به گزارش خبرنگار مهر، بنکا از کارگردان‌های باسابقه صربستان در عرصه تئاتر است که تاکنون موفق به دریافت دو جایزه دولتی کارگردانی هنرمندان اسلواکی و بهترین صحنه‌پردازی جشنواره قاهره شده است. وی همچنین آثاری را در جشنواره‌های بلگراد، سارایوو، زاگرب، لیوبلیانا و کشورهای اتریش، اسلواکی، رومانی، نروژ، فنلاند، مصر و ایران به صحنه برده است.
نمایش بدون کلام "نقاشی با شبنم" دومین اثر نمایشی وی بعد از نمایش "نان و بازی‌ها" در ایران است که با بازی خودش، زدنکو کوژبک، میروسلاو کوژبک، زلانکو گاسپار، آنا شاگووا، ماریا ترومان، مارنیا ووجووجوپچ و ایوان کوژیک از سه تا 12 شهریورماه در تالار اصلی تئاتر شهر به صحنه رفت.
بنکا روز دوشنبه 11 شهریورماه همراه با وانیا تاوکو عضو هیئت مدیره یک گروه تئاتر خصوصی در صربستان با حضور در خبرگزاری مهر به تشریح وضعیت و نگاه موجود در تئاتر صربستان، نحوه فعالیت گروه تئاتری خود و همچنین آشنایی با تئاتر ایران پرداخت.
* خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و هنر : چند سال است در هنر تئاتر فعالیت می‌کنید؟
- میروسلاو بنکا : حدود 30 سال.
* در این 30 سال روند تئاتر صربستان را چگونه دیده‌اید؟
- تئاتر صربستان جالب و پویاست. به ویژه در سال‌های اخیر کارگردان‌هایی خیلی خوب به تئاتر صربستان پیوسته‌اند که یکی از دلایل آن برگزاری جشنواره تئاتر بلگراد است. پیتر بروک، گروتوفسکی و روبرتو چولی آثاری در صربستان به صحنه برده‌اند، اما فکر می‌کنم سطح تئاتر فرانسه، انگلیس و آلمان بسیار بالاست و اسپانیا اخیرا انقلابی عظیم در تئاتر دنیا بپا کرده است.
وانیا تاوکو و میروسلاو بنکا
* حمایت از تئاتر در صربستان بر عهده کدام نهاد یا سازمان است؟
- ما در صربستان تئاتر دولتی و خصوصی داریم. در کشور ما گروههای تئاتر ملی تحت حمایت وزارت فرهنگ و هنر هستند نظیر گروه تئاتر ملی بلگراد و گروه نوی‌سات. گروههایی نیز از طرف شهرداری‌های حمایت می‌شوند که گروه تئاتر دراماتیک در بلگراد از بهترین آنهاست.
در کنار اینها گروههای خصوصی فعالیت میکنند که گروه تئاتری ما با نام اپرا و تئاتر مادلنیانوم از بهترین آنهاست. ما امکانات و تجهیزات بسیار خوب داریم و آثار خود را به بخش‌های مختلف خصوصی ارائه می‌دهیم که در صورت توافق از آنها حمایت میکنند. در صربستان ما ساختمان‌ها و مراکز زیادی برای تئاتر داریم که گروههای اپرا، باله و درام از آنها استفاده میکنند.
* آیا دولت یا وزارت فرهنگ و هنر صربستان بر تئاترهای خصوصی نظارت دارد؟
- نه. ما به صورت خصوصی گرد هم آمده و گروه مورد علاقه خود را تأسیس کرده‌ایم و کارها را خودمان سازماندهی می‌کنیم. وزارت فرهنگ و هنر در تولید آثار و اجرای آنها دخالت ندارد. فقط در سال گروههایی که مایلند با وزارت فرهنگ همکاری کنند آثار خود را ارائه می‌دهند که در دو کمیسیونی که در طول سال برگزار می‌شود مورد بررسی قرار می‌گیرند.
در بررسی‌ها نگاه سیاسی دخیل نیست و آثار به لحاظ هنری ارزیابی می‌شوند و در صورت تأیید وزارت فرهنگ با گروهها همکاری کند. پروژه بعدی ما با همکاری وزارت فرهنگ تولید و اجرا می‌شود. البته دولت تا به حال حمایت‌های بسیاری از ما و دیگر گروههای خصوصی داشته که در حمایت مالی برای اعزام به جشنواره‌های بین‌المللی انجام شده است.
* مخاطبان تئاتر در صربستان از کدام ژانرها استقبال میکنند؟ گرایش به آثار کلاسیک بیشتر است یا مدرن؟
- این سؤال نشاندهنده حساسیت و نوع احساسات یک تماشاگر تئاتر است. در صربستان تماشاگران قدیمی‌تر کارهای کلاسیک را به آثار مدرن ترجیح می‌دهند. از طرفی نسل جوان ما دنبال کارهای مدرن و جدید هستند و با سبک‌های مدرن بیشتر ارتباط برقرار میکنند. اما خود من علاقه زیادی به حوزه تئاتر شرق نظیر تئاتر ژاپن و ایران دارم.
* یکی از راههای برقراری ارتباط تماشاگران با نمایش استفاده از دیالوگ است و بسیاری با نمایش‌های بدون کلام ارتباط برقرار نمی‌کنند.
- بله، اما من در مکتب تئاتری کارگردان و بازیگر فرانسوی آرتو تربیت شده و متأثر از آن مکتب هستم که مبتنی بر تئاتر و کار روی خود یا خودشناسی است. به نظر من کلام در تئاتر بیان‌کننده رویای نویسنده است. انسان‌ها از طرق مختلف می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند که کلام یکی از این راههاست. من معتقدم بدن روشن‌تر از واژه با تماشاگر ارتباط برقرار می‌کند.
