به گزارش خبرگزاری مهر، محمدهاشم کنعانی - کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی و کارشناس کتابخانه مرکزی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران - در یک تحقیق به مطالعه "رفتار اطلاع یابی مراجعان به کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در مناطق بیست گانه این شهر" پرداخته است که خلاصه ای از این پژوهش در زیر می آید.
این تحقیق پیمایشی که از مجموع 1320 پرسشنامه ارسالی برای این 68 کتابخانه در مناطق بیست گانه شهر تهران احصا شده است، نشان می دهد که 84 .57 درصد مراجعه کنندگان به کتابخانه های تهران را زنان تشکیل می دهند و 57.07 درصد این مراجعه کنندگان در مقطع دبیرستان در حال تحصیل بوده اند. همچنین 72 .51 درصد این جامعه بین سنین 17 تا 20 سال قرار دارند.
62 درصد مراجعه کنندگان به کتابخانه های تهران بیشتر کتابهای علمی می خوانند
بر اساس یافته های پژوهش، متوسط مراجعه به این کتابخانه ها 36. 3 بار در ماه است که 52. 74 درصد مراجعه کنندگان بیش از سه بار در ماه به کتابخانه مراجعه می کنند. 61. 54 مراجعه کنندگان با هدف افزایش معلومات خود به کتابخانه مراجعه می کنند. 95. 56 درصد با نحوه استفاده از رایانه در امر بازیابی اطلاعات آشنایی دارند، 14. 34 درصد مراجعه کنندگان نقش کتابدار را در امر بازیابی اطلاعات مورد نیازشان، خیی زیاد تلقی کرده اند و 95. 61 درصد مراجعان بیشتر کتابهای علمی را مطالعه می کنند.
همچنین متوسط مطالعه مراجعه کنندگان کمتر از یک ساعت در روز است. 52. 68 درصد مراجعه کنندگان، منابع اطلاعاتی خود را بیشتر از طریق امانت از کتابخانه دریافت می کنند، 48. 37 درصد مراجعان بیشتر از برگه دان جهت جستجوی اطلاعات استفاده می کنند، 40. 68 درصد نوع منبع اطلاعاتی خود را کتاب معرفی کرده اند و 82، 43 درصد مراجعه کنندگان به ندرت جهت جستجوی اطلاعات از اینترنت استفاده می کنند.
در این پژوهش مناطق 3، 5 و 18 تهران با بیشترین تعداد کتابخانه (شش مورد) و مناطق 7 و 13 با کمترین تعداد (یک مورد) مورد مطالعه قرار گرفتند و بر اساس نتایج آن 61. 54 درصد افراد هدف و انگیزه خود را از جستجوی اطلاعات، افزایش معلومات، 13. 23 انجام تکالیف درسی، 34. 14 درصد سایر موارد و 89. 8 درصد پر کردن اوقات فراغت معرفی کرده اند.
شمال شهری ها با هدف پر کردن اوقات فراغت و جنوب شهری ها با هدف انجام تکالیف درسی به کتابخانه می روند
همچنین در مقام مقایسه میان دو گزینه پر کردن اوقات فراغت و انجام تکالیف درسی، مراجعان به کتابخانه های قلمرو شمال بیشتر به منظور پر کردن اوقات فراغت خود به کتابخانه مراجعه می کنند و مراجعان به کتابخانه های قلمرو جنوب بیشتر به منظور انجام تکالیف درسی به کتابخانه مراجعه می کنند. به بیان دیگر مراجعان به کتابخانه های قلمرو شمال نسبت به مراجعان کتابخانه های قلمرو جنوب از اوقات فراغت بیشتری جهت مراجعه به کتابخانه برخوردارند و در مقابل مراجعان به کتابخانه های قلمرو جنوب بیشتر به این دلیل به کتابخانه مراجعه می کنند تا تکالیف درسی خود را انجام دهند.
52. 74 درصد در طول ماه بیش از سه بار به کتابخانه مراجعه می کنند. همچنین 01. 11 درصد به صورت هر از گاهی، 1.89 درصد یک بار در ماه، 67. 6 درصد دو بار در ماه و 89. 5 درصد سه بار در ماه به کتابخانه مراجعه می کنند. میانگین مراجعه به کتابخانه هم 36. 3 بار در ماه است.
همچنین 78. 5 درصد گزینه کمتر از یک ساعت، 34. 10 درصد گزینه بیشتر از یک ساعت، 57. 16 درصد گزینه بیشتر از دو ساعت، 59. 31 درصد گزینه بیشتر از پنج ساعت و 70. 35 درصد گزینه بیشتر از 10 ساعت (بیشترین فراوانی) را انتخاب کرده اند. بر همین اساس میانگین ساعات مطالعه در روز مراجعان به کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران کمتر از یک ساعت (56 دقیقه) است.
روشها و مجراهای کسب اطلاعات مورد نظر مراجعان در پنج معیار کمک از کتابدار، استفاده از رایانه، شیوه های دریافت منابع اطلاعاتی، مجراهای درون کتابخانه ای و استفاده از شبکه جهان گستر وب (اینترنت) است که در مورد میزان تاثیر کتابدار در بازیابی اطلاعات مورد نیاز 36. 25 درصد گزینه خیلی زیاد، 14. 34 درصد گزینه زیاد، 03. 31 درصد گزینه متوسط ، 45. 6 درصد گزینه کم و 3 درصد گزینه خیلی کم را انتخاب کرده اند و در مورد نحوه برخورد کتابدار در بازیابی اطلاعات مورد نیاز 36. 27 درصد گزینه عالی، 49. 48 درصد گزینه خوب، 35. 22 درصد گزینه متوسط، 33. 1 درصد گزینه بد و 0.44 درصد گزینه خیلی بد را انتخاب کرده اند.
در مورد میزان تاثیر رایانه در کار بازیابی اطلاعات مورد نیاز، 80، 27 درصد گزینه خیلی زیاد، 03. 32 درصد گزینه زیاد، 36. 24 درصد گزینه متوسط، 45، 6 درصد گزینه کم و 34. 9 درصد گزینه تاثیری ندارد را انتخاب کرده اند. در مورد شیوه های دریافت منابع اطلاعاتی نیز 52. 68 درصد گزینه امانت از کتابخانه، 11. 5 درصد گزینه امانت از دوستان، 68. 17 درصد گزینه خرید، 0.44 گزینه هدیه و 23. 8 درصد سایر موارد را انتخاب کرده اند.
44 درصد تهرانی ها به ندرت از اینترنت کتابخانه ها استفاده می کنند
در مورد مجراهای درون کتابخانه ای جهت دستیابی به منابع اطلاعاتی نیز 35. 18 درصد گزینه رایانه، 57، 20 درصد گزینه برگه دان، 48. 37 درصد گزینه کتابدار، 46، 21 درصد گزینه مراجعه به مخزن و11. 2 درصد گزینه استفاده از علامات راهنما را انتخاب کرده اند. در مورد میزان استفاده از شبکه اینترنت، 01. 9 درصد گزینه خیلی زیاد، 23. 12 درصد گزینه زیاد، 92. 34 درصد گزینه گاهی اوقات و 82. 43 درصد گزینه به ندرت را انتخاب کرده اند.
23. 7 درصد گزینه کتابهای تاریخی، 95، 61 درصد گزینه کتابهای علمی، 67. 6 درصد گزینه کتابهای ادبی، 02. 20 درصد گزینه کتابهای داستان و رمان و 11. 4 درصد گزینه کتابهای تاریخی را در خصوص ماهیت و نوع اطلاعات مورد جستجویشان انتخاب کرده اند.
همچنین 40. 68 درصد مراجعان گزینه کتاب، 68. 13 درصد گزینه روزنامه، 34. 8 درصد گزینه مجله و 67. 3 درصد گزینه منابع مرجع و 5.89 درصد گزینه مواد سمعی و بصری را در خصوص نوع و ماهیت منابع اطلاعاتی مورد استفاده ذکر کرده اند.
بر اساس این گزارش، اطلاعات و آمار به دست آمده از این پژوهش پیمایشی را می توان در نتایج مشخص زیر خلاصه کرد و آنها را بدین گونه برشمرد:
بیش از نیمی از مراجعان کتابخانه های تهران را زنان تشکیل می دهند
بیش از نیمی از مراجعه کنندگان به کتابخانه های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران را بانوان تشکیل می دهند که این عدد تقریباً با عدد حضور بانوان در آزمون کنکور سراسری دانشگاه ها و همچنین قبولی در دانشگاه برابری می کند.
بیش از نیمی از مراجعه کنندگان دارای تحصیلات دبیرستان هستند و تحصیلات کارشناسی و بالاتر در رده های بعدی قرار دارند. کمتر از نیمی از این مراجعه کنندگان محصل و بیش از نیمی از مراجعه کنندگان بین سنین 17 تا 20 سال سن دارند. تقریباً همه مراجعه کنندگان با نحوه استفاده از کتابخانه آشنایی دارند اما تنها کمی بیش از نیمی از آنها با نحوه استفاده از رایانه در امر جستجوی اطلاعات آشنایی دارند. بیش از نیمی از مراجعه کنندگان اولین انگیزه و هدف جستجوی اطلاعات خود را "افزایش معلومات" دانسته اند. در مورد میزان تاثیر کتابدار، نحوه برخورد کتابدار و میزان تاثیر رایانه در امر بازیابی اطلاعات به ترتیب با 34.14 درصد (خوب) و 32.03 درصد (زیاد) حائز بیشترین آمار است. بیش از نیمی از مراجعه کنندگان روزآمد بودن اطلاعات و منابع کتابخانه برایشان "بسیار زیاد" اهمیت دارد.
بیش از 60 درصد مراجعان بیشتر کتابهای علمی را مطالعه می کنند. متوسط مراجعه به این کتابخانه ها 3.36 بار در ماه است. متوسط مطالعه جامعه مورد پژوهش کمتر از یک ساعت در روز است. با توجه به این نکته که 95 درصد این جامعه تحصیلات دبیرستان، کاردانی، کارشناسی و بالاتر دارند، این موضوع جای بسی تامل و تفکر است.
کمتر از نیمی از مراجعه کنندگان به ندرت از اینترنت جهت برطرف کردن نیازهای اطلاعاتی خود استفاده می کنند و تنها یک دهم مراجعه کنندگان از اینترنت "خیلی زیاد" استفاده می کنند.
نظر شما