انتخاب نمایشنامه به فضای اجرایی تئاتر بستگی دارد

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این جلسه مکاری درباره دغدغه‌های اجرایی نمایشنامه "تئاتر بی‌حیوان" گفت: "دغدغه اجرای نمایشنامه کمدی همواره در دوران دانشجویی و سال‌ها حضور در عرصه تئاتر با من بود. البته در دوران دانشجویی فعالیت‌هایی در این عرصه داشتم، اما اینکه بتوانم در تئاتر حرفه‌ای نیز به این مهم دست پیدا کنم، همواره به آن فکر می‌کردم."

وی با اشاره به فعالیت‌های گروه تئاتر سکوت در اجرای نمایش‌های کمدی افزود: "در این سال‌ها گروه ما چند نمایشنامه کمدی ایرانی را در جشنواره‌های مختلف اجرا کرد، اما کارگردانی و اجرای متون کمدی خارجی موضوعی بود که گروه ما با توجه به کارنامه فعالیتی خود خلاء آن را احساس می‌کرد و اجرای نمایشنامه "تئاتر بی‌حیوان" نوشته ژان میشل ریب این خلاء را تا حدی پر کرد."

به گفته مکاری نمایش "تئاتر بی‌حیوان" قرار بود دو سال پیش در یکی از تالارهای مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برود که به دلیل برخی مسایل و اصرار مدیر کل هنرهای نمایشی در تالار مولوی اجرا شد.

کارگردان نمایش گفت: "نمایشنامه‌های "مرگ در نمی‌زند" وودی آلن، "حساب پرداخت نمی‌شود" داریو فو، "پسران آفتاب" و "دو زوج ناجور" نیل سایمن از آثاری بود که قبل از "تئاتر بی‌حیوان" به پیشنهاد اعضاء گروه مطالعه کردیم، اما به دلیل اینکه تعدادی از آنها به لحاظ اجرایی نتوانست ما راضی کند و همچنین مشکلات و شرایط دانشگاه تهران از اجرای آنها صرفنظر کردیم. در نهایت به پیشنهاد بابک مهری چهار اپیزود از نمایشنامه 9 اپیزودی "تئاتر بی‌حیوان" را برای اجرا آماده کردیم."

وی با اشاره سختگیری‌های شهلا حائری به عنوان مترجم این نمایشنامه گفت: "با توجه به اینکه این متن پیش از این در مجموعه تئاتر شهر به کارگردانی دکتر محمود عزیزی به صحنه رفته و خانم حائری اجرای آن را در فرانسه دیده بودند، ابتدا به ما سخت می‌گرفتند که تا حد امکان به متن وفادار بمانیم، اما بعد از اینکه متوجه شدند ما به متن وفاداریم، اجازه اعمال تغییراتی در نحوه اجرا به ما دادند که این تغییرات با توجه به شیوه کارگردانی نمایش به شکل کارگاهی رضایت مترجم را نیز جلب کرد."

وی دلایل انتخاب چهار اپیزود از 9 اپیزود نمایشنامه را نزدیکی فضا و شخصیت‌ها به فرهنگ ایرانی دانست و افزود: "غیر این چهار اپیزودی که ما برای اجرای نمایشنامه انتخاب کردیم، اپیزودهای دیگر منطبق با فرهنگ ایرانی نیست و بسیاری از فضاها، لحظه‌ها، شخصیت‌ها و شوخی‌های نمایش نمی‌توانست برای تماشاگر ایرانی جذاب باشد."

کارگردان نمایش "تئاتر بی‌حیوان" تاکید کرد: "این چهار اپیزود به هیچ عنوان به یکدیگر ارتباط ندارند که به نظر من این تفاوت و نبود ارتباط باعث می‌شود تماشاگر در مقام قضاوت قرار بگیرد و بتواند از اثر تحلیل لازم را انجام دهد. از سوی دیگر نوع نوشتار متن طوری است که هر کدام از شخصیت‌ها پرسشگر مسائلی از اجتماع هستند که ناشی از اتفاقات شرایط جهان و نبود ارتباط بین نسل‌هاست."

