توفیق و پرکاری در سینما و تلویزیون

به گزارش خبرنگار مهر، در کارنامه کارگردانی لطیفی نام شش فیلم "سرعت"، "عینک دودی"، "دختر ایرونی"، "خوابگاه دختران"، "روز سوم" و "توفیق اجباری" به چشم می خورد.

وی مجموعه‌های تلویزیونی موفق "همسایه ها" با بازی گوهر خیراندیش، علی نصیریان، امین حیایی و محمدرضا شریفی نیا، و "سفر سبز" با بازی امین تارخ، پارسا پیروزفر، لادن مستوفی و آزیتا حاجیان و مجموعه‌های مناسبتی پرمخاطب "وفا" با بازی فرهاد قائمیان، پوریا پورسرخ و هانیه توسلی و "صاحبدلان" با بازی حسین محجوب، محمد کاسبی و باران کوثری را هم در کارنامه خود ثبت کرده است.

با نگاهی به آثار سینمایی او به نظر می آید حداقل در این چند فیلم مولفه مشترک و به نوعی شخصی که بتوان امضا ویژه لطیفی را به آن نسبت داد، به چشم نمی خورد. هر چند معتقد است همان گونه که هر انسانی چند دغدغه مختلف دارد که در آن میان یکی از بقیه برجسته تر است، او هم در هر کدام از فیلم هایش به یکی از دغدغه هایش پرداخته است.

اکشن و هیجان در "سرعت"، کمدی در "عینک دودی"، "دختر ایرونی" و "توفیق اجباری"، وحشت و کمدی در "خوابگاه دختران" و دفاع مقدس در "روز سوم". در این میان او "روز سوم" را برخاسته از دغدغه های مهم خود می داند و ابایی ندارد از تجربه کردن.

توفیق اجباری

"سرعت" با فیلمنامه حسن نجاریان، مهرداد خوشبخت و حمیدرضا محسنی به مسابقات رالی و اتومبیلرانی می پرداخت. فیلمی اکشن و مهیج که به جهت پرداختن به این وجه تازگی خاصی در زمان خود داشت و بدل به فیلمی شد که ادعایش هم چندان زیاد نبود. فیلمی با تکیه بر قصه کلیشه ای و مطابق با فیلمنامه های اینچنینی که الگویی خاص دارند و معمولاً بر مبنای رقابتی چیده می شوند که به رویارویی دو قطب می انجامد.

پرداختن به جنگ و دفاع مقدس از حاشیه هایی است که به خاطر ایرانی کردن قصه، روابط و مسائل آدم ها وارد فیلم شده و نهایتاً جذابیت های بالقوه مسابقه، رالی و ... باعث شد فیلم بدون آنکه ارزش هنری خاصی برای سازنده اش به ارمغان بیاورد، دیده و به عنوان فیلمی برای ورود به سینما در کارنامه لطیفی تحلیل شود.

"عینک دودی" با فیلمنامه اصغر عبداللهی نویسنده مستقل سینمای ایران ساخته شد. یک کمدی که در زمان خود توانست مخاطب را به سینماها بکشاند و از قابلیت‌های زوج معتمدآریا ـ طهماسب استفاده خوبی کند. فیلم توانست با یک قرینه پردازی سهل بین زوج های حاضر در فیلم، به نوعی این سهل بودن را در وجوه کمدی کمرنگ کند.

به علاوه جذابیت کلیشه زدایی از برخی تیپ ها و پایان تا حدی غیرقابل پیش بینی از نقاط قوت "عینک دودی" بود. به عنوان مثال تیپ لمپن و جاهل که معمولاً قطب منفی فیلم هاست با وجود پررنگ نمودن وجوه لمپنی وی کاراکتری منفی نیست و در انتهای فیلم دختر هم متوجه می شود به او علاقمند شده است. به این ترتیب لطیفی سعی کرده با تیپ‌های هر چند کلیشه، کلیشه‌ای رفتار نکند و عرصه کمدی را برای تلطیف برخی رفتارهای منفی چون خودکشی و ازدواج اجباری به کمک بطلبد که نتیجه هم داده است.

حتی فیلم را می‌توان به نوعی هجویه فیلم‌های فمینیستی چون "هزاران زن مثل من" رضا کریمی یا عمده فیلم‌های تهمینه میلانی محسوب کرد. زنی که می‌خواهد با وکیل گرفتن حقش را از مرد بگیرد و زنان دیگر را هم علیه مردان می شوراند و اصولاً هر جمع زنانه که به اندیشه براندازی مردان تشکیل می‌شود و ... در انتها همسویی با مردانی که علیه آنها بسیج شده بودند این هجویه را تکمیل می‌کند.

"دختر ایرونی" با فیلمنامه ایرج طهماسب و با تکیه بر ایده جذاب و سنت‌شکن در جامعه هنوز سنت‌زده ایران ساخته شد. فیلمی که با بهره بردن از حضور ستارگانی چون هدیه تهرانی و امین حیایی در نقش کاراکترهای اصلی توانست در قالب کمدی این رفتار سنت شکنانه را باورپذیر جلوه دهد.

