به گزارش خبرنگار مهر، در نشست تخصصی "اخلاق پزشکی و فقه" که در دومین کنگره بین‌المللی اخلاق پزشکی در ایران در سالن همایشهای صدا و سیما برگزار شد، عبدالناصر کعدان، رئیس دپارتمان تاریخ پزشکی دانشگاه حلب سوریه به بحث درباره برخی از دستاوردهای پزشکان مسلمان در اخلاق پزشکی پرداخت.
وی در بخشی از سخنانش اظهار داشت: این نظر که پزشکی مطلقاً محصول اذهان غربی است، نزد اغلب اشخاص مسلم فرض شده است. مروری بر هر کدام از درسنامه‌های استاندارد یا دانشنامه‌های مرتبط با تاریخ پزشکی این دیدگاه را تقویت می‌کند. اغلب این درسنامه‌ها به پیشرفت‌های پدید‌آمده توسط هندیان و چینیان باستان و به‌ویژه پزشکان قرون میانه اعتنایی ندارند یا کم‌اعتنا هستند. پزشکان مسلمان در دوران قرون میانه نقشی قابل توجه را در حوزه پزشکی به‌طور کل و اخلاق پزشکی به‌عنوان جزئی از آن ایفا کرده‌اند.
حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب، رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، دیگر سخنران این نشست بود که درباره حوزه اخلاق پزشکی در اسلام و غرب به ایراد سخن پرداخت و گفت : در علم پزشکی علم الابدان که در اسلام مترادف با علم‌الادیان دانسته شده است در حوزه‌ای متفاوت از ناحیه فقه و اخلاق مورد بررسی قرار گرفته است که شاید این اصطلاح تا حدودی هم متأثر از بحث‌های کلیسا در مورد پزشکی باشد،
وی افزود: آن‌چه آنان در غرب با تعبیر اخلاق زیستی از آن یاد می‌کنند در حقیقت با کم‌رنگ شدن شریعت در آن دین اخلاقی را به میدان می‌آورند که می‌خواهند در حقیقت با اخلاقی بودن یا اخلاقی نبودن آن‌چه را بیان کنند که ما در اسلام به آن جایز یا غیر‌جایز و یا حلال و حرام می‌گوییم، در حالی که مرز بایدها و نبایدهای اخلاقی در اسلام که اخلاق پزشکی هم جزء آن است با مرز احکام پزشکی کاملاً متفاوت است.
حجت الاسلام نواب اظهار داشت: در اسلام اخلاق پزشکی یک بحث کاملاً مستقل و دارای سرفصل‌های مستقل اخلاقی است: مانند امین بودن، فداکار بودن، رازدار بودن پزشک، پر‌تحمل و بی‌غرض بودن، پاک‌چشم و پاک‌دست بودن و ده‌ها عنوان اخلاقی دیگر که سرفصل‌های اخلاق پزشکی را تشکیل می‌دهد، اما مسائلی که در غرب (تفکر کلیسایی) خوبی یا بدی آن را با اخلاق ثابت می‌کنند و در حقیقت پشتوانه ارزشی این احکام را اخلاق می‌دانند، این در حالی است که در اسلام پشتوانه باید و نباید فقهی از پشتوانه‌های اخلاقی جداست و این دو بحث از نظر اسلامی کاملاً در دو محور جداگانه مورد بحث قرار می‌گیرد.
وی در پایان سخنش گفت : در بحث اخلاق و شریعت و تفاوت مسائل اخلاقی و قوانین دینی سه تفاوت عمده در باب هدف، نیت، پشتوانه وجود دارد که در غرب با توجه به این‌که به الزامات دینی یا پشتوانه عقاب و ثواب توجهی نیست، این بحث در دایره اخلاق به معنی الاعم جای می‌گیرد که شاید الزامات حقوق کیفری دنیایی را به همراه داشته باشد، ولی به هر حال سرفصل اخلاق و شریعت در اسلام و غرب متفاوت است.
ضرورت بازنگری در نظام آموزشی علوم پزشکی بر پایه فقه اسلامی عنوان دیگر سخنرانی این نشست بود که دکتر محمد مهدی اصفهانی از دانشگاه علوم پزشکی ایران سخنرانی نمود.
وی در طی سخنانش بر این نکته تاکید کرد که فقه اسلامی با طرح قاعده پیشرو و پیش‌برنده ضمانت طبیب و خانواده علوم پزشکی انتظار دارد که دانش‌آموختگان علوم پزشکی با برخورداری از حد قابل قبول علمی و عملی و مراعات عرف علمی زمان ( و احیاناً در مواردی علاوه بر آن، عرف مکان) و اعمال دقت و رعایت حقوق مشروع گیرندگان خدمت و در شرایط ضرورت با اخذ برائت و اگر واقع‌گرایانه‌تر بنگریم، خود را در جایگاه امین قرار دهند تا در قبال پیامدهای ناخوشایند احتمالی که ناشی از کاستی‌های حرفه‌ای نیست ضامن نباشند.
حجت الاسلام نیکزاد عیسی زاده نیز درباره اخلاق پزشکی ازنگاه فقه شیعه سخنرانی نمود و گفت : علی‌رغم تشخص فقه و اخلاق به‌عنوان دو علم با رویکردهای متمایز به افعال انسانی نقطه تقارن فقه و اخلاق پزشکی را باید در اصول مسلم و جاودانه‌ای جست‌وجو کرد که از یک‌سو مبنای احکام صادره از دلایل تفصیلی فقهی را تشکیل می‌دهد و از سوی دیگر بایدها و نبایدهای اخلاقی حاکم بر پزشک، بیمار و روابط میان آن‌دو را بر اساس خود بنیان می‌نهد.
وی افزود: از نگاه فقه پویای شیعه، افعال مبتنی بر قواعد اخلاق پزشکی، که درتعریف خاص خود چگونگی تعامل بین پزشک و بیمار و بایدها و نبایدهای اخلاقی حاکم بر آن‌دو را مورد بررسی قرار می‌دهد، نشأت گرفته از اصول بنیادینی است که آن را از اخلاق اومانیستی و انسان‌محورانه متمایز ساخته و فراز آن را تا مقام قرب الهی به پیش می‌برد و این برخاسته از نگاهی فراطبیعت به موجودیت انسان است.
نظر شما