ضرورت بازنگري در ساختار اتحاديه عرب

دراين پيش نويس كه قراراست در اجلاس سران عرب در29 ماه مارس ( 9 فروردين ) مورد بحث قرار گيرد، موضوع تشكيل  پارلمان مشترك، شوراي امنيت ، دادگاه و بانك عربي مشترك عربي پيش بيني شده است.

همچنين دراساسنامه داخلي اتحاديه عرب، تجديد نظركلي به عمل آمده وتعديلاتي دربندهاي منشوراين اتحاديه صورت گرفته است.

وزراي خارجه كشورهاي عرب در نشست اخير خود، همچنين كميته هاي متعددي براي پيگيري موضوع تحكيم روابط اقتصادي و تجاري وسياسي تشكيل دادند كه اين كميته ها جلسات خود را به صورت دوره اي تشكيل خواهند داد.

با اينكه اميد نمي رود اتحاديه عرب در اجلاس آينده خود تصميمات سرنوشت سازي در رابطه با مسائل منطقه اتخاذ كند،اما به نظر مي رسد كه اين نهادعربي در طول عمر 58 ساله خود با چالشها وفراز ونشيب هاي فراواني روبرو بوده است.

اين سازمان كه به پيشنهاد " آنتوني ايدن " وزير خارجه ونخست وزير انگليس بعد از جنگ دوم جهاني تشكيل شد، اهداف گوناگوني براي ايجاد يك تعامل عربي ومقابله مشترك عربي با تهديداتي كه جهان عرب با آن مواجه است، تعقيب مي كند. 

مقر اين اتحاديه در قاهره است اما پس از مسافرت انور سادات رئيس جمهور مقتول مصر به تل آويو در سال 1977، مقر اين اتحاديه به تونس منتقل شد.

پس ازعادي شدن روابط اعراب و مصر بار ديگر مقراين اتحاديه به قاهره بازگشت، اما به دنبال حمله عراق به كويت وبروز شكاف عميق ميان اعراب اين اتحاديه به شدت تضعيف شد وپويايي خود را از دست داد.

ديپلماسي انفعالي وپرخاشگرانه حاكم بر نشست هاي سران و نبود ابزارهاي اجرايي براي به عملي رساندن تصميمات اتحاديه، از مشكلات عمده اين نهاد است .

اين سازمان عربي كه از اتحاديه كشورهاي اروپايي الگو برداري مي كند، هنوز نتوانسته است راه حلي براي مشكلات عديده اعراب از جمله مساله فلسطين و عراق پيدا كند. به همين دليل در هر نشستي كه بر گزار مي شود، سران كشورهاي عرب به جاي تلاش براي خروج ازبرخي بحران هايي كه جهان عرب با آن روبرو است، به طرح برخي مسائل غيرواقعي وتشديد دامنه اختلافات مي پردازند.

اكنون كه جهان با برخي تغييرات عمده ازجمله طرح آمريكايي خاورميانه بزرگ ، سازمان تجارت جهاني، انفجار اطلاعاتي وپديده تكنولوژي كلان روبرو است ،اتحاديه عرب مي بايست در ساختارسياسي خود دگرگوني اساسي ايجاد كند.

خارج ساختن اين اتحاديه از انحصار برخي كشورهاي عرب كه بطور سنتي بر اين نهاد عربي چنگ انداخته وبيش ازنيم قرن است كه تاثير گذاران اصلي اين اتحاديه به شمار مي آيند، نخستين گامي است كه اتحاديه عرب مي تواند در پرتو آن،  نقش پوياي خود را بازيابد.

خروج اتحاديه عرب ازسيطره مطلق برخي كشورهاي عرب كه سياست خاصي را تعقيب مي كنند ونوعا دنباله روسياست هاي آمريكا درمنطقه هستند، مي تواند به چند سونگري اين اتحاديه كمك كند.

دراجلاس آينده سران عرب كه در تونس برگزارخواهد شد، مي بايست موضوع عراق به طورجدي  مطرح شود. با اينكه سران عرب، مسائل عراق وبافت اجتماعي وسياسي اين كشور را بهتر از آمريكا وغرب مي دانند اما نگرش غير واقعي ، محدود وغير كلان به مسائل جاري عراق نه تنها مشكلي از مشكلات اين كشور را حل نخواهد كرد بلكه برمعضلات فعلي عراق خواهد افزود.

ازمسائل ديگري كه سران عرب در اجلاس آينده خود با آن مواجه هستند، مساله طرح خاور ميانه آمريكاست.

اين طرح كه جزئيات آن هنوزبه طوركامل فاش نشده است، يكي از طرح هاي مشابه طرح " سايكس - پيكو" پس از جنگ اول جهاني است .

در طرح سايكس –پيكو كه از سال 1916 به مرحله اجرا در آمد خاورميانه، بين فرانسه وانگليس تقسيم شد، واين دوكشور هر كدام چند كشورعربي را زير سلطه خود درآوردند ومقدمات تشكيل يك دولت مستقل يهودي را فراهم ساختند.

اكنون طرح آمريكا كه در برگيرنده " كوچك سازي " كشورهاي عرب است، نگراني سايركشورهاي غيرعرب منطقه را نيز به دنبال داشته ، زيرا تجزيه كشورهاي عرب كه جزئي از جهان اسلام به شمار مي آيند، به سود منطقه نيست و پيامدهاي خطر ناكي به دنبال خواهد داشت.

مقابله جدي اعراب با اين طرح ، به يك تحرك گسترده سياسي نياز دارد واين تحرك بدون هماهنگي ساير كشورهاي صاحب نفوذ اسلامي در منطقه به نتيجه نخواهد رسيد.

بنا براين به نظر مي رسد اجلاس آينده  سران كشورهاي عرب يكي از حساس ترين نشست هاي اين اتحاديه خواهد بود، زيرا علاوه بر تصويب ساختار كلي اين اتحاديه ، سران عرب بايد با هماهنگي كشورهاي اسلامي خاورميانه، ازاجراي طرح خطرناك خاورميانه بزرگ آمريكا كه به دگرگوني سياسي وجغرافيايي منطقه منجرمي شود، جلوگيري كنند.

اين اجلاس در حقيقت آخرين فرصت خواهد بود تا اعراب از يك مفهوم وسيع تري به مسائل منطقه وجهان نگاه كنند تا از سقوط در دامي كه آمريكا براي آنان گسترانيده، اجتناب نمايند.