بانکداری اسلامی ؛ صنعتی قوی و رو به رشد

به گزارش خبرنگار مهر، در بانک اسلامی قراردادها براساس حقوق اسلامی تنظیم می‌شود، نرخ‌ها به صورت عادلانه تعیین و اخلاق و رفتار کارمندان بانک با مشتریان و مشتریان با کارکنان بانک براساس موازین اخلاق اسلامی شکل می‌گیرد. به طور خاص بانکداری اسلامی رباخواری را حرام می داند و سرمایه گذاری از امور حرام را چون تجارت الکل، خوک یا حمایت مالی از هرزه نگاری که با ارزشهای اسلامی منافات دارد را نمی پذیرد.

برخی منابع نخستین تجربه های مدرن از بانکداری اسلامی را به مصر نسبت می دهند که بدون ارائه تصویری از اسلام برای مقابله با تجلی بنیادگرایی اسلامی که از سوی رژیم سیاسی ممنوع بود، فعال شد. این تلاشها از سوی احمد النجار هدایت شد و در سال 1963 با قالب یک بانک پس انداز براساس سهیم بودن سود در مصر فعالیت خود را تا سال 1967 ادامه داد، تاریخی که پیش از آن 9 بانک دیگر در این کشور فعال شده بودند.

در سال 1972، پروژه احمد النجار به یکی از بخشهای بانک اجتماعی نصر تبدیل شد که تا امروز هنوز هم در مصر فعال است. تعداد بانکهای اسلامی در دنیا ظرف سالهای 1997 -2004 از 176 به 267 بانک رسیده است. بانک توسعه‌اسلامی IDB  از اولین بانکهای اسلامی است که دسامبر سال ‫1973 در قالب یک مؤسسه ‌مالی بین‌المللی تأسیس و از اکتبر سال ‫1975 میلادی رسما کار خود را آغاز کرد.

هدف از تأسیس بانک، تسریع در توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی کشورهای عضو و جامعه‌های مسلمان بر پایه‌ شرع مقدس بود.‏ چشمگیر بودن داراییهای بانکهای اسلامی جهان که با نرخ رشد سالیانه 5/23 درصد همراه است برخلاف باورهای نادرست غربیان نشان دهنده عدم وجود مانعی به نام قوانین اسلامی بر سر راه توسعه بانکداری اسلامی است. به طور کلی اصول قوانین شرع اسلام با هدف اجـرای معاملات‎‎‎ به‎ صورت مشروع و سالم‎ مورد توجه قرار می گیرند. 

در سالهای اولیه خدماتی که این بانکها ارائه می کردند در حد پایه قرار داشت اما در چند سال گذشته این صنعت با رشد قوی و چشمگیری در حد محصولات و خدمات خود رو به رو شده است.

همزمان با رشد بازار اقتصاد اسلامی در کشورهای اسلامی و کشورهای غربی، بسیاری از بانکها تلاش می‌کنند خدمات مالی و اقتصادی خود را با موازین شریعت اسلام همسان کنند تا علاوه بر جذب مشتریان بیشتر بتوانند سهمی از این بازار درحال رشد را به خود اختصاص دهند.

به موازات افزایش درخواست بانکها به منظور پیوستن به بازار مالی در حال توسعه اسلامی ، بانکداری اسلامی نیز در سراسر جهان گسترش می یابد و این امر استفاده از تسهیلات بانکی و قوانین مالی شرع اسلام را آسان کرده است .

بانکداری اسلامی که زمانی تنها حس کنجکاوی غربیان را تحریک می کرد، اکنون به پدیده ای در حال رشد تبدیل شده و سهم بزرگی از بازار اقتصاد کشورهای حوزه خلیج فارس را در اختیار گرفته است.

همکاری "مؤسسه اوراق بهادار و سرمایه گذاری بریتانیا" با "مؤسسه امور مالی لبنان" به منظور ایجاد مهارتهای تخصصی در زمینه بانکداری است که به واسطه بانکداری اسلامی در کشورهای اسلامی چون مالزی، ترکیه و همچنین کشورهای اروپایی که دارای اقلیتهای مسلمان بسیاری هستند از جمله نمونه های فعالیت بانکهای اسلامی در غرب محسوب می شود.

این در حالی است که در ایالات متحده، نظام بانکداری اسلامی نسبتاً تازه است، اگرچه تنظیم کنندگان اظهار داشتند که آنها درحال تطبیق دادن و افزایش فعالیتها هستند.

براساس آمار اعتبار خدمات مالی بریتانیا حسابهایی که خواستار تسهیلات بانکی مبنی بر قوانین شرع اسلام هستند از 200 میلیارد دلار به 500 میلیارد دلار افزایش یافته و هر سال نیز 10 تا 15 درصد افزایش می یابد. از آنجا که قوانین شرع ، رباخواری را ممنوع کرده، بیشتر مسلمانان انگلستان در زمینه خرید خانه با مشکل مواجه هستند.

بسیاری از شعب بانکهای مشهور غربی نیز شعبه هایی را در کشورهای اسلامی تأسیس و خدمات خود را با موازین شریعت اسلامی همسان می کنند تا علاوه بر ارائه خدمات، مشتریان بیشتری به دست آورند. در میان این نمونه ها می توان به فعالیت بانک HSBC به عنوان یکی بزرگترین گروه های بانکداری در جهان و سومین بانک بزرگ جهان در مالزی اشاره کرد. بانک Lloyds TBS نیز بانک بزرگ بریتانیایی است که طی اقدامی منحصر به فرد حساب بانک تازه ای را برای تاجران مسلمان افتتاح کرد تا امکان دسترسی آنها به سایر بانکها نیز گسترده تر شود.

میزان افزایش دارایی های بانکهای کشورهای اسلامی طی سالهای 1998 تا 2003 به طور متوسط 7/13 درصد افزایش داشته است، اما این میزان طی چند سال گذشته تقریباً دو برابر شده است. سود در نظام بانکداری اسلامی 50 درصد در سال 2003 افزایش یافته و بازگشت ارزش خالص آن نیز بیش از 15 درصد افزایش داشته است.

گسترش و رونق بانکداری اسلامی در میان کشورهای اسلامی از یک سو و تقاضای کشورهای غربی مبنی بر تطابق قوانین بانکداری خود با قوانین اسلام نیز از سوی دیگر رشد چشمگیر این نوع نظام سوددهی اسلامی را رقم زده است. صنعت بانکداری اسلامی که تقریباً سه دهه پیش آغاز به فعالیت کرده، رشد قابل توجهی داشته و توجه بسیاری از سرمایه گذاران و بانکداران سراسر دنیا را به خود جلب کرده است.