به گزارش خبرگزاری مهر، خبر مسمومیت دانش آموزان مدارس مختلف استان قم حدود دو ماه بحث داغ شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بود، ماجرایی که کمی به نسبت دیگر مسمومیت‌های مونوکسید کربن دانش آموزان در فصل سرد سال، غیر طبیعی جلوه می‌کرد. روزنامه همشهری در گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته است:
از 9آذر تا پایان بهمن امسال 217دانش‌آموز قمی دچار مسمومیت‌هایی شده‌اند که به‌صورت سریالی در مدارس این استان تکرار می‌شود. البته بروز مسمومیت‌های ناشی از گاز مونوکسید کربن در ایام سرد سال اتفاق تازه‌ای نیست، اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که مسمومیت‌های رخ داده درباره دانش‌آموزان از مونوکسید کربن نبوده است. این در حالی است که برخی از این دانش‌آموزان پس از مراجعه به مراکز درمانی در بخش اورژانس و برخی دیگر به‌دلیل مشکلات عصبی در بخش‌های اعصاب و نورولوژی تحت درمان قرار گرفته‌اند. حالا برخی خانواده‌ها مدعی فلج‌شدن فرزندانشان با بروز این مسمومیت‌ها هستند. وزارت بهداشت البته فلج شدن این دانش‌آموزان را تأیید نمی‌کند. سخنگوی این وزارتخانه به همشهری می‌گوید: «بررسی شواهد صرفاً حاکی از مسمومیت این دانش‌آموزان است.» معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی قم هم می‌گوید: «اینکه برخی از دانش‌آموزان هنوز هم پس از گذشت مدتی، ضعف و بی‌حسی در پاها یا احساس تنگی‌نفس دارند همگی عوارض خفیف و غیرماندگاری است که به مرور زمان برطرف می‌شود.»
ورود آقای دادستان به ماجرا
با اینکه وزارت بهداشت کمیته‌ای علمی با حضور متخصصان مختلف برای بررسی دلایل بروز این مسمومیت‌ها تشکیل داده، اما دیروز اعلام شد که هنوز هیچ نتیجه قطعی درباره بروز این مسمومیت‌ها در مدارس قم حاصل نشده است. حالا ماجرا آنقدر پیچیده و نگران‌کننده شده که محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور هم احتمال اقدامات مجرمانه درباره این مسمومیت‌ها را داده و در نامه‌ای به دادستان قم نوشته: «اخبار واصله از یک جریان نگران‌کننده نوعی مسمومیت در بعضی از مراکز آموزشی قم نشان از احتمال اقدامات مجرمانه عمدی دارد که قابل توجه و پیگیری دقیق است. اگرچه مسئولان محترم آموزشی، بهداشتی و اطلاعاتی در تعقیب قضیه هستند لکن ضروری است جنابعالی نیز از جایگاه مدعی‌العمومی با اهتمام بیشتر و سرعت و دقت، موضوع را تحت پیگرد قانونی قرار داده و ضمن همکاری لازم با مسئولان ذیربط به ریشه‌یابی و کشف واقعه بپردازید تا هرچه زودتر نگرانی‌های شهروندان محترم و اولیای دانش‌آموزان عزیز برطرف شود و چنانچه کسانی در این امر قصور یا تقصیر داشته یا توطئه‌ای در کار بوده با آنها برخورد قاطع و قانونی انجام دهید و نتیجه را گزارش فرمایید.»