خواستگاری رفتن دختر برای پسر رفتاری است که در فرهنگ عامه و خاصه ایران غیرقابل هضم تعبیر می‌شود و حضور بازیگران در قالب این شخصیت‌ها و طراحی و پیچش‌های داستانی توانست این رفتار را شدنی جلوه دهد. "دختر ایرونی" از نگاهی دیگر به بازی در بازی شخصیت‌های اصلی مانند علی شوتی و مریم می‌انجامد که هر کدام به مصالحی دیگری را به بازی می‌گیرند و طراحی خاص قصه و پرداخت آن موجب لو نرفتن کاراکترها و در نتیجه گره گشایی کارآمد می شود.

"خوابگاه دختران" هم با فیلمنامه ایرج طهماسب ساخته شد. این فیلم پس از "شب بیست و نهم" حمید رخشانی دومین فیلم ایرانی در ژانر وحشت است که با صلاحدید سازندگان به تلفیقی از کمدی و وحشت رسیده است. فیلم با تکیه بر مولفه‌های ایرانی وحشت به ترس‌آفرینی از نوع ایرانی می پردازد و از مقوله جن، ناپدید شدن دختران در شب عروسی و ... نهایتاً به قاتلی زنجیره‌ای می‌رسد که عامل عینی ترس‌آفرینی است.

فیلم به گونه ای پاسخ عینی و واقعی به ترس ایجاد شده می دهد و آن را واگذار به ماوراء و روح نمی کند. هر چند از پرداخت کمدی فیلم به عنوان محملی استفاده شده که اطمینان نداشتن نویسنده و فیلمساز را از نوع برخورد مخاطب با فیلم نشان می دهد، این رویکرد به خاطر متکی بودن بر یک بازیگر طنز (مجید صالحی) یک وجهی شده است.

"روز سوم" را لطیفی سال 85 با فیلمنامه مهدی سجاده چی درباره حصر خرمشهر با موضوعی مستند ساخت. فیلمی که با قرار گرفتن در مقطع روزهای سقوط خرمشهر به نوعی دفاع مقدس ایران را نشانه می رود، ولی واقعیت این است که جنگ ایران و آنچه دفاع مقدس را ویژه ایران و ایرانی کرد در فیلم کمترین حضور را دارد. واقعاً اگر چند مولفه ابتدایی چون اسم بردن از جهان آرا و وقوع قصه در خرمشهر در حال سقوط را از فیلم بگیریم، دفاع مقدس کجاست؟

فیلم بدون آنکه اثری نمادپردازانه باشد و چنین تلقی از آن شود، قصد دارد از سمیره نمادی از مام وطن بسازد تا رها کردن جنگ و نجات او از سوی سربازان ایرانی بدل به دفاع از میهن شود. اما مسئله این است که این وجه نمادپردازانه در کلیت اثر به چشم نمی خورد و نمی توان به چنین تعبیر فرامتنی هم از آن رسید. به علاوه قصه نقاط خالی دارد که به محدودیت های سینمای ایران بازمی گردد و از جهت دراماتیک به آنها پرداخته نشده است.

روز سوم

"توفیق اجباری" محصول سال 86 است که با فیلمنامه ای از خود لطیفی در ژانر کمدی ساخته و بدون آنکه در انتظار نمایش در جشنواره فیلم فجر بماند از امروز چهارشنبه 16 آبان ماه روانه اکران سینماها شد. این فیلم داستان بازیگری به نام رضا گلزار است که از همسر خود جدا شده، رضا و همسرش یکدیگر را دوست دارند، اما برخی ارتباطات رضا نارضایتی همسرش را به دنبال دارد.

در این فیلم محمدرضا گلزار، رضا عطاران، باران کوثری، بهاره رهنما، نیوشا ضیغمی، مجید یاسر، لیلا عباسی، احمد پورمخبر و نعیمه نظام دوست به ایفای نقش می پردازند. از دیگر عوامل فیلم "توفیق اجباری" می‌توان به مدیر فیلمبرداری محمدرضا سکوت، صدابردار سیامک نیازی، طراح صحنه و لباس محسن نوروزی، طراح چهره‌پردازی محسن بابایی، مدیر تولید مجید یاسر و تهیه‌کننده سیدکمال طباطبایی اشاره کرد.

به نظر می آید لطیفی در این فیلم هم کمدی را به درستی نشانه رفته و با خلق زوج جدید عطاران ـ گلزار، به عرصه‌هایی جذاب در حیطه کمدی دست یافته است. فیلمی که پیش‌بینی می‌شود بتواند در فروش رکوردزنی کند.

لطیفی در حالی که این روزها مجموعه طنز تلویزیونی "سه در چهار" را برای گروه خانواده شبکه اول کارگردانی می‌کند و رضا عطاران و مجید صالحی هم با او همکاری می‌کنند، همراه با سیدسعید رحمانی در حال تکمیل فیلمنامه مجموعه تاریخی "نردبامی بر آسمان" است که به زندگینامه غیاث‌الدین جشمید کاشانی در قرن نهم می‌پردازد و با پایان مرحله نگارش کارگردانی آن را آغاز می‌کند.