نگاهی به موزه مردم شناسی رباط ویرانی مشهد

به گزارش خبر نگار مهر در مشهد این موزه مردم شناسی  در 10 کبلومتری جاده مشهد - شاندیز(از نقاط ییلاقی مشهد ) و در روستای ویرانی این منطقه واقع است

رباط  ویرانی در مسیر تابستانی و نیز مواصلاتی نیشابور به طرف توس و در دوره تیموری بنا شده  که شکل ساختمان از تنوع رباط های سرپوشیده و فاقد حیاط مرکزی است.
 
پلان رباط ویرانی تقریبا مستطیل شکل، دارای 9 غرفه  با طاقهای  جناغی  است که هشت غرفه به شکل قرینه ی روبرو و یک غرفه در انتهای بنا قرار گرفته است .

 در این موزه نمایی از مشاغل  و حرفه های ستنتی استان خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد به نمایش گذاشته شده است که می توان آن را نخستین موزه مردم شناسی روستایی کشور و نخستین موزه تخصصی مشاغل و حرفه های سنتی استان خراسان بزرگ به شمار آورد.

غرفه عطاری و گیاهان دارویی : در گذشته نه چندان  دور، عطاری ها بنیان طب سنتی این سرزمین را تشکیل می دادند. خراسان رضوی به سبب داشتن پوشش گیاهی متنوع و کوهپایه های آکنده از انواع گیاهان دارویی، یکی از غنی ترین سرزمینهای کشور در زمینه طب کهن ایرانی به شمار می رود و عطاری های علاوه بر تامین نیازهای دارویی  مردم، سایر نیازمندیهای دیگر آنان نظیر انواع شربتها، عرقیات، ادویه و غیره را فراهم می کردند.

در این غرفه گردشگران با کمک مجسمه های استادان عطاری و به مدد غرفه آرایی بسیار جذاب با این حرفه و نحوه داد و ستد در دوران قدیم آشنا می شوند.

غرفه آهنگری : مصنوعات آهنی در تاریخ تمدن آدمی آنچنان با اهمیت است که کارشناسان و محققان دوره ای تاریخ حیات بشر را به همین عنوان نامگذاری کرده اند.

در تاریخ ایران باستان، آهنگری  مادر ساخت و تولید ابزار اولیه به شمار می رفت و از این رو یکی از غرفه های این موزه را به خود اختصاص  داده است. در این غرفه نیز نمونه های متنوعی از مصنوعات، ابزار و آلات به نمایش گذاشته شده که از این میان می توان به انواع تیشه، کلنگ، بیل ، زنجیر، خیش ، چهار شاخ ، انبر ، قیچی ، چکش و ابزار مشابه اشاره کرد.

غرفه حصیر و جارو بافی : در این غرفه گردشگران با انواع جاروهای سیخی که با استفاده از گیاهی موسوم به جارو ، بافته می شود، آشنا  می شوند.

در گذشته جارو بر روی زمین بافته می شد، اما امروزه  با کمک "داری " فلزی این کار صورت می گیرد، برای ساخت حصیر نیز داری چوبی وجود داشته که تمامی این ابزارها در این غرفه به نمایش عموم گذاشته شده است.

غرفه فرش بافی و رنگرزی : هنر و صنعت فرش بافی در ایران از قدمت بسیار زیادی برخوردار است که نمونه آن، قطعاتی  از بافته ای موسوم به قالی "پازریک"  است که به عصر هخامنشیان و پیش از آن باز می گردد.

هنر فرش بافی صنعتی است که تقریبا مربوط به تمام ایران می شود اما در هر نقطه این هنر بر اساس شکل و هنر بومی آن منطقه متبلور می شود.

در خراسان رضوی فرش مشهد، نیشابور  و کاشمر از شهرت خاصی برخوردار هستند اما در عین حال در مه ولات و تربت حیدریه قالیچه های ابریشمین با رج بالا و در درگز، قوچان و کات قالیچه هایی با نقوش منحصر بفرد ترکمنی بافته می شود.

در این غرفه علاوه بر دارهای قالی، غرفه رنگرزی قالی که از هنرهای قدیمی این استان است ، در کنار پاتیل های رنگرزی و کوره به چشم می خورد.

غرفه زین و گاری سازی : پیش از اختراع اتومبیل، وظیفه حمل و نقل بر عهده چهارپایانی  نظیر اسب، شتر، قاطر ، الاغ و نیز گاری ها و کالسکه های  گوناگون بود، از این رو حرفه زین و گاری سازی در قدیم از رونق خوبی برخوردار بوده است.

در این غرفه گردشگران با شیوه های رایج آن زمان در زمینه ساخت و تولید زین و گاری به شکل بسیار ملموس  آشنا می شوند.

غرفه فیروزه و هرکاره تراشی : هر چند در خراسان رضوی فیروزه تراشی به نام نیشابور ثبت شده ، اما حرفه هرکاره تراشی و حکاکی روی سنگ، تنها نام هنرمندان مشهد را به ذهن متبادر می کند.

هرکاره تراشی در مشهد قدمتی بسیار زیاد دارد و بنا به روایتی تاریخی ، زمانی  که حضرت رضا(ع ) در
راه سفر کنار کوهی به نام کوهسنگی که امروز در مشهد واقع است ، اطراق می نمایند، این کوه و مردمانی که در آن جوار زندگی می کردند را مورد لطف خود قرار داده و در حق آنان دعای خیر می نمایند.

پس از آن سنگ سیای این کوه متغیر و به حرارت بسیار مقاوم شد و از آن رو مردم منطقه از سنگ آن کوه ظروفی به نام هر کاره ساختند که این ظروف علاوه بر آنکه طعم و بوی خوش به غذا می بخشید بسیار مقاوم و مستحکم بود.

در این غرفه گردشگران با هنر فیروزه و هرکاره تراشی آشنا می شوند .

غرفه پوستین، حلاجی و لحاف دوزی: در شمال خراسان کوهپایه های خرم سبب رونق دامداری شده و علاوه بر تولیدات لبنی، هنرمندان قوچانی و شاندیزی از پوست این حیوانان اهلی نظیر گوسفند و بز و اخیرا پوست هایی نظیر روباه خرگوش و سمور بالاپوش و پوستین های زیبایی می دوزند .

لحاف دوزی،تشک دوزی و حلاجی صنعت کهن دیگری در منطقه است که هنوز در میان روستاییان رایج است.در این غرفه گردشگران با شیوه حلاجی و ابزار کار آن (کمان حلاجی) به زیباترین وجه آشنا می شوند.

غرفه چارق دوزی ،کفاشی و دلو سازی: شاید حرفه ساخت پای افزار(کفش) یکی از قدیمی ترین مشاغلی باشد که آدمیان به آن پرداخته اند چارق و گیوه در تاریخ ایران نسل نخست کفش محسوب می شود. در این غرفه گردشگران با شیوه چارق دوزی و دلو (ساختن سطل از لایه های پلاستیکی مستعمل) آشنا می شوند.

غرفه مسگری و رویگری: در طول تاریخ تمدن بشری ساخت ظروف فلزی و به ویژه ظروف و احجام مسی از جایگاه خاصی برخوردار بوده که کماکان هنوز جایگاه خود را حفظ کرده است .

مسگران ورق مسی را در کوره گداخته کرده و سپس با استفاده از چکش و سنگدان به آن شکل و روح بخشیده و تبدیل به ظروف مختلف می کردند.

در این غرفه گردشگران علاوه بر مسگری با شیوه قلم زنی( نقش آفرینی بر روی ظروف مسی آشنا می شوند.