2مورد اعلام فلجی در مراجعات دانش‌آموزان
«مراجعات دانش‌آموزان به‌دلیل مسمومیت به اورژانس همچنان ادامه دارد.» این نکته را یکی از رزیدنت‌ها در بیمارستان قم که مایل نیست نامش در این گزارش منتشر شود، به همشهری اعلام می‌کند و در توضیح بیشتر درباره وضعیت این دانش‌آموزان می‌گوید: «هر روز تقریباً چند دانش‌آموز به‌دلیل مسمومیت به اورژانس مراجعه می‌کنند که علائم فلجی، سرگیجه، تنگی‌نفس و... دارند. تعدادی از این دانش‌آموزان به‌دلیل آنکه عنوان می‌کنند قادر به حرکت نیستند، در بخش نورولوژی بستری می‌شوند. البته نتیجه معاینات، ام‌آرآی و نوار عصبی آنها از نظر فلجی نرمال است، اما عنوان می‌کنند که همچنان نمی‌توانند پای خود را تکان دهند یا زمین بگذارند. به‌نظر می‌رسد فلج رخ داده در این دختران منشأ سایکولوژی و روانی هم داشته باشد؛ چراکه استرس و ترس هم می‌تواند از نظر روانی چنین مشکلاتی را در فرد ایجاد کند.» او درباره اینکه آیا تاکنون دلیل مشخصی برای بروز مسمومیت‌ها در مدارس با انجام آزمایش‌ها اعلام شده یا نه، هم عنوان می‌کند: «در این‌باره نظریه قطعی وجود ندارد، اما علائم این دانش‌آموزان به مسمومیت با مونوکسیدکربن نمی‌خورد؛ چراکه گازهای خونی آنها نرمال است و آزمایش‌های آنها مشکلی ندارد. در این‌باره گمانه‌زنی‌هایی ناشی از مسمومیت سم‌های کشاورزی وجود دارد، اما باید مسئولان پیگیری و عنوان کنند که اگر دلیل مسمومیت‌ها ناشی از این سموم است از چه طریقی منجر به آلودگی در مدارس شده است. جالب است که هفته گذشته مادر یکی از این دانش‌آموزان به‌دلیل همین مسمومیت‌ها به اورژانس مراجعه کرد و می‌گفت که تنها چند دقیقه در حیاط مدرسه حضور داشته و دچار علائم سرگیجه و تنگی‌نفس شده است.» به‌گفته این رزیدنت، مراجعات ناشی از مسمومیت‌ها تنها شامل دانش‌آموزان دختر قمی نیست و معلمان هم دچار این مشکلات می‌شوند: «البته مسمومیت‌ها حاد نیست. 2مورد بی‌حسی اعلام شده از سوی این دانش‌آموزان هم آزمایش‌ها و علائم بالینی نرمال دارند.»
مسمومیت‌ها می‌توانند منجر به بی‌حسی شوند
البته بروز فلجی بعد از مسمومیت‌ها امری شایع است. شاهین شادنیا، رئیس بخش ICU مسمومان بیمارستان لقمان حکیم تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «درباره دانش‌آموزان قمی با توجه به اینکه آنها را معاینه و ویزیت نکردم، نمی‌توانم نظر خاصی ارائه کنم. این دانش‌آموزان ممکن است ادعا کنند که دچار لمسی دست یا پا هستند، اما در معاینه بالینی می‌توان در این‌باره نظر قطعی داد. البته به‌صورت کلی در کنار بسیاری از مسائل و علل نورولوژیک، یکی از عوارض مسمومیت‌ها، فلجی است.» این متخصص سم‌شناسی و مسمومیت‌ها درباره اینکه درصورت بروز چنین مسئله‌ای آیا این بی‌حسی‌ها قابل درمان هستند یا خیر هم می‌گوید: «این مسئله به ماده شیمیایی، غلظت و مدت زمان تماس بستگی دارد. کسانی که در صنایع شیمیایی فعال هستند، با توجه به این فاکتورها شدت عارضه‌های متفاوتی دارند.»
آسیب‌های مغزی؛ اثر غیرماندگار
«نمونه‌برداری‌های لازم برای آزمایش‌ها انجام و برای آزمایشگاه‌های مرجع کشوری مثل رازی و انستیتو پاستور ارسال شده است، اما هیچ مورد مشکوکی را نشان نداده است.» این نکته را مجید محبی، معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی قم اعلام می‌کند و با تأکید بر اینکه هنوز به نتیجه قطعی درباره بروز این مسمومیت‌ها نرسیده‌اند، می‌گوید: «تیم ویژه پیگیری اتفاقات اخیر در مدارس قم که از طرف وزارت بهداشت مأمور هستند، بررسی‌های اولیه را انجام داده‌اند و نتایج این بررسی‌ها در جلسه یکشنبه شب مورد بررسی قرار گرفت. بررسی‌های وزارت بهداشت از ماجرای مسمومیت‌های مدارس قم به نتیجه نرسیده است. در این بررسی‌های اولیه، نمونه‌های مختلفی که لازم به بررسی بود حتی لباس دانش‌آموزان و نمونه‌های محیطی، تنفسی و خونی مورد آزمایش قرار گرفت، اما نتیجه‌ای حاصل نشد؛ بنابراین جهت شفافیت این موضوع برای بار دوم نمونه‌برداری‌های مختلف از دانش‌آموزان انجام شده و منتظر نتایج آن هستیم.» محبی