آیین بودا ریشه در آموزه‌های زرتشت دارد

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر نهال تجدد، پژوهشگر ایرانی مقیم فرانسه که پایان نامه دکترایش به نام «مانی، بودای روشنایی» در فرانسه منتشر شده است، در نشست «نقش ایرانیان در ترویج مذاهب غیرچینی در چین» در مؤسسه پژوهشی انجمن حکمت و فلسفه ایران سخن خود را با تأکید بر شمار بالای تحقیقات ایرانشناسی به زبان چینی آغاز کرد و گفت: زمانی که من در فرانسه برای مقطع دکترای زبان چینی ثبت‌نام کردم، استادانم به من گفتند که تو به دلیل ایرانی بودن، خیلی خوب می‌توانی درباره نقش ایرانیان در چین تحقیق کنی و با تشویق آن‌ها موضوع دکترای خود را تحقیق و ترجمه یک متن مانوی چینی انتخاب کردم که به قرن هشتم میلادی مربوط می‌شود.

تجدد که دکترای زبان و ادبیات چینی را از دانشگاهی در فرانسه دریافت کرده با اشاره به اینکه این متن توسط یک اسقف مانوی ایرانی در چین نوشته شده است اظهار داشت: تمامی ادیان غیرچینی، حتی بودیسم توسط ایرانیان و از جاده ابریشم به چین رسیده است. در سال 139 قبل از میلاد امپراتور چینی یکی از سرداران خود را مأمور می‌کند تا به غرب برود و درباره ادیان آن سرزمین تحقیق کند. آن سردار به سرزمین سغد و بلخ می‌رود و در آن‌جا با تمدن ایرانی، هندی و یونانی آشنا می‌شود و از ایرانی‌ها اساطیر، از هندی‌ها دین بودا و از یونانی‌ها هنرشان را به چینی‌ها می‌شناساند.

وی با اشاره به نقش زبانهای ایرانی در گسترش دین بودا در چین و روسیه گفت: البته بعد از این خود بودایی‌ها این نقش را بر عهده گرفتند. اولین شخصی که آیین بودا را به چین برد شاهزاده‌ای پارتی بود که از تاج و تخت گذشت و برای ترویج دین بودا به چین رفت. او به پایتخت چین ‌رفت و در قرن دوم میلادی 20 سال مدرسه‌ای را پایه‌گذاری کرد که تا 200 سال بعد ایرانیان به آنجا می‌رفتند و بودیسم را رواج می‌دادند. به همین دلیل بعضی از واژه‌های فنی بودایی ایرانی هستند.

نهال تجدد سپس به تأثیر هنر ایرانی در مجسمه‌های بودایی و نوشته های موجود در افغانستان تأکید کرد و در ادامه گفت: به‌تدریج آیین بودا در چین تحت تاثیر آیین زرتشت قرار گرفت، برای نمونه نجات جمعی زرتشتی جایگزین نجات فردی در بودیسم شده است. حتی میان برخی از واژگان بودایی و واژگان زرتشتی نیز شباهت‌هایی دیده می‌شود و بسیاری معتقدند که باورها و اندیشه‌های آیین بودا، از آیین برهمنی سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه از آیین زرتشتی نشأت دارد.

دکتر تجدد در ادامه گفت:  به وسیله جاده ابریشم سه دین بزرگ مسیحیت نسطوری، مانی و زرتشت همزمان به چین می‌رسند، همچنین در زمان ساسانیان مذهب رسمی کلیسای مسیحیان مذهب نسطوری بوده و آنها مبلغان خود را به چین فرستادند. در سال 635 فردی ایرانی مسیحیت را به چین می‌برد و با امپراتور چین ملاقات می‌کند و کتب مسیحی را به چینی ترجمه می‌کند. در کتاب «روشنایی خاموش شده» سرنوشت مسیحیان را در چین توضیح‌ داده‌ام.

تجدد که آثارش عمدتاً به زبان فرانسه نگارش یافته‌اند، درباب آیین مزدا در چین گفت: در عصر «تانگ» در قرن هفتم، در چین‌ دین زرتشت رواج پیدا می‌کند. بر اساس متون چینی در شمال غربی چین یک آتشکده زرتشتی وجود داشته است.

تجدد درباره آیین مانوی در چین گفت: ترک‌های آسیای مرکزی در قرن هفتم از طریق ترکستان چین و ترکستان روسیه، آیین مانوی را در چین رواج دادند. در این زمان آنها به پایتخت چین می‌روند و دین خود را رواج می‌دهند. تمام متن‌های مانوی به زبان چینی نشان می‌دهد که چگونه مانویت به چین می‌رسد.

وی گفت:  در سال 768 پرستشگاه‌های مانوی در دو پایتخت چین بنا می‌شوند. مانوی‌ها به دربار هم نفوذ پیدا می‌کنند و کم‌کم به اوج خودشان می‌رسند، ولی چندی بعد در چین افول می‌کنند، زیرا در سال 845 امپراطور چین مذاهب غیرچینی را در چین ممنوع می‌کند. البته بودیسم توانست در برابر این فرمان مقاومت کند، ولی مانویت کم‌کم زیر لوای بودیسم رفت.

این پژوهشگر ایرانی سپس به روند گسترش اسلام در شرق آسیا اشاره کرد و گفت: در زمان ساسانیان، مسلمانان ایرانی به چین می‌روند و نخست مردم ترکستان چین مسلمان می‌شوند و بعد ترکستان روس و بعد چین غربی مسلمان می‌شوند. در این مورد دست‌نوشته‌ای موجود است که مربوط به قرن سیزدهم میلادی است. این دست‌خط، در واقع شعری به زبان و خط فارسی است که توسط یک تاجر مسلمان ایرانی در چین برای یک راهب بودایی ژاپنی نوشته است. این دست‌نوشته نشان می‌دهد در قرن سیزدهم بازرگانان شناخته ‌شده‌ای در چین حضور داشتند که ایرانی و مسلمان بوده‌اند. ایرانیان مسلمان در دوران مغول در چین، همان نقشی را داشته‌اند که در سده دوم ایرانیان بودایی داشتند. ابن‌بطوطه که در قرن چهاردهم به چین می‌رود، مهمان یک ایرانی بوده است و در شرح خودش می‌نویسد که درباریان اغلب نام‌های ایرانی داشته‌اند. مارکوپولو هم که 20 سال در چین بود، در این کشور به زبان فارسی حرف می‌زده است.

تجدد در پایان بار دیگر با تأکید بر نقش مهم زبانهای ایرانی در گسترش ادیان در چین گفت گفت: هم در مورد مذهب بودا و هم دو مذهب ایرانی و هم ادیان ابراهیمی چون اسلام و یهود، ‌نقش زبان‌های ایرانی و ایرانیان بسیار با اهمیت است و این امر مایه افتخار ما است.