مذهب مالکی یکی از مذاهب چهارگانه دین اسلام به شمار می‌رود که به امام ابو عبدالله مالک بن انس بن مالک بن ابی عامر بن عمرو بن حارث ( 93 هجری - 179 هجری) که نسبش به عمرو بن ذی اصبع حمیری از پادشاهان یمن می‌رسد، منسوب است.
وی در مدینه به دنیا آمد و تحت تأثیر محیطی که در آن رشد کرد، علم فقه و حدیث را برگزید. به طوری که گفته می‌شود که ابن هرمز، ابن شهاب زهری و ربیعه بن عبدالرحمن بیشترین تأثیر را در وی گذاشته بودند.
از ویژگیهای او این بود که حافظه بسیار قوی داشت، دقیق بود و هنگامی‌که می خواست چیزی را نقل کند تا بر وی اثبات نمی‌شد، بیان نمی‌کرد. به او امام دار الهجره در فقه و حدیث و امام المدینه نیز می‌گفتند. او در سن 83 سالگی درگذشت و جسد او را در بقیع منتقل و آنجا دفن کردند.
مالک بن انس در مذهب خود به قرآن کریم، سنت، اجماع، قیاس، استحسان، استصحاب، مصالح مرسله، سد ذرائع، عرف و قول صحابی تکیه و اعتماد می‌کرد.
از سوی دیگر بیشترین اتکای وی در حدیث، روایاتی بود که اهل حجاز نقل می‌کردند و علاوه بر اجماع به معنای مشهور آن نزد عموم، اجماع مردم مدینه را هم حجت می‌دانست.
وی استحسان را نه دهم علم می‌دانست، اما به اندازه ابوحنیفه استحسان را گسترده ندانست. یکی دیگر از اصول مالک اعتبار دادن به مصالح مرسله است، به طوری که مذهب او در عمل به مصلحت شهرت دارد.
مالک در احکام و فتوا بر عرف و داوریهای صحابه نیز اعتقاد داشت. با توجه به اینکه وی، فقه فقهای هفتگانه را در مدینه فرا رفت، اما سنت را همان چیزی می‌دانست که صحابه بر آن بودند، به همین دلیل فتوای صحابه به عنوان منبع استنباط او جایگاهی برجسته داشت.
انعطاف‌پذیری در اصول از ویژگیهای مذهب مالکی است که مالک بن انس کتاب و سنت را مطلق ندانسته بلکه در اصول انعطاف‌پذیر نیز بوده است. وی عقیده داشت که هدف اصلی شارع تحقق مصالح و منافع مردم است. به همین دلیل مصالح را تا حد امکان برآورده می‌ساخت.
مالک بن انس دارای 1 هزار و 200 قانون و قاعده در همه زمینه‌های فقهی است که راه را برای هرگونه مناقشه و مجادله بازگذاشته است.
بنابراین عناصری چون قدرت اندیشه، گستردگی افق دید فقهای این مذهب، انعطاف پذیری اصول، گوناگونی راههایی برای حل مصالح اجتماعی و مشکلات مردم زمینه های رشد و گسترش این مذهب را فراهم آورد. به طوری که اینک این مذهب بیشترین پیروان را در لیبی و مغرب دارد.
نظر شما