با بیان اینکه قرار بود اگر نتایج جدیدی حاصل شود، اطلاع‌رسانی عمومی انجام دهند تا از نگرانی‌های والدین دانش‌آموزان کاسته شود، می‌گوید: «ارگان‌های مختلفی پیگیر وضعیت مسمومیت دانش‌آموزان در قم هستند. بهترین تیم متخصصان و بهترین مراکز درمانی و آزمایشگاهی، همچنین پدافند عامل برای بررسی و شفافیت این موضوع بسیج شده‌اند تا هرچه سریع‌تر علت این مسمومیت‌های سریالی مشخص شود. اگرچه هنوز عامل مسمومیت دانش‌آموزان به‌طور دقیق مشخص نیست، اما اگر یک عامل خارجی مانند گاز استنشاقی در محیط نیز عامل این مسئله باشد، بسیار خفیف بوده و علت نبود دستیابی به این مورد مشکوک هم همین موضوع است.» معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی ادامه می‌دهد: «۹۹ درصد از دانش‌آموزان مسموم شده در روزهای اخیر در مدارس قم، در ساعات اولیه از بیمارستان ترخیص شده اند و شاید حتی اعزام آنان به بیمارستان هم ضرورتی نداشته باشد. استنشاق هوای آزاد در حیاط مدرسه هم می‌تواند وضعیت عمومی آنان را بهبود ببخشد و این عامل آنچنان خفیف است که هیچ‌گونه اثر ماندگار و طولانی‌مدتی را برای دانش‌آموزان رقم نمی‌زند.» او درباره شایعاتی از قبیل فوت، معلولیت، از دست رفتن بینایی و مشکلات تنفسی و قلبی دانش‌آموزان مسموم شده در قم هم توضیح می‌دهد: «منظور از اثر ماندگار، آسیب‌های مغزی است که به‌واسطه مسمومیت، فرد متحمل آنها می‌شود و هرگونه عوارض مسمومیت به جز این مسئله، اثر غیرماندگار است؛ بنابراین اینکه برخی از دانش‌آموزان هنوز هم پس از گذشت مدتی، ضعف و بی‌حسی در پاها یا احساس تنگی‌نفس دارند که همگی عوارض خفیف و غیرماندگاری است که به مرور زمان برطرف می‌شود. نوار عصب و عضله دانش‌آموزان مسموم شده در استان، مؤید این است که هیچ آسیب جسمانی برای آنها به‌وجود نیامده است.»
مسمومیت‌ها پایدار نیست
مطالعات به نتیجه نرسیده و نگرانی خانواده‌های قمی برای سلامتی فرزندانشان ادامه دارد. آنها هر روز پیگیر دلایل بروز این حادثه و خواستار تعطیلی مدارس تا اعلام وضعیت قطعی هستند. وزارت بهداشت هم کمیته علمی بررسی موضوع مسمومیت دانش‌آموزان قمی را با مسئولیت معاونت درمان وزارت بهداشت تشکیل داده و انتظار می‌رود که به‌زودی دلایل بروز این مسمومیت‌ها در مدارس قم اعلام شود. پدرام پاک‌آیین، سخنگوی وزارت بهداشت درباره اقدامات انجام شده از سوی این وزارتخانه به همشهری می‌گوید: «کمیته علمی بررسی موضوع مسمومیت تعدادی از دانش‌آموزان در قم، با دستور وزیر بهداشت تشکیل شده و استادان برجسته دانشگاه‌های چند استان ازجمله تهران و قم در این کمیته حضور دارند. بررسی دلایل بروز این مسمومیت‌ها با توجه به آزمایش‌های صورت گرفته و کاوش پرونده‌های بالینی این افراد از سوی این استادان در حال انجام است و نتایج آن به‌زودی اعلام خواهد شد.» او در پاسخ به اظهارات مطرح شده از سوی برخی خانواده‌ها مبنی بر فلج شدن فرزندانشان به‌دلیل این مسمومیت‌ها می‌گوید: «از زمان بروز حادثه بررسی‌های لازم در این‌باره از سوی معاونان بهداشت و درمان وزارتخانه انجام شده است. آزمایش‌های این دانش‌آموزان، نتایج بازدیدهای میدانی و همچنین گزارش‌ها و شواهد، بررسی و در کمیته علمی هم مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این بررسی‌ها صرفاً ابتلای دانش‌آموزان به مسمومیت را نشان می‌دهد.» پاک‌آیین همچنین درباره درخواست خانواده‌های قمی مبنی بر تعطیلی مدارس تا مشخص شدن دلایل بروز این اتفاقات و اینکه آیا بهتر نیست به‌منظور حفظ سلامت دانش‌آموزان چنین تصمیمی اتخاذ شود؟عنوان می‌کند: «در این‌باره وظیفه ما بررسی بالینی، مطالعه شواهد و نتایج بیماری‌هاست.» سخنگوی وزارت بهداشت همچنین درباره تأخیر در پیگیری دلایل بروز این مسمومیت‌ها با وجود گذشت بیش از 3ماه می‌گوید: «طی این مدت یافته‌های علمی قابل اتکایی به‌دست آمده؛ ازجمله اینکه این دانش‌آموزان دچار بیماری‌های ویروسی یا میکروبی نیستند. مسمومیت‌های ایجادشده در این کودکان هم عوارض پایدار نداشته و حاد نبوده است.»
نظر شما