مکاری در مورد نحوه انتخاب بازیگران نمایش هم گفت: "در ابتدای خوانش فردی این نمایشنامه و شناسایی شخصیت‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانستم بازیگر دیگری غیر از سیامک صفری و کورش نریمانی را جایگزین شخصیت‌های اصلی نمایشنامه کنم، زیرا این دوبه قدری در ایفای نقش کمدی قدرت و تجربه دارند که نمی‌توان از بازیگران دیگر برای ایفای نقش‌های اصلی نمایش استفاده کرد."

وی درباره نوع هدایت بازیگران و اینکه تماشاگر در بسیاری لحظات احساس می‌کند این بازیگر نیست که روی صحنه حضور دارد گفت: "نمایش "تئاتر بی‌حیوان" به دلیل جنس و مفهوم داستان مخاطب‌محور است. بنابراین شیوه بازی و نوع هدایت بازیگران باید طوری باشد که تماشاگر از ابتدا با وی همذات‌پنداری کند و او را جزئی از خود بداند. اگر می‌بینید در برخی لحظات نمایش بازیگر ناخودآگاه به دلیل واکنش بازیگر دیگر در صحنه می‌خندد از نظر من ایراد ندارد."

این کارگردان تئاتر افزود: "نمایش تئاتر بی‌حیوان" سال‌های گذشته با حضور بزرگانی چون رضا بابک و داود رشیدی به کارگردانی محمود عزیزی در تالار چهارسو به صحنه رفته بود و ما از این قضیه ترس داشتیم که وقتی کارگردان نمایش به تماشای آن می‌نشیند چه احساسی دارد. اما خوشبختانه آقای عزیزی از اجرا لذت برد که این واکنش به نظر من در خلاقیت و بداهه‌پردازی تمام بازیگران نمایش است که توانستند به خوبی اثری را به تماشاگر نشان دهند که بوی تکرار ندارد."

وی خاطرنشان ساخت: "به نظر من همواره باید این جمله کلیشه‌ای در تئاتر را مد نظر قرار دهیم که زنده بودن هنر نمایش آن را تبدیل به هنری لذتبخش و ماندگار کرده است. شاید همه تمهیداتی که بازیگر در اثر وارد می‌کند ریشه در شرایط اجرای زنده تئاتر داشته باشد. البته این جذابیت نباید به سمتی هدایت شود که به کلیت اثر لطمه وارد کند، ما در بسیاری از صحنه‌ها می‌خواستیم شخصیت‌ها را حذف کنیم، اما به دلیل شرایط خودمان و قوت متن این کار را نکردیم."

در ادامه این جلسه نقد و بررسی سیامک صفری یکی از بازیگران نمایش "تئاتر بی‌حیوان" با ابراز خرسندی از حضور خود در این اثر نمایشی گفت: "همانطور که مهدی مکاری اشاره کرد ما قبل از اجرای نمایش "تئاتر بی‌حیوان" نمایشنامه‌های دیگری را برای اجرا انتخاب کرده بودیم، اما بیشترین چیزی که برای ما اهمیت داشت انتخاب متنی بود که در فضای اجرایی تئاتر هم جوابگو و منطبق با ضوابط و شرایط امروز ما باشد."

این بازیگر فعال تئاتر در بخش دیگر صحبت‌های خود گفت: "همه تلاش ما این بود اثری به تماشاگر ارائه دهیم که به لحاظ اجرایی شکلی آبرومند داشته باشد و به مخاطب خود احترام بگذارد. خصلت و معماری این نمایشنامه طوری است که بازیگر با تماشاگر همراه می‌شود. در واقع فضای نمایشنامه طوری است که وقتی تماشاگر وارد تالار نمایش می‌شود گارد خود را که از قبل برای خود ساخته می‌شکند و حتی لحظاتی در مقام بازیگر حضور پیدا می‌کند."

صفری در مورد انتقاداتی که از وی به خاطر ایفای نقش‌های تکراری می‌شود افزود: "اگر تعدادی از کارشناسان بر این نظرند که من در نمایش‌های اخیر در حال تکرار شدن هستم باید بگویم این موضوع اتفاق خوبی است که مدام در حال رنگ کردن خودم هستم و چهره واقعی خودم را در رنگ‌های مختلف نشان می‌دهم."

وی افزود: "این درست که من در نمایش‌های اخیر با یک خصلت ایفاگر شخصیت‌های مختلف در نمایش‌ها بوده‌ام، اما باید به این نکته نیز تاکید کنم که آنچه برای تماشاگر در نوع بازی بازیگر جذاب است بازی موقعیت‌ها در قالب این خصلت مشترک است. من در نوع بازی خودم به آن توجه ویژه داشتم و در این راه از عناصری چون گریم، لباس و موارد دیگر استفاده کردم تا بتوانم شکلی دیگر از خودم را به تماشاگر ارائه کنم."

