"گلیم نقش برجسته" ؛ هنری نوپا با کاستیهای دیرینه

به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، صنایع دستی از شاهکارهای هنری بشر است که در رشد و پیشرفت دانش، فرهنگ، اقتصاد و توسعه جوامع نقش موثری داشته و می تواند به عنوان مهمترین عامل ایجاد ارتباط بین ملل و استوار کردن مبانی ارتباط فرهنگی در سطح جهان محسوب شود.

ایران و در این بین استان ایلام به لحاظ داشتن صنایع دستی غنی و نیز تنوع آنها در تلاش است تا از این طریق به توسعه پایدار دست یابد ولی واضح است دستیابی به این هدف مستلزم شناخت صنایع دستی و عوامل موثر در ایجاد و تنوع آنها و نیز آثار اجتماعی آن است.

تاریخچه و جایگاه صنایع دستی در استان ایلام

استان ایلام همچون ستاره ای تابناک بر آسمان تاریخ و فرهنگ ایران می درخشد و هنرمندان زاییده این دیار، دستانشان آفریننده زیباییهایی است که به حق "گلیم نقش برجسته" گل سرسبد این زیباییهاست.

زندگی عشیره ای، سنتی و پرورش دام برای تأمین معیشت زندگی، باعث شده مردم منطقه استان ایلام از دیرباز با پشم و نخ همزیستی نزدیک داشته باشند و به همین دلیل صنایع دستی مرتبط با این محصولات به خصوص قالی و گلیم در استان رونق داشته و دارد.

عشایر استان ایلام به دلیل کوچ نشین بودن و حرکتهای مداوم اغلب از دارهای قالی افقی که به راحتی جمع شده و در مناطق اسکان ایل قابل استقرار است، استفاده می کنند. از نظر مصرف نیز قسمت عمده ای از قالی و گلیم تولید شده، توسط زنان بافته و جنبه خود مصرفی داشته است.

در حین بافت گلیم ساده در بین عشایر استان ایلام، خانم بافنده ای به نام "سحر چلانگر" ساکن روستای زنجیره از توابع شهرستان شیروان چرداول در قسمتی از گلیم بافی خود موفق به اجرای نقشی با استفاده از گره قالی شد که پس از ارسال این گلیم به سازمان صنایع دستی کشور، مورد استقبال قرار گرفت و از آنجایی که این نوع گلیم مشابه قالیهای نقش برجسته ای بود که در کشور چین بافته می شد مورد توجه جهانی نیز قرار گرفت.

تصاویری از گلیمهای بافته شده در کشور چین به عنوان الگو، جهت ترویج این نوع گلیم از سوی سازمان صنایع دستی در سال 1366 به استان ایلام ارسال شد تا زمینه رشد "گلیم نقش برجسته" در این منطقه فراهم شود.

گلیم نقش برجسته از نظر اصالت و تولید، مهمترین و شاخصترین صنعت دستی و بومی مردم استان ایلام محسوب می شود که با توجه به ناچیز بودن سابقه آن، بروز خلاقیت از سوی بافندگان چیره دست ایلامی در امر بافت گلیم نقش برجسته، پیشرفت زیادی در زمینه تولدات محصولات آن حاصل کرده است.

در این نوع گلیم، زمینه بافت گلیم ساده (صوفی بافی) و نقوش آن گره کامل (گره ترکی) قالی است که بعد از بافت، نقوش آن برجسته تر از زمینه است.

مهمترین عوامل اهمیت و جذابیت گلیم نقش برجسته در استان ایلام نسبت به سایرهنرهای صنایع دستی

- جدید و امروزی بودن گلیم نقش برجسته و زیبایی تلفیق هنر گلیم بافی با فرش بافی

- استفاده از رنگها و نقوش زیبای ایرانی در ساخت گلیم نقش برجسته

- ارزان بودن این نوع گلیم نسبت به گلیمهای دیگر و جاجیم

- سبک بودن و استفاده های متعدد از این نوع گلیم

این عوامل باعث شده است که این هنر اصیل نه تنها به جایگاه اصلی خود در این استان برسد بلکه به عنوان یکی از عوامل رشد اقتصادی استان محسوب شود.

ولی آنچه امروز در زمینه بافت گلیم نقش برجسته در استان ایلام دیده می شود بازهم کاستی ها و نواقصی است که در سایر صنایع نیز مشهود است. نبود نیروی متخصص کافی در رشته صنایع دستی، نبود امکانات و محل مناسب جهت اسقرار کارگاه های صنایع دستی در استان ایلام، فقدان مکان مناسب جهت عرضه و فروش این محصول، بالارفتن قیمت بعضی از مواد اولیه از جمله پشم، عدم تبلیغات کافی و در جهت شناساندن هر چه بیشتر این صنعت در استان ایلام، عدم حمایت مالی از تولیدکنندگان، عدم آموزش و عدم سرمایه اولیه تولیدکنندگان دست در دست هم داده اند تا این صنعت نیز به رغم نوپا بودن در معرض فراموشی قرار گیرد.

یکی از مهمترین مشکلاتی که در زمینه صنایع دستی به خصوص در گلیم نقش برجسته در استان ایلام دیده می شود پدیده فرار مغزها و سرمایه ها به خارج از این استان است که به نظر می رسد وضع مناسب کار در مراکز علمی استانهای دیگر، بهبود وضعیت اقتصادی، شغلی، محل کار و ...باعث شده است که روز به روز این پدیده در استان ایلام افزایش یابد.

سرپرست صنایع دستی استان ایلام در خصوص مهمترین راهکارهای رونق این صنعت در استان ایلام به خبرنگار مهر گفت: از مهمترین راهکارهای رونق بیشتر صنعت گلیم نقش برجسته در استان ایلام ساماندهی تولید کنندگان و بافندگان گلیم نقش برجسته است که این کار در استان ایلام انجام شده است.

علی اصغر احمدی افزود: از دیگر راهکارهای این امر ساماندهی تولید است که در جهت رشد کمی و کیفی گلیم نقش برجسته موثر است که در این زمینه استان ایلام نیاز به طراحان و نیروی متخصص دارد.

وی بیان داشت: آموزش یکی از بنیادی ترین راهکارهای پیشرف در این زمینه است که همه ساله از سوی این سازمان افراد زیادی در زمینه های مختلف صنایع دستی به خصوص گلیم نقش برجسته آموزش می بینند.

احمدی عنوان کرد: نبود پژوهش و تحقیقات در زمینه گلیم نقش برجسته یکی از دیگر از کاستیهای این صنعت مهم است که این کار در استان ایلام به ندرت مشاهده می شود.

این مسئول حضور فعال استان ایلام را در نمایشگاه های صنایع دستی  کشور برای معرفی صنایع دستی استان ایلام به خصوص گلیم نقش برجسته را از موفقیت های این استان عنوان کرد.

وی خاطر نشان کرد: هم اکنون بیش از هشت هزار صنعتگر صنایع دستی در استان مشغول به فعالیت هستند.