زبان، تفسیر مدرکات ماست

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر ماریا ناصر ،از مترجمان کتاب «فرهنگ نامه تاریخی مفاهیم فلسفه» عصر دیروز در نشستی که در سرای اهل قلم، جهت نقد و بررسی این کتاب، با حضور اساتید و صاحبنظران برگزار شد، به بررسی دشواریهای ترجمه این اثر پرداخت و از دیگر مترجمان این اثر مثل دکتر خانبانی و دکتر بهفر تشکر کرد.

ماریا ناصر سخن خود را با این سخن آغاز کرد که زبان آینه واقعیت نیست و گفت: زبان تفسیر مدرکات ماست و تفسیر واقعیت است و نه تصویر آن، از این رو هر زبانی نشانگر نوع نگرش آن فرهنگ به موضوعات است و اگر این گونه به زبانها نگاه کنیم، در می یابیم که هر چه فرهنگها به یکدیگر نزدیکتر باشند، کار ترجمه آسانتر است و هر چه فرهنگها دور تر باشند، این کار با دشواری بیشتری صورت می پذیرد.

وی افزود: به همین دلیل است که ترجمه از آلمانی به دلیل دوری فرهنگ ما از ایشان بسیار دشوار است. زبان آلمانی زبانی موشکافانه و دقیق است که شایستگی آن را دارد که زبان فلسفی خوانده شود و ساختار بسیار متفاوتی با زبان فارسی دارد و همین امر سبب می شود که ترجمه به یک معنا کار غیر ممکن تبدیل شود. فهم این زبان فلسفی حتی برای  کسانی که آلمانی‌زبان هستند دشوار است. یکی دیگر از ویژگیهای زبان آلمانی، کاربرد وجوه توصیفی است و قابلیت این را دارد که ده جمله فارسی را در قالب یک جمله بیان کند و همین امر سبب می شد که مترجمان بارها مجبور باشند که یک جمله را بخوانند، تا ضمن دریافت مضمون آن، بتوانند آن را به جملات فارسی فهم مناسب تقسیم کنند.

دکتر ناصر در ادامه گفت: مشکل دیگر این اثر در ترجمه فشرده‌نویسی در فرهنگ‌نامه‌ها بود که دشواری فهم اثر را می افزود. از دیگر مشکلات ناهمگونی سبک نگارش بود که گاهی چندین مؤلف در مورد یک مدخل نوشته بودند و تا مترجم به سبک یکی عادت می‌کرد، مترجم دیگری وارد می‌شد و بایستی که مترجم نگاه خود را تغییر می‌داد.

وی در ادامه به نقش مؤثر دکتر بهشتی در فهم مشکلات فلسفی اثر و تسلط او به زبانهای آلمانی، فارسی و موضوع کتاب، اشاره کرد و گفت: بدون حضور ایشان، قطعاً این کار امکان پذیر نبود. این اثر در مرحله‌های متفاوتی ترجمه شده است، مثلاً در مرحله سوم مخاطبی فارسی که فلسفه می‌دانست، اثر را می خواند و جاهایی را که برای فهمش دشوار بود گوشزد می‌کرد و این جاها بار دیگر مورد بازبینی و گاهی دوباره نویسی قرار می‌گرفت.

دکتر ماریا ناصر در پایان گفت: این اثر می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای تحقیق علمی باشد و در جریان ترجمه این کتاب، نمونه‌ای از دقت علمی که در غرب شاهد آن هستیم، در آن پیاده شد و وسواس علمی فراوانی در انجام گرفتن این اثر صورت گرفته است.

در پایان این نشست نیز بحث و گفتگویی میان حاضران در این جلسه صورت گرفت، در این نشست، خانم دکتر اعوانی ، دکتر محسن کدیور و دکتر شهرام پازوکی از مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران نیز حضور داشتند.