آفاق میرقاسمی بازیگر نقش مونیک هم که در این نشست حضور داشت گفت: "شخصیت مونیک برخلاف شخصیت‌های کمدی نمایشنامه یک انسان کاملا جدی است که جایگاهی برای طنز ندارد، در واقع شخصیت جدی مونیک و بازی او تضادی در مقابل بازی سیامک صفری است که می‌تواند بار کمدی نمایش را برای تماشاگر به وجود آورد، زیرا به اعتقاد من اگر این جدیت نبود کمدی نمایش برای تماشاگر معنا پیدا نمی‌کرد."

بابک مهری دستیار کارگردان نمایش هم درباره نحوه اجرا و کارگردانی نمایش خاطرنشان ساخت: "شیوه اجرایی نمایشنامه "تئاتر بی‌حیوان" در کشورهای اروپایی به ویژه در فرانسه شیوه‌ای است که از آن به نام شیوه بلواری یاد می‌شود، به طوری که تعدادی بازیگر در فضایی مانند رستوران برای مردمی که در حال خوردن غذا هستند شوخی می‌کنند و این اتفاقات، شخصیت و نوستالژی آنها باعث جذابیت می‌شوند."

وی افزود: "در اجرای این اثر نمایشی هم چینش تماشاگران طوری است که همه یکدیگر را می‌بینند و فضای تئاتر بلواری ایجاد می‌شود. البته در اجرای این نوع نمایش و تضاد میان فرهنگ ایرانی و اروپایی و توازنی که در نمایشنامه اصلی "تئاتر بی‌حیوان" منطبق با فرهنگ ما نیست، باید این توازن را ایجاد می‌کردیم. بنابراین برای تکراری نشدن لحظات طنز نمایش صحنه‌هایی را اضافه کردیم که شخصیت‌های جدی بتوانند در تضاد با شخصیت‌های طنز نمایش را تبدیل به اثری لذتبخش کنند."

فریبرز قربانزاده طراح صحنه و لباس "تئاتر بی‌حیوان" با تاکید بر اینکه در طراحی صحنه همه چیز از نقطه صفر آغاز می‌شود و به مرحله اجرا می‌رسد، خاطرنشان ساخت: "ایده‌های زیادی برای طراحی این نمایش مد نظر ما بود که بتوانیم مفهوم نمایشنامه را در قالب آنها به تماشاگر نشان دهیم و در نهایت به این نتیحه رسیدیم که فضایی را طراحی کنیم که خاص نباشد، بلکه فضایی باشد که به لحاظ زیبایی‌شناسی عناصر بصری بیشتری در آن اجرا شود."

وی تصریح کرد: "برخلاف بسیاری از طراحانی که در پایان تمرینات گروه نمایشی به گروه می‌پیوندند، من همواره سعی کردم از همان ابتدای تمرینات در جریان کارگردانی و نحوه اجرای نمایش قرار بگیرم. زیرا معتقدم گروه نمایشی و نظرات آنها در طراحی صحنه یک اثر نمایشی می‌تواند کمکی ارزشمند برای طراح صحنه نمایش باشد."

سیاوش پاکراه آهنگساز نمایش "تئاتر بی‌حیوان" هم در این نشست گفت: "اتفاقی که برای من در آهنگسازی این نمایش افتاد و نسبت به تجارب قبلی‌ام ارزشمند بود، همراهی با گروه نمایش از شروع تمرینات بود که کمک فراوانی به من کرد. در واقع وقتی مدیریت جای ریاست را می‌گیرد، اتفاقات خوبی در انتظار گروه اجرایی هر نمایش خواهد بود."

وی افزود: "نتیجه این فرآیند که با گروه نمایشی داشتم باعث شد موسیقی نمایش صرفا برای پر کردن لحظات تعویض صحنه نباشد، بلکه عنصری باشد که در حفظ اتمسفر فضای صحنه نقشی مهم ایفا کند. ما در موسیقی این نمایش توانستیم ملودی را وارد کنیم که تماشاگری که با نمایش همراه است موسیقی را عنصری جداناپذیر قلمداد کند."