رمان "عیش مدام" کلاسی آموزشی برای نویسندگان جوان است

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این نشست فتح الله بی نیاز داستان نویس و منتقد ادبی در سخنانی با بیان اینکه ماریو بارگاس یوسا علاوه بر اینکه نویسنده بزرگی است منتقد بزرگی هم هست، گفت: او پیش از این هم نقدهایی درباره کتابهای کامو و سارتر انجام داده بود و برای بررسی کتاب "مادام بواری" اثر فلوبر هم بیش از سه هزار صفحه دست نوشته های او را بررسی کرده که به عقیده من هیچ نویسنده ای در ایران نمی تواند به این شکل جنون آمیز به یک نویسنده بپردازد.

وی به تاثیر شخصیت و شخصیت پردازی اِما بواری در یوسا پرداخت و افزود: یوسا معتقد است شخصیت باید آن چنان باشد که لمس اش کرد و به قول ساراماگو "اگر کسی شخصیتی را خوب پرداخت کند، یک نفر به جمعیت جهان افزوده می شود." شخصیت داستان مادام بواری بر اساس فلسفه اسپینوزا شکل گرفته که معتقد است آنچه تعیین کننده شخصیت فردی است امیال و غرایز آن فرد است. فلوبر با روان کاوی فرویدی رمانش را آغاز می کند و با حالت تحقیرشدگی "اِما" و به شیوه روان شناسی آدلری پایان می دهد.

یوسا معتقد است باید ذهنیت را بر اساس عینیت خواند نه بر عکس

بی نیاز اضافه کرد: یوسا بر خلاف کسانی مانند جویس، ولف و فاکنر که معتقدند باید عینیت را بر اساس ذهنیت خواند، ذهنیت را بر اساس عینیت نگاه می کند و می گوید باید ابتدا واقعیت را دید و لمس کرد تا آن گاه به آن بپردازیم. همچنین یوسا داستانهایی مانند مادام بواری را که پایانی بسته دارد بیشتر از داستانهایی چون مسخ (کافکا) و یا آثار فاکنر که با تعلیق و سوال برای خواننده به پایان می رسند، می پسندد. او همچنین شیفته عصیان، پرخاش، شیفتگی و مسائل جنسی مبتذل است همان گونه که در رمان مادام بواری شرح آنها آمده است.

این منتقد ادبی گفت: یوسا عصیان مادام بواری را نه از نوع عصیان یک طبقه اجتماعی و یا یک گروه که آن را عصیانی فردی می داند؛ به این معنی که مادام بواری نمی خواهد در وضعیتی که هست، باشد. به هر حال یوسا این نوع عصیان را هم بیشتر از انواع دیگر آن می پسندد. یوسا معتقد است یکی از امتیازهای کتاب این است که به مسائل جنسی زیاد می پردازد اما به شکلی که در کتاب توزیع می شود و این امتیازی است برای رابطه مادام بواری با دو معشوقه اش.

فتح الله بی نیاز در عین حال تاکید کرد: یوسا در برخی جاها به مسائل اضافه پرداخته است و در واقع پرچانگی می کند؛ مثلاً درباره شیء وارگی و سفرش به مسکو و دیدن وسایل شخصی تولستوی یا اینکه مثلاً گوستاو فلوبر چه ورزشهایی انجام می داده یا چه کتابهایی می خوانده است. البته به نظر من این قبیل مسائل برای شناخت آناتومی کتاب مادام بواری لازم است اما در حدی اندک، در حالی که یوسا این مسائل را زیاد طول و تفصیل داده است.

"عیش مدام" یک کلاس آموزشی برای نویسندگان و منتتقدان جوان است

در ادامه این نشست بلقیس سلیمانی با طرح این سوال که "چرا سوسا به مادام بواری می پردازد؟" گفت: سوال دیگر این است که یوسا از چه زاویه ای به کتاب فلوبر می پردازد و نتیجه این قرائت چیست؟ باید دنبال این باشیم که نگاه یک نویسنده به کتاب یک نویسنده دیگر چه تمایزی با نگاه یک منتقد به همان کتاب می تواند داشته باشد؟ با تمام این حرفها و پرسشها باید گفت کتاب عیش مدام که یوسا آن را 30 و چند سال پیش نوشته، برای نویسندگان جوان یک کلاس آموزشی است.

وی افزود: یوسا با خواندن مادام بواری و با نوشتن درباره آن، خودش را کشف می کند و بعد از آن است که به گفته خودش تازه می داند چگونه بنویسد. یوسا از منظر یک نویسنده قرن بیستم آمریکای لاتین، به رمان مادام بواری می پردازد و برای این کار هم انگیزه هایی دارد؛ مسائل جنسی، دوگانه انگاری، وهم پروری، عصیان و شیء وارگی از جمله این انگیزه ها و در عین حال ویژگی های آثار یوسا و حتی ادبیات اقلیمی است که در آن زندگی می کند؛ یعنی آمریکای لاتین. البته به عقیده من سرچشمه این نوع ادبیات، فرانسه است.

سلیمانی اضافه کرد: اِما بواری زن محبوب یوساست و به همین خاطر است که بخش اول کتابش را به او اختصاص می دهد. یوسا در قرائت درونی از کتاب مادام بواری، خود اثر و ساختار آن را مورد بررسی قرار می دهد و نشان می دهد که نگاه یک نویسنده به اثر نویسنده ای دیگر، بسیار روشن کننده تر از نگاه یک منتقد به آن است.

یوسا به نگاه تیره فلوبر نپرداخته است

این منتقد ادبی در عین حال گفت: با توجه به مکاتبات بسیار فلوبر با افراد مختلف که می گویند نزدیک به 30 هزار صفحه را دربر می گیرد، برای من بسیار عجیب بود که یوسا به آنها نپرداخته است. در واقع می توان گفت یوسا به نگاه تیره فلوبر کم اما به زمینه تاریخی و زیستی فلوبر و زمینه های ظهور مادام بواری زیاده از حد پرداخته است.

دن کیشوت و مادام بواری هر دو بر نابسندگی جهان پا می فشارند

در پایان نشست نقد و بررسی "عیش مدام" عبدالله کوثری مترجم اثر و برنده سه دوره جایزه کتاب سال ایران، در سخنانی گفت: یوسا معتقد به نوعی شباهت میان اِما بواری و دن کیشوت است و این را در کتاب "چرا ادبیات؟" بیان کرده است. به گفته او در هر دو این آثار نویسندگان به تخیل بسیار میدان داده و آن را آزاد کرده اند و این حق (آزادی) را برای تخیل قائل شده اند و بر نابسندگی جهان و واقعیتهایش پا می فشارند. هر چند در نهایت واقعیتها بر تلاشهای مادام بواری و دن کیشوت فائق می شوند اما از آن پس این انسانها هستند که می کوشند نابسندگی جهان را رفع کنند. همین نشان می دهد این تلاشها خیلی هم بیهوده نبوده و نیست.

کوثری اضافه کرد: یوسا معتقد است ادبیات کار یا خواست بختیاران نیست و از آن انسانهای عاصی و کسانی است که در این جهان نقصهای زیادی می بینند. بر اساس این گفته یوساست که می توان فهمید چرا یک نویسنده بزرگ چهار ماه پای یک کتاب می نشیند و فقط 25 صفحه مطلب می نویسد.

کتاب را با هدفی آموزشی ترجمه کردم

این مترجم آثار ادبی هدف خود را از ترجمه کتاب عیش مدام، فراگیری نویسندگان و منتقدان جوان برای نقد و نوشتن از ماریو بارگاس یوسا ذکر کرد و گفت: من شاید نزدیک به 10 سال به دنبال این کتاب می گشتم اما در هیچ جایی آن را نیافتم و حتی به یوسا هم نامه نوشتم که اگر برایش ممکن است آن را برایم بفرستد که او آن موقع در آمریکا بود و پاسخ داد کتاب اینجا هم تمام شده است. در نهایت در سال 1990 بود که کتاب را در برکلی یافتم و دست به کار ترجمه آن شدم.