايشي لازم در يك اجراي خياباني برخوردار و توانسته بود با خلاقيت خاصي در بازيگري و اتكاء بر فرم و بداهه به زباني دست يابند كه مرزها را درهم شكسته بود و به لايه هاي انساني ذهن تماشاگر نفوذ كند يا به عبارتي جهان شمول شود .
نمايش خياباني هيچ قيد و بندي ندارد ، مكان و جاي خاصي نمي شناسد محل اجراي اين نمايش مي تواند يك پارك، يك پياده رو ، يك فروشگاه ، يك راهروي تنگ اتوبوس و يا ايستگاه مترو باشد. با مردم آغاز مي شود و ادامه اش به نحوه ارتباط با مخاطبانش ارتباط دارد.
پيام انجمن نمايشگران خياباني بيشترين نقص موجود در اين نمايش ها را عدم آموزش مناسب هنرمندان اين نمايش مي داند ونشانه هايي براي اثبات اين مسئله شمرده شده است : " عدم تعريف درست و صحيح از نمايش خياباني ، نامشخص بودن جايگاه اين نمايش نزد مسوولان تئاتر ، مورد سوأل بودن انتخاب اين نام با توجه به اجراهاي موجود، تبليغي بودن و استفاده ابزاري كردن از اين هنر ، عدم شناخت لازم از نقش آكساسوار( وسايل صحنه ) در تئاتر خياباني ، مشخص نبودن جايگاه تماشاگر، عدم تعريف درست در سيستم مديريت تئاتر خياباني ، نا معلوم بودن اجراي نمايش خياباني در رشد و ارتقا ظرفيت تئاتر كشور، نداشتن پاسخي صحيح به اين سوأل كه ، آيا تئاتر خياباني پوستر تبليغاتي نمايش صحنه اي است يا خير ؟ و نقش مميزي در ميزان توليد اين گونه نمايش ."
همچنين درادامه اين پيام گفته شد ه " بر اساس تجربه ، حضور بخش خياباني در جشنواره تئاتر هيچ كمكي به ارتقاء علمي و كيفي اين نمايش نكرده است چراكه برنامه ريزي جشنواره با سرعت پيش مي رود و آثار توليد شده داراي كيفيت مناسبي نيست. اگر اين گونه پيش برويم نه تنها نا هنجاري ها را افزايش داده ايم بلكه موجب كند شدن نقش اين هنر دربلوغ فرهنگي مي شويم بايد همه كساني كه به نوعي برتوليد نمايش هاي خياباني نظارت دارند اين را بدانند كه در آينده نه چندان دور بايد در باره علت اين نقص پاسخ گوي نسلي جوانتر از خود باشند . "
" فروغ سجادي"
نظر شما