به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، قدر مسلم این است که ایرانیان از دوران باستان تا بعد از اسلام همیشه مکان‌ها و محل‌هایی برای انجام ورزش‌های پهلوانی خود داشته اند.
ایرانیان باستان فرزندان خود را قبل از هر کاری به راستی و درستی و آنگاه به تیراندازی و اسب سواری و شنا تعلیم و تربیت می کردند و همچنین ایرانیان همواره "پهلوانی" را مترادف با ورزش ویژه اش "کشتی" می‌دانند.
به نوشته کتاب "پهلوانان" قدیمی‌ترین ورزش ایرانیان ورزش زورخانه‌ای است. اصل ورزش زورخانه ای بر جوانمردی است و زورخانه به ورزشکاران افتادگی، پاکی، امانتداری، احترام به بزرگان و ریش سفیدان و پیشکسوتان می‌آموزد.
این شیوه مرامی است که ریشه تاریخی در ایرانیان باستان دارد. تاریخ معلوم زورخانه با شکل و وضع کنونی آن از قرن هفتم است که برای آمادگی جسمانی و روحی برای جنگها این ورزش را انجام می دادند و شکل جنگاوری در ابزار و وسایل آن دیده می‌شود به عنوان مثال سپر جنگ جای خود را به سنگ زورخانه، گرز جای خود را به میل، کمان جای خود را به کباده و کشتی پهلوانی کنونی به عنوان بارزترین فن ورزش عهده دار آماده ساختن جسم و جان سربازان ایران در دوره باستان است و طبل وسیله‌ای برای تهییج سربازان در هنگام جنگ بود.
دعای ایرانیان باستان نیز موید این نظر است. (خدایا ما را نیرویی ده که پیروزی دهد اسب تیز پای و قوی عطا فرما که خوشبختی آورد). ورزش زورخانه ای خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزشکاران برمی‌انگیزد و این فضایل نیکو در قالب اشعار و داستان‌هایی به صورت آهنگین به همراهی ضرب زورخانه که مهمترین ساز این نوع ورزش است توسط مرشد خوانده می‌شود.
ورزشکار هماهنگ با ضرب مرشد به ورزش پرداخته و حرکات زیبای گروهی یا فردی به نمایش می‌گذارد. به زورخانه در ابتدا پاتوق، سپس لنگرگاه و بعد زورخانه گفته شد، زورخانه رسم و آداب خاص خود را دارد. در ابتدای ورود به زورخانه در قدیم به دلیل کوتاه بودن ورودی آن ورزشکاران به اجبار خم می‌شوند که این نشانه تواضع و فروتنی ورزشکار است.
ورزش باید بعد از نماز صبح شروع شده و تا چاشتگاه به پایان برسد. تا سی سال گذشته ورزشکاران صبح خیلی زود وارد زورخانه می‌شدند و حتی عده‌ای نماز صبح خود را همان جا می‌خواندند. اما بعدها ورزش شبانه هم رایج شد. به خصوص شبهای ماه مبارک رمضان که یکی دو ساعتی بعد از افطار به زورخانه می‌رفتند.
زورخانه از چند جایگاه تشکیل می‌شود که "سردم" بالاترین جایگاه زورخانه است و احتمالا 1 تا 5/1 متر تا گود فاصله دارد که جایگاه مرشد یا همان ضرب زن و خواننده است که به غیر از مرشد کسی حق ندارد روی سردم بنشیند. مرشد زورخانه حامل مهمترین نقش در ورزش باستانی است. یک مرشد خوب باید نوازنده ای چیره دست، خواننده ای خوب و کاملا آشنا و مسلط به آداب و رسوم زورخانه باشد.
جایگاه ورزش کردن در زورخانه گود نام دارد که پایین ترین قسمت زورخانه است که معمولا به سه شکل هشت گوش به نیت امام هشتم علی ابن‌موسی‌الرضا (ع)، شش گوش به نیت شش گوش مرقد امام حسین (ع) ساخته می‌شد اما رایج ترین شکل آن دایره است که حلقه دوستی و پیوند وفاداری است. پایین بودن آن مرتبط می‌شود به افتادگی ورزشکاران از حضار و مرشد.
بر ورزشکاران واجب است که وقتی وارد یا خارج از گود می‌شوند کف گود را (به رسم زمین ادب) ببوسند. به این طرز که دست راست خود را به کف گود گذاشته و بعد به لب خود می‌زنند. که در بعضی نوشته‌ها این عمل اشاره به قدم بوسی پوریای ولی و به دلیل پیشوایی‌اش بوده که جای قدمش را می‌بوسند حتی تخته‌ی شنا، میل و کباده زورخانه را هم که با خاک زورخانه تماس داشته، هنگام برداشتن و گذاشتن می‌بوسند. امروزه خیلی از ورزشکاران رشته‌‌های دیگر هم هنگام ورود و خروج به میدان ورزش این عمل بوسیدن را انجام می‌دهند.
ورزشکاران در گود به ترتیب سوابق می ایستند و وارد شدن به گود با کفش ممنوع است چون مکان گود مقدس حساب می‌شود.
حضور ورزشکاران از بزرگترها و پیشکسوتان شروع می‌شود. هر قسمت از گود زورخانه برای خود مقامی دارد. وسط گود جای میاندار است که رو به مرشد می‌ایستد و با هماهنگی او با سایر ورزشکاران اجرای مراسم را رهبری می‌کند. میاندار گود معمولا پیشکسوت‌ترین فرد زورخانه است که نسبت به دیگر ورزشکاران از سابقه و تجربه بیشتری برخوردار است. میاندار قبل از شروع به ورزش از بزرگتران و حضار اجازه و "رخصت" می‌گیرد که مرشد هم درجوابش می‌گوید: "فرصت".
میاندار میانه گود زورخانه می‌ایستد و دیگر ورزشکاران با نگاه کردن به حرکات او هماهنگ با ضرب مرشد حرکات ورزشی را انجام می‌دهند. اگر قبل از پایان مراسم کسی بخواهد گود را ترک کند. باید از میاندار کسب اجازه کند. ختم و پایان ورزش توسط میاندار و با اجازه بزرگتران و حضار اعلام می‌شود.
ضرب زورخانه‌ای از نظر شکل شبیه تنبک بزرگ موسیقی سنتی با صدای بم‌تر و قوی‌تر است. بدن ضرب زورخانه از گل پخته و پوست آن هم مانند سایر ضرب‌ها از پوست آهو و مانند آن تهیه می شود.
اشعار در موسیقی زورخانه‌ای بیشتر حماسی است اما بر حسب موضوع از اشعاری در فضایل و رثای اولیاء و انبیاء دین و همچنین اشعاری با موضوع‌های اخلاقی از دیوان شعرایی همچون مولوی، سعدی، حافظ و شعرای معاصر نیز در این موسیقی استفاده می‌شود.
مهم این است که در زورخانه به غیر از ورزش، سنت‌ها و آیین‌های پسندیده‌ای مرسوم است به طور مثال احترام به بزرگان و پیشکسوتان کمک به نیازمندان از اصول باستانی کاران است.
محسن مساحی که 33 سال است به ورزش زورخانه‌ای در استان کرمان مشغول است و ریاست هیئت ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای کرمان را عهده‌دار است در خصوص این ورزش به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه یک نظر غلط ولی رایج در بین عموم مردم است که ورزش زورخانه ای علمی نیست اما ورزشی که سابقه هزاران ساله دارد و هنوز از بین نرفته چطور ممکن است با علوم مرتبط با بدن انسان ارتباط نداشته باشد. مثلا در ابتدای این ورزش گرم کردن را داریم و بعد از آن در حین ورزش به تدریج عملیات سنگین‌تر و پیچیده‌تر می‌شود و در آخر حرکاتی موسوم به "پای آخر" برای سرد کردن بدن به کار می‌رود.
وی تصریح کرد: متاسفانه تاکنون کارشناسان ورزشی و پزشکان در مورد این ورزش تحقیق گسترده ای انجام نداده اند و ما قصد داریم با حضور اساتید دانشگاه و کارشناسان ورزش باستانی این اقدام را انجام دهیم.
مساحی خاطرنشان کرد: در مورد همه کسانی که به این ورزش روی می آورند اولین نکته ای که می‌آموزند درسهایی از اخلاق، جوانمردی، تواضع، نوع دوستی و امثال چنین رفتارهایی است که همیشه ملت ما را در بین جهانیان سرفراز کرده است. مثلا شاهنامه فردوسی را که مطالعه می‌کنیم می‌بینیم که ایرانیان در طول تاریخ مردمی بودند که به وطن خود بسیار علاقه داشتند به دین و آیین خود عشق می‌ورزیدند و پهلوانی جسم و روح را توامان در نظر داشتند.
بعد از پذیرش شیعه توسط ایرانیان نیز، آنها کمال پهلوانی و جوانمردی جسم و روح را در مولا علی(ع) می‌یافتند، به همین جهت شایسته‌است که این ورزش که متعلق به خود ما نیز هست، حفظ شده و گسترش یابد.
مساحی گفت: از همان ابتدا که ورزشکار وارد زورخانه می‌شوند ناچار است که هنگام ورود سرخم کند که به نوعی هرقدر هم پهلوان باشد در برابر همه حاضران خضوع نشان می دهد که این خود یک درس اخلاق است و در گود رفتن هم خودش درس افتادگی ورزشکاران نسبت به دیگران را نشان می‌دهد.
وی در مورد امکان جهانی شدن این ورزش نیز عنوان کرد: این امکان وجود دارد و هم اکنون نیز در 17 کشور آسیایی این ورزش انجام می‌شود که تعدادی از اساتید برجسته از ایران به آنجا رفته و ورزش باستانی را آموزش داده‌اند و مسابقات آسیایی نیز انجام می‌شود که ایران دو بار میزبان این مسابقات بوده است.
مساحی در مورد مراحلی که ورزشکاران باستانی کار طی می کنند خاطرنشان کرد: به ترتیب از هنگام ورود ورزشکار تا طی مراحل بالا این مراحل عبارتند از نوخاسته، خاسته، برخاسته، ساخته، خوش ساخته، دلیر، رادمرد، جوانمرد، پیش کسوت و کهن کسوت که این القاب با توجه به سابقه و حضورشان در زورخانه به آنها داده می‌شود.
وی با اشاره به جایگاه ورزش زورخانه‌ای استان کرمان در سطح کشور اظهار داشت: کرمان در کشور با 64 امتیاز در رده دوم بعد از کرما‌نشاه است و استان کرمان به عنوان بهترین استان از طرف فدراسیون پهلوانی و زورخانه ای کشور از نظر فعالیت ورزشی در سال 86 به سازمان تربیت بدنی معرفی شد.
مساحی گفت: از مسئولان دولتی و شرکت‌های بازرگانی و صنعتی این استان انتظار می رود به عنوان یک عمل پسندیده و مردمی حامی این ورزش باشند تا وضعیت مناسب این ورزش در استان کرمان همچنان حفظ شود.
نظر شما