این مستلزم آن است که گروه موقعیت خود را بشناسد. وقتی از بدن و نشانه استفاده شود تخیل و حس تماشاگر نیز وارد عمل می‌شود. لحظه‌ای را تصور کنید که پدر روی تخت بیمارستان در انتظار عمل قلب است و احتمال دارد زنده نماند. پسر نیز کنار او حضور دارد. این رابطه و هر لحظه آن بار دراماتیک غیر قابل توصیف و هیجان‌انگیز دارد، حتی اگر کلامی نیز گفته نشود.
* چگونه خود و گروه بازیگرانتان لحظات و موقعیت‌های دراماتیک را تشخیص و خود را در آن موقعیت قرار می‌دهید؟
- من همیشه طرح یا نمایشنامه‌ای را مد نظر دارم. به عنوان مثال برای نمایش "نقاشی با شبنم" نمایشنامه‌ای 26 صفحه‌ای نوشته بودم که وقتی در اختیار گروه قرار دادم با آن ارتباط برقرار نکردند و چیزی از آن متوجه نشدند. از این رو در کنار هم لحظات دراماتیک اثر را تشخیص دادیم و هر کدام از بازیگران به کشف موقعیت مشابه در درون خود پرداختند.
این قسمت سخت‌ترین بخش کار است، زیرا بازیگر باید با برداشتی که از متن دارد و در عین حال درونیات خود تمامی حس و مفاهیم را به بدن خود منتقل و به واسطه آن با مخاطب و تماشاگر خود ارتباط برقرار کند. ما در این بخش نقاط ضعف را حذف و روی نقاط قوت تمرکز می‌کنیم.
* برای به صحنه بردن اثر نمایشی چه چیزی را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهید؟
- من ریتم و موسیقی درونی خود را مورد توجه قرار می‌دهم و آنها را به روی صحنه به تصویر می‌کشم.
* تا چه حد در نمایش "نقاشی با شبنم" به تصویر کشیدن مخاطب و توانایی برقراری ارتباط وی را مد نظر قرار می‌دهید؟
- اول به تماشاگر فکر می‌کنم ولی نه اینکه متوجه بخش‌های مختلف نمایش می‌شود و می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند یا نه. من به صورت دراماتورژی تصویر به تصویر و صحنه به صحنه کار و در این بین از برخی نکات اصلی در صحنه‌های مختلف به مثابه پل ارتباطی صحنه‌ها استفاده می‌کنم تا تماشاگر نیز پی به ارتباط آنها ببرد.
* در مورد انتخاب موسیقی و نشانه‌های مختلف نیز اینگونه فکر می‌کنید؟
- من در انتخاب موسیقی همواره به مسئله ارتباط تماشاگر توجه می‌کنم به همین خاطر اثر یا آثاری را انتخاب می‌کنم که مخاطبان مختلف با فرهنگ‌های گوناگون با آن ارتباط برقرار کنند. در نمایش "نقاشی با شبنم" نیز این موضوع را مد نظر قرار دادم و تنها از موسیقی آوایی که زبان ملیت خاصی را نداشت استفاده کردم.
* با تئاتر ایران تا چه حد آشنایی دارید؟
- در دوران دانشجویی خود در دانشکده هنرهای دراماتیک صربستان با تئاتر ایران آشنایی پیدا کردم و در سفری که دو سال قبل به ایران داشتم یکی از بهترین اجراهای طول زندگی هنری‌ام را شاهد بودم. در آن سفر به تماشای نمایش "اپرای عروسکی رستم و سهراب" بهروز غریب‌پور نشستم که فوق‌العاده و اعجاب‌انگیز بود.
صحنه‌ای از نمایش "نقاشی با شبنم"
باور نمی‌کردم با استفاده از عروسک و صحنه‌ای با ارتفاع کم بتوان صحنه‌هایی بزرگ و باشکوه آفرید. به گونه‌ای که تماشاگر گمان کند در مقابل پرده سینما به تماشای فیلمی عظیم از تاریخ نشسته باشد. اجرای دیگری را نیز در آن زمان دیدم که متأسفانه نام آن خاطرم نیست. ولی بسیار مایلم دو بازیگر آن نمایش را ببینم و در صورت امکان با آنها همکاری کنم.
* به نظر شما توانایی هنرمندان تئاتر ایران در چه حد و اندازه‌ای است؟
- کارگاهی را در ایران با دانشجویان دانشکده هنرهای دراماتیک داشتم که تحت تأثیر انرژی و توانایی دانشجویان و جوانان ایرانی قرار گرفتم. این هیجان به قدری زیاد بود که حاضر نبودم به راحتی کار با آنها را رها کنم و کارگاه را به پایان برسانم. تماشاگران ایرانی نیز پرانرژی هستند.
تئاتر را نمی‌توان را بدون تماشاگر و بازیگر و ارتباط میان آنها دید. در طول نمایش "نقاشی با شبنم" سکوتی عمیق حکمفرماست که در واقع به نظر من این سکوت نشاندهنده ارتباط بازیگر و تماشاگر نمایش است و وقتی در انتهای نمایش تماشاگران به تشویق بازیگران و گروه می‌پردازند، این امر برای من اثبات شده و تحت تأثیر این انرژی قرار می‌گیرم.
* امکانات سالن اصلی تئاتر شهر یکی از مراکز اصلی تئاتر ایران چگونه بود؟
- به عقیده من سالن خوبی است و امکانات خوبی برای نورپردازی و کارهای رایانه‌ای و به طور کلی اجرای حرفه‌ای یک نمایش دارد.
نظر شما