یافته های این محققان که در قالب یک کتاب درآمده، معطوف به کشورهای اروپایی بوده است اما این شرایط می تواند به سایر کشورهایی هم که چنین وضعیتی را دنبال می کنند تعمیم داده شود. آلمان، انگلیس، فرانسه، هلند، ایتالیا، ایرلند، روسیه، اسپانیا، جمهوری چک، ترکیه و چند کشور دیگر از جمله آنها هستند.
در سالهای گذشته خشونت و هراس در دو کشور روسیه و ارمنستان همواره تهدیدکننده روزنامه نگاران بوده است. در روسیه قتل آنا پولتیکوسکایا و 10 روزنامه نگار دیگر نمونه هایی اسفبار این فجایع هستند. در این کشورها اعمال قوانین سخت مطبوعاتی و ناامنی روزنامه نگاران را تهدید به پیگرد قضایی یا از دست دادن شغلشان کرده و آنان را وارد فضای بی عدالتی می کند. این نوع قوانین همچنین باعث می شود تا روزنامه نگاران کمتر به نقد نظام اداری و سوءاستفاده قدرت طلبان بپردازند.
"ماندانا آسلا مازیان" یکی از خبرنگاران روسی و مدیر موسسه رسانه ای "اجوکیتد" در مسکو بود که مقامات قضایی و دولتی روسیه اداره او را برهم زده و او را مجبور کردند تا کار خود را به طور کلی تعطیل کند. دلیل مقامات دولتی هم از این کار تخطی این موسسه از مقررات رایج اعلام شد. در ارمنستان هم اوضاع چنین بوده است و در یک گزارش حدود 13 پرونده خشونت فیزیکی علیه روزنامه نگاران ثبت شده است.
حمله به روزنامه نگاران در سایر کشورها هم وجود داشته است. در ترکیه "هرانت دینک" سردبیر روزنامه آگوس در سال 2007 به قتل رسید. در اسپانیا بسیاری از گروه های قومی به خصوص جدایی طلبان باسک روزنامه نگاران را تهدید به مرگ کردند. پیگرد جزایی روزنامه نگاران تحت جرایم موسوم به "هتک حرمت" در 20 کشور اروپایی وجود داشته است. با افزایش تهدیدات تروریستی، قوانین امنیتی سخت تری علیه روزنامه نگاران وضع شده است. فراوانی محکمه های کیفری و پرونده های دادگاهی علیه روزنامه نگاران در سالهای اخیر به اتهام افشای اسرار داخلی دولتها بیانگر این است که دولتها به خاطر حفظ موقعیت خود سخت گیر شده و به خشونت و تهدید متوسل شده اند. در مجارستان دو روزنامه به دلیل انتشار اسرار دولتی تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند؛ این در حالی است که در بیشتر پرونده ها - به خصوص مواردی که در آلمان و لهستان وجود داشته - خود دولتها متهم به سوء استفاده از قوانین در راستای حفاظت از شواهد و مدارکی شده اند که روزنامه نگاران این مدارک مستند را علیه دولتها انتشار داده و بی کفایتی و فریبکاری های دستگاه ها را برملا کرده اند.
دادگاه حقوق بشر اروپا چندین مرتبه جهت حفظ آزادی بیان و مطبوعات قوانینی صادر کرده است. این در حالی است که در جولای 2007 دادگاه استراسبورگ یک روزنامه نگار را به اتهام اظهارات کذب علیه یک شخصیت مذهبی محاکمه و او را به همکاری با بیگانگان و دشمنان خارجی متهم کرد.
یکی از کشورهایی که فعالیت روزنامه نگاران در آن با خطرات و تهدیدات جانبی و مجازات سنگینی مواجه است، ترکیه است. قتل هرانت دینک سردبیر روزنامه ارمنی زبان ترکیه و محاکمه اورهان پاموک برنده نوبل 2006 و الیف شفق نویسنده سرشناس این کشور از نمونه های بارز این اتفاقات است. گذشته از این افراد سرشناس حدود 263 نفر در این کشور با مجازاتهای دستگاه قضایی مواجه شده اند. در پاره ای موارد حتی ارتش برخی از روزنامه نگاران را به اتهام دخالت در امور سیاسی کشور به پای محاکمه کشانده است.
محدودیت آزادی بیان در قبرس هم به همین شکل است. هر چند دولت قبرس وانمود می کند که بستر آزادی بیان و مطبوعات را برای روزنامه نگاران فراهم کرده است اما شواهد و رویدادها نشان می دهد که چنین امری جز ادعا چیز دیگری نیست و محدودیتهای شدید آزادی بیان بر جامعه قبرس حاکم است.
اما در کشورهای منادی آزادی بیان که ظاهرا بستر آزادی در آنجا کاملا فراهم است، محدودیتهای آزادی مطبوعات و بیان برای روزنامه نگاران وجود دارد. روزنامه نگاران فرانسوی مدام هشدار می دهند که دولت در امور روزنامه ها دخالت می کند و با فشار بر بعضی از سردبیران اقدام به سانسور کردن مقالات یا خبرها و یا تعدیل و تحریف خبرها به نفع دولت می کنند. در کشوری مثل اتریش و آلمان هم روزنامه نگارانی که "هولوکاست" را منکر می شوند با مجازاتهایی سخت روبرو می شوند. برای مثال تعدادی از این روزنامه نگاران و نویسندگان در حال حاضر در زندان به سر می برند.
فرار و ترس دولتهای اروپایی از حقایقی که در روزنامه ها منعکس می شود باعث شده است تا برخی مقامات کشورهای اروپایی مستقیما روزنامه ها را به بی کفایتی متهم کنند. تونی بلر زمانی که در آستانه کناره گیری از کرسی نخست وزیری بود، مطبوعات را "جانوران وحشی" قلمداد کرد. "میرک توپولانک" نخست وزیر جمهوری چک مطبوعات را به تخریب دولت متهم و تهدید کرد که قانون جدیدی را برای دایره آزادی مطبوعات وضع خواهد کرد. همچنین "روبرتو فیلکو" نخست وزیر اسلواکی مطبوعات کشورش را رسانه های مخالف دولت خواند.
با توجه به موارد فوق می توان گفت در سال گذشته (2008 - 2007) آزادی بیان و مطبوعات در قاره اروپا رو به محدودیت و تضعیف گذاشته و نگرانی عمومی مردم و روزنامه نگاران را نسبت به محدودیتهای تازه آزادی بیان در پی داشته است.
* احسان لامع
نظر شما