نوجوانان ایرانی کم اطلاع‌ترین نوجوانان درباره تاریخ کشورشان هستند

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای نشست علی اصغر سیدآبادی دبیر مجموعه 9 جلدی داستان فکر ایرانی (نشر افق)، با بیان اینکه نوجوانان ایرانی جزو کم اطلاع ترین نوجوانان دنیا درباره تاریخ کشورشان هستند، درباره روند تالیف و تدوین آن گفت: با وجود تاکید مفرط بر لزوم توجه به تاریخ و یادآوری آن به مردم و به ویژه نسل جدید در محافل و رسانه های رسمی، بچه های ایران تقریباً از تاریخ کشورشان بی اطلاع اند و می توان گفت کتاب مناسبی که تاریخ و فرهنگ ایران را برای نوجوانان گفته باشد، در بازار وجود ندارد. با وجود تاکید بر لزوم توجه بر اسلام گرایی ما حتی یک دوره تاریخ اسلام هم برای این نسل نداریم. این گونه مسائل لزوم تدوین کتابی به زبان نوجوانان را در این باره روشن می کند.

نوجوانان ایرانی کم اطلاع ترین نوجوانان جهان درباره تاریخ کشورشان هستند

سیدآبادی در ادامه با اشاره به عنوان این مجموع (داستان فکر ایرانی) اضافه کرد: ابتدا می خواستیم عنوان "داستان فرهنگ ایرانی" را برای آن انتخاب کنیم. اما این واژه متاسفانه آن قدر دستمالی شده که در هر موردی به کار می رود؛ از جمله فرهنگ آپارتمانی، فرهنگ ترافیک، فرهنگ دوچرخه سواری و.... بنابراین ترجیح دادیم آن را به کار نبریم و از عنوان فکر ایرانی استفاده کنیم که باید این عنوان جدید را نیز توضیح داد. ما خیلی قائل به وجود یک فکر ذاتی و اصیل از آن ایرانی ها نبوده و نیستیم و بیشتر به تاریخ فکر و فرهنگی که در چارچوب مرزهای این مملکت - که گاهی وسیع و زمانی دیگر کم وسعت بوده - به وقوع پیوسته، توجه داشته ایم.

دبیر مجموعه داستان فکر ایرانی گفت: ما این کتاب را برای نوجوانان نوشتیم اما خیلی هم مصر نبودیم که در عنوان آن یا به شکل دیگری این امر درج شود چرا که واقعاً جای چنین مجموعه ای حتی برای مخاطب عام ایرانی که خیلی هم اطلاعات تخصصی از تاریخ کشورش ندارد، خالی است و برای او هم قابل استفاده است.

در ادامه حمیدرضا شاه آبادی نویسنده جلد پایانی مجموعه 9 جلدی داستان فکر ایرانی با بیان اینکه کار تالیف این مجموعه آنقدرها هم که گفته می شد آسان نبوده، گفت: با توجه به اینکه من نگارش تاریخ دوران مشروطیت را بر عهده داشتم و این دوره نیز مملو از نحله های فکری متعدد و متضادی است که اختلاف آنها تا به امروز هم کشیده شده، ما باید تلاش می کردیم بی طرفی خود را نسبت به این گونه مسائل حفظ می کردیم. مشکل دیگر یافتن زبان مناسب نگارش کتاب برای مخاطب کم سن و سال بود و کوشیدیم در حد توان خود این مشکل را نیز حل کنیم.

حسین شیخ رضایی نویسنده جلد چهارم این مجموعه نیز گفت: این کتاب هم به نویسندگان و هم به خوانندگانش می آموزد که تاریخی به مجموعه نگاه کنند نه جانبدارانه. من با بی طرفی کامل در روایت تاریخ مخالفم اما تعصب را نیز نمی پذیرم و سعی کردم با جانبداری معقول کتاب را بنویسم.

نگاهی پدرسالارانه وجود دارد که مخاطبان نوجوان را افرادی ذی شعور نمی داند

سپس محسن هجری نویسنده جلد هشتم مجموعه (دربرگیرنده تاریخ ایران از آغاز حمله مغولها تا روی کار آمدن دوره صفویه) با اشاره به اینکه نوعی نگاه پدرسالارانه به گروه های سنی کودک و نوجوان در ایران وجود دارد، گفت: متاسفانه این نگاه مانع از این می شود که مخاطبان نوجوان را افرادی ذی شعور و دارای قدرت تحلیل فرض کنیم. همین امر باعث شده ادبیات کودک و نوجوان را چیزی ناقص یا نوعی ادبیات ناقص بزرگسالان بپنداریم.

وی در عین حال به محدودیتهای مخاطبان گروه سنی کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود: درست است که این مخاطب قدرت انتزاع ندارد اما این دلیل نمی شود که بگوئیم آنها قدرت تحلیل هم ندارند. من می پذیرم که نوجوانان عموماً به تاریخ و خواندن آن علاقه خاصی ندارند اما با بیان تاریخ به صورت داستان می توان تا حدی این مشکل را برطرف کرد که مجموعه داستان فکر ایرانی نیز به این شکل نوشته شده است.

هجری اضافه کرد: داستان فکر ایرانی به زبان نوجوانان نوشته شده و طبیعتاً دایره واژ گان آن اندک است که خود این امر نیز در نوشتن تاریخ به شکل داستان تاثیر می گذارد.

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان ادامه داد: ما سعی کرده ایم گرایشهای ایدئولوژیک خود را در روایت تاریخ ایران برای بچه ها به حداقل برسانیم و حتی در پاره ای از موارد گرایشهای ناسیونالیستی و یا مذهبی مان را در گزارش تاریخ دخیل نکنیم. با این وجود هیئت نظارت وزارت ارشاد به ما تذکرهایی را می داد از جمله اینکه می گفتند "در روایت تاریخ ایران در دوران صفویه باید نقش عرفان شیعی را پررنگ تر کنید" که ما نیز در پاسخ می گفتیم "نمی توان تاریخ را به گونه ای دیگر نوشت و یا آن را ویرایش کرد."

رسائل هزار ساله اخوان الصفا قدیمی ترین و بهترین مجموعه ایرانی است

در ادامه نشست نقد و بررسی مجموعه داستان فکر ایرانی، کامران فانی - ویراستار و پژوهشگر در علم کتابداری - با اشاره به تاریخ مجموعه سازی گفت: انتشار نخستین مجموعه ایرانی به بیش از هزار سال قبل برمی گردد و نام آن هم "رسائل اخوان الصفا" است که در قرن چهارم هجری نوشته شده است. این مجموعه که شامل 52 رساله است و توسط برخی فضلا - که در انجمنی سری در جنوب ایران فعالیت می کردند - نوشته شده، از بهترین مجموعه های فکر و اندیشه ایرانی و اسلامی به شمار می رود.

وی افزود: بعدها در غرب و به ویژه انگلستان مجموعه سازی مورد توجه قرار گرفت. در قرن 19 مجموعه های بسیاری نوشته شد و امروزه نیز در غرب کمتر ناشری وجود دارد که دست به کار انتشار حداقل یک مجموعه نباشد.

فانی اضافه کرد: مهمترین مجموعه ای که ایرانی ها می شناختند مجموعه "چه می دانم؟" است که انتشارات دانشگاه پاریس منتشر می کند و تاکنون 3000 جلد از آن را درآورده و 300 جلد آن هم به فارسی ترجمه شده است. نویسندگان این مجموع کوشیده اند تاریخ علم را به زبان ساده بیان کنند.

این کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی گفت: در دوره رضاشاه نیز موسسه وعظ و خطابه توسط اساتید بسیار برجسته آن زمان مانند فروزانفر و عبدالحسین خان رهنما و دیگران اقداماتی را انجام داد با این هدف که مجموعه هایی را ماندگار کند.

کامران فانی افزود: مهمترین مساله در مجموعه سازی ها استمرار است. ناشری که قصد این کار را دارد باید در کار به این نکته توجه کند. دومین مساله این است که باید برای این مجموعه ها مخاطب شناسی کرد؛ ضمن اینکه انتخاب دبیر مجموعه نیز کار مهمی است. مزیت مجموعه ها هم این است که بعد از مدتی خریدار ثابت خود را پیدا می کنند.

تاریخ علمی و اقتصادی ایران در داستان فکر ایرانی مغفول مانده است

وی مجموعه 9 جلدی داستان فکر ایرانی را خواندنی و جذاب توصیف کرد و گفت: اگرچه این مجموعه بیشتر به تاریخ اجتماعی توجه دارد، جاذبه های آن قابل انکار نیست ضمن اینکه عناوین کتابها هم از جمله دیگر ویژگیهای آن است. با این وجود باید گفت وقتی نام آن را داستان فکر ایرانی می گذاریم، دیگر دلیلی ندارد که تاریخ علم یا اقتصاد جا بیفتد و درباره آن بحث نشود که این اتفاق در تمام این مجموعه بجز جلد مربوط به تاریخ مشروطیت اتفاق افتاده است. به هر حال باید گفت داستان فکر ایرانی برای همه افراد از 9 تا 90 ساله جذاب و خواندنی است.

ذکر وقایع تاریخی کمتر مستند از جمله مزایای داستان فکر ایرانی است

حمیدرضا ابک دبیر سابق گروه های اندیشه و تاریخ چند روزنامه نیز با بیان اینکه نگارش چنین مجموعه هایی در غرب بیشتر به افراد شناخته شده و دارای اطلاعات بالا سپرده می شود، گفت: انجام این کار توسط تعدادی از نویسندگان تقریباً ناشناخته و کسانی که به ادبیات کودک و نوجوان می پردازند در نوع خود بدعتی است که می تواند این تابو را-  که این کار فقط توسط بزرگان شدنی است - بشکند.

وی افزود: در مجموعه و در روایت حوادث تاریخی بیشتر به آمارهای حداقلی توجه شده و از ذکر وقایع تاریخی کمتر مستند خودداری شده که به نظر من از مزایای کتاب به شمار می رود.