ساخت آثار مستند در كشور مي تواند تبديل به يك صنعت شود

به گزارش خبرنگار هنري "مهر"، توليد فيلم ها و مجموعه هاي مستند بخشي از سينماي ايران است كه سابقه اي بيش از 40 سال دارد و اتفاقا" از سينماي داستاني چه به جهت كيفيت و چه از نظر ساختار و كسب جوايز بين المللي بسيار جلوتر است. ضمن اينكه از 10 سال گذشته اين عرصه با رونق بسيار چشمگيري مواجه گرديده و در سال هاي اخير حياتي دوباره يافته است. در اين ميان  سازمان صدا و سيما، مركز گسترش سينماي مستند و تجربي، انجمن سينماي جوانان ايران ، سازمان ميراث فرهنگي و شركت نفت  در جهت ساخت فيلم هاي كوتاه و بلند  ومجموعه هاي بلند مستند اهتمام ويژه اي ورزيده اند.
بايد توجه داشت حركتي كه در اين زمينه به وجود آمده است، تنها زماني به نتيجه خواهد رسيد كه به يك جريان دايمي تبديل شود و بتواند تمامي دست اندركاران و كارگردان هاي موفق عرصه مستند را  به خود جلب نمايد. از طرف ديگر، چون آثار مستند به صورت بالقوه توانايي درآمد زايي ندارند، بايد تمهيداتي از سوي ارگان هاي فعال انديشيده شود كه اين چراغ هيچگاه خاموش نگردد. ساخت آثاري كه بتواند مورد توجه مخاطبين سايركشور هاي جهان  قرار بگيرد از جمله راهكار هاي ساماندهي اقتصاد سينماي مستند است .
مرور بر توليدات تازه  نشان مي دهد سينماي مستند بيش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است گرچه هنوز هم مشكلات عديده اي در نوع نگاه سازمان ها و نهاد هاي دولتي و خصوصي در مورد اين توليدات وجود دارد . 
در سال گذشته توليد سري فيلم هاي مستند "چشمان بيدار"  كه كارگرداني آن را ابراهيم فروزش برعهده دارد، نويد بخش آغاز فصل تازه اي در عرصه ساخت آثار مستند بود. اين مجموعه  كه با سفارش و سرمايه گذاري شركت نفت ايران ساخته مي شود، به مساله حفاري زمين و مراحل مختلف اين بخش از اكتشاف نفت و گاز مي پردازد. مستندهاي "چشمان بيدار"  يكي از مسايل توليد نفت، گاز و پتروشيمي را در هر قسمت مطرح مي كند. طرح مسايلي همچون تاريخچه كشف نفت  تا مشكلات امروزي صنعت عظيم پتروشيمي، انتقال، استفاده و مصرف نفت و گاز از جمله مضامين موجود در اين بخش است.
ديگر اثر عرصه مستند ساخت مجموعه "فصل شكفتن" بود به تهيه كنندگي فرشاد فرشته حكمت كه با همكاري 5 كارگردان ديگر مستند ساخته شد. اين مجموعه  به مسايل قوم شناسي و جنبه هاي مختلف زيستي ساكنان مناطق مختلف كشور مي پردازد. براي ساخت اين مجموعه، گروه سازنده به استان هاي گيلان، گلستان، كردستان، فارس، يزد و خوزستان سفر كرد.
" گنج هاي پنهان" مجموعه مستند ديگري است كه  در صدد معرفي علم باستان شناسي و زمان شكل گيري و چگونگي آن در كشