به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، مردان نمکی خسته از کار خفته در معدن نمک در زمستان سال 1372 به هنگام خاکبرداری و استخراج نمک از معدن زیر تپه‌های منطقه منطقه چهره آباد روستای حمزه لو توسط معدن کاران از زیر خاک بیرون آمدند.
معدن کاران در آن روز با نیم تنه یک جسد مواجه شدند که به نظر قدیمی می رسید اما به نسبت سالم بود و تصورشان این بود که شاید دو سه سال قبل مرده باشد. اما لوازم همراه جسد چیز دیگری می گفت.
این جسد که دارای ریش و موی بلند و حلقه گوشواره‌ای از جنس طلا در گوش چپ بود شامل یک ساق پا درون چکمه چرمی، سه قبضه چاقو، شلوارک، شی نقره‌ای، قلاب سنگ، قطعات طناب چرمی، سنگ ساب، یک عدد گردو، قطعات سفال و چند تکه پارچه منقوش و قطعات خرد شده استخوان بود گویای حرفهای بسیار بود.
جسد مزبور در اواسط یکی از همین تونلها که حدود 45 متر طول داشت، به دست آمد. سه جسد دیگر از جمله یک زن نیز چندی بعد در این ناحیه کشف شدند.
باستان شناسان در مورد ظاهر این پیکر گفته‌اند احتمالاً مرد نمکی از طبقه اشراف تات زبان و شاهزاده‌ها بوده است زیرا بر روی لباس او جواهرات و زیور آلاتی پیدا شده که مخصوص این طبقه بوده و همچنین آنها چنین فرضیه دارند که او یا در حال فرار به غار پناه برده یا در جنگی از میدان گریخته و به غار پناه آورده و آنجا فوت کرده و موریانه‌ها پیکرش را خورده‌اند.
با انجام آزمایشات سالیابی به روش کربن 14 که بر روی نمونه استخوانها و پارچه‌های مجموعه صورت گرفت، قدمتی حدود 1700 سال ( اواخر اشکانی - اوایل ساسانی) برای مرد نمکی تعیین شد. آزمایشات DNA نشان داد که سن مرد نمکی هنگام مرگ حدود 37 سال و قد وی حدود 175 سانتی متر بوده است.
گروه خون مرد نمکی با آزمایشات انجام شده بر روی سلول‌های موی سر +B مشخص شد. همچنین با آزمایش سی تی اسکن و رادیولوژی مشخص شد که مرد نمکی در اثر سقوط ناگهانی درون یکی از گودالهای معدن نمک و وارد شدن ضربه بسیار شدید به ناحیه راست جمجمه و صورت جان باخته است.
مطالعات باستانشناختی بر روی مجموعه مرد نمکی نشان داد که به علت آرایش خاص موهای بلند سر و صورت، وجود گوشواره طلا در گوش چپ، چکمه چرمی با ساخت و دوخت بسیار ظریف و هنرمندانه و همچنین نوع و بافت تکنیکی پارچه لباس و به دست آمدن شئ نقره‌ای همراه با متوفی، فرد مزبور یک کارگر ساده معدن نمک نبوده، بلکه فردی عالی رتبه و دارای پایگاه اجتماعی بالا بوده‌است اما علت حضور، سقوط و مرگ وی در معدن نمک چهرآباد همچنان در پرده راز و ابهام باقی مانده‌است.
در مجموع شش مرد نمکی که البته یکی از آنان زن است از این معدن کشف شده اما در حال حاضر اسکلت شماره 6 به علت شرایط سخت نگهداری پنج مرد نمکی دیگر همچنان در زیر خاک و نمک مدفون مانده است.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در مخالفت با تمدید قرارداد استخراج و بهره برداری از معدن نمک چهره‌آباد و غیر قانونی دانستن آن در تلاش برای حفاظت از عرصه و حریم قانونی این معدن باستانی است.
مسئولان میراث فرهنگی تلاش گسترده ای را برای حفاظت از بخش باستانی معدن آغاز کرده اند و چنانچه مسئولان صنایع و معادن همچنان به بهره برداری از معدن ادامه دهند قصد پیگیری قانونی موضوع از مراجع قانونی را دارند.
به گفته فرهنگ فرخی رئیس سازمان میراث فرهنگی استان زنجان طبق توافق نهایی با سازمان صنایع و معادن استان زنجان عرصه و حریم مردان نمکی در محدوده معدن طراحی شده و در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفته است.
اکتشافات معدن نمک چهره‌آباد زنجان امروز از موضوعات مهم علمی جهان به شمار می‌رود و چندی پیش بر اساس تازه‌ترین یافته‌های علمی و دستاوردهای پژوهشی دانشگاه یورک انگلستان، همایشی در زنجان با حضور محققان انگلیسی و آلمانی و ایرانی برگزار و اهمیت مردان نمکی گوشزد شد.
بر این اساس در حدود 2300 پیش یعنی دوره هخامنشی، یک باره تونل‌های معدن ریزش کرد و مردان نمکی 3 و 4 و احتمالا 5 کشته شده‌اند. بعد از گذشت حدود 500 سال استخراج نمک در معدن ادامه می‌یابد و قسمت فوقانی تونل‌های ریزش کرده در دوره هخامنشی دوباره فرو می‌ریزد و مرد نمکی 1 و 2 در اواخر دوره اشکانی و اوایل ساسانی کشته می‌شوند.
تا کنون از شیوه‌های بهره‌برداری نمک در معدن چهره‌آباد در دوره هخامشنی مشخص شده است که معدن کاران برای رسیدن به لایه‌های نمک تونل‌های افقی و عمودی حفر می‌کردند و بعد از رسیدن به ذخایر نمک کار استخراج با استفاده از ابزارهای مخصوص معدن کاری مثل کلنگ و تیشه و قلم انجام می‌شده است.
چهار مرد نمکی هم اکنون در موزه رختشویخانه و یک مرد نمکی در موزه ملی ایران نگهداری می شود. موزه رخشتویخانه در خیابان زینبیه، ساختمان ذوالفقاری واقع یا همان عمارت ذوالفقاری در مرکز شهر زنجان قرار دارد.
بی شک یک بار دیدن مردان نمکی برآمده از دو هزار و اندی سال پیش برای اینکه یادمان باشد در کمتر از 40 روز پس از مرگ چیزی از گوشت و پوست و 30 سال بعد حتی استخوانی از ما باقی نخواهد ماند خالی از عبرت و لذت نخواهد بود.
نظر شما