به گزارش خبرنگار هنري "مهر" دكتر امير اشرف آريان پور درباره تاريخچه آموزش موسيقي در ايران و سير تغيير و تحولاتي كه در اين زمينه پيش آمده است صحبت كرد و پس از آن درباره ويژگي هاي منحصر به فرد موسيقي ايران ، ضعف ها، انتقادات و روش هاي آموزشي به نكاتي اشاره كرد.
دكتر آريان پور در ابتدا به تاريچه هزاران ساله آموزش موسيقي در ايران اشاره كرد و گفت: از اشعار قديمي و نقاشي هاي به جا مانده از هزاران سال پيش واضح و مبرهن است كه موسيقي در ايران اهميت ويژه اي داشته است و مردم نيز به رواج و آموزش آن علاقه نشان مي دادند به اندازه اي كه بهرام گور نزديك به ده هزار رامشگر از "شنگر" پادشاه هند درخواست مي كند و اين رامشگران و نوازندگان هندي به رواج موسيقي كمك زيادي مي كنند و از اينجا به كشورهاي ديگر هم مي روند و حتي بسياري معتقدند كولي هاي اروپايي از همين رامشگران بوده اند كه به اروپا رسيده بودند. متاسفانه اطلاعات ما از چگونگي موسيقي و تدريس و آموزش آن پيش از قرن سيزدهم زياد نيست . چيزي باقي نمانده تا بتوانيم از روي آن به شيوه هاي آموزشي دست پيدا كنيم اما آنچه مسلم است ما در ايران باستان نت نويسي موسيقي داشته ايم موسيقي و فرهنگ ايران آنقدر غني بوده است كه مثل ديگر هنرها در موسيقي هم پيشرفته عمل كند. اما نمي توان قطعي در اين موضوع صحبت كرد.
آريان پور با اشاره به اولين آموزش هاي رسمي موسيقي در دوره ي قاچار گفت: زماني كه ناصرالدين شاه نه كرور قرض كرد تا به ديدن كشورهاي اروپاي برودهنوز موسيقي اهميتي در اذهان نداشت. به موسيقيدانان در اين دوره مطرب ، دلقك و يا عمله طرب مي گفتند در اين دوره هيچ ارزشي نداشت اما زماني كه شاه به اروپا سفر كرد و اهميت موسيقي در محافل مختلف را ديد مقدمات آموزش علمي موسيقي در ايران را نيز فراهم كرد. او موسيو لومر فرانسوي را كه يك تحصيل كرده ارتش بود، به ايران آورد و اعلام كرد اگر كسي مايل است به خرج دولت تحصيل موسيقي كند و درجه افسري بگيرد مي تواند در ارتش ثبت نام كند. در سال اول از 25 نفري كه ثبت نام كرده بودند يازده نفر اين كار را ادامه دادند تا اين كه به درجه افسري رسيدند و هر كدام در شهرستان هاي مختلف رهبر اركستراي ارتش شدند.
اين اركستر بيشتر سازهاي بادي بود. چند سال بعد غلامحسين مين باشيان كه از درس خواندگان فرنگ بود در مدرسه دارالفنون بخشي براي آموزش موسيقي داير كرد. كه بعدها به نام مدرسه موزيك معروف شد. معمولا به هنر آموزان مدرسه موزيك لباس، لوازم تحصيل و يك تومان كمك هزينه تحصيلي تعلق مي گرفت . سال 1307 هنرجويان اين مدرسه به 43 نفر رسيد هر كدام از اين هنرجويان موظف بودند كه براي پايان دوره تحصيل خود يك مارش بسازند و اركستر اجرا كنند.
آريان پور با توضيح اين كه در اين سالها كم كم موسيقي ايراني هم به درس هاي هنرستان اضافه شد گفت: مرحوم ميرعلي نقي وزيري كه استاد تار نوازي بوددر همين سالها از اروپا بازگشت و يك هنرسان خصوصي موسيقي به خرج خودش داير كرد. او در مدرسه خود اصول تدريس اروپايي را داير كرد و ساز تار را هم به عنوان يكي از سازهاي اجباري آموزش داد.
او علاوه بر اين به خانم هاي غير مسلمان نيز اجازه داد تا در اين كلاسها حضور پيدا كنند. مدرسه كه زير نظر دولت اداره مي شد از سال 1313 تا سال 1320 زير نظر غلامحسين مين باشيان اداره شد . او در اين سالها تار را از دروس هنرستان حذف كرد و اهميتي به موسيقي ايراني نداد او در اين دوره 10 معلم موسيقي از كشور چكسلواكي به ايران دعوت كرد كه يكي رهبر اركستر، يكي معلم آواز و ديگران نوازنده بودند. در اين دوره يك اركستر نيز تشكيل شد كه نوازندگان اقليت و هنرجويان هنرستان و موسيقيدانان در آن مي نواختند كم و بيش اين روند تا سقوط پادشاه اول پهلوي ادامه داشت از سال 1320 مين باشيان از رياست هنرستان بركنار شد و علي نقي وزيري مجددا رييس هنرستان عالي موسيقي شد. او باز هم تار را به عنوان ساز اصلي قرار داد و همين مساله باعث شد بسياري از حضور در هنرستان كناره گيري كننتد. اين دودستگي مدتي ادامه داشت تا اين كه روح الله خالقي يك هنرستان خصوصي تشكيل داد كه در آن صرفا به آموزش موسيقي ايراني پرداخت. دولت در ابتدا اين هنرستان را به رسميت نمي شناخت اما پس از مدتي اين هنرستان نيز رسميت پيدا كرد دو هنرستان تفكيك شدند و يكي به آموزش موسيقي غربي و ديگري به آموزش موسيقي ايراني پرداخت و دو هنرستان موسيقي ملي و هنرستان عالي موسيقي تشكيل شد. پس از تشكيل اين دو هنرستان وضعيت آموزش موسيقي بسيار مطلوب تر از گذشته پيش رفت تا جايي كه برنامه هاي هنرستان به سطح جهاني رسيد.
سال 1346 با افتتاح تالار رودكي موسيقي رونق زيادي گرفت. اما دوباره با مسايل اجتماعي و سياسي كه در كشور روي داد اين روند متوقف شد.
آريان پور با اشاره به آموزش موسيقي بعد از انقلاب گفت: بعد از انقلاب مشكلات فراواني بر سر راه موسيقي بود و هنرستان و دانشگاهها نتوانستند به سطح مطلوب دست پيدا كنند بسياري از درس هايي كه در اين مراكز تدريس مي شود لزومي ندارند . اما در حال حاضر وضعيت نسبت به سالهاي پيش بسيار بهتر شده است و جاي اميدواري است.
آريان پور همچنين با انتقاد به وضع نابسامان و جايگاه نامناسب موسيقي پيش از انقلاب گفت: يكي از عواملي كه سبب مي شد موسيقي ايران و سازهاي ايراني مورد توجه قرار نگيرند، استفاده نامناسب از آنها بود بسياري از اين سازها همچون سازهاي تار و كمانچه براي شادي و سرور خان و پادشاه استفاده مي شد و بسياري از اين نوازندگان و سازها براي مراسم طرب استفاده مي شدند . به همين دليل هم اين سازها جايگاه اصلي خود را پيدا نكرده بودند تا سالهاي اخير كه ارزش بيشتري به آنها داده شد. اميدواريم اين ارزشها حفظ شود و هر روز بيشتر از روز پيش باشد .
وي در پايان براي بهبود وضعيت آموزش موسيقي گفت: بايد براي موسيقي ايراني خط و نت نويسي ويژه اي اختصاص بدهند اين موسيقي نبايد از نت نويسي اروپايي پيگيري كند.
به نظر من استادان موسيقي ايراني بايد كنار هم جمع شوند و هارموني مخصوص براي موسيقي ايراني بسازند و آن را در يك كتاب منتشر كنند.
براي غناي موسيقي ايراني بهتر است از موسيقي هاي محلي ايران الهام گرفت و به گوشه ها ، پرده ها و ربع پرده هاي موسيقي ايراني اضافه كرد همانطور كه مرحوم صبا اين كار را كرد و قطعات "زرد مليجه" و "ديلمان" را از روي موسيقي محلي گيلان ارايه داد.
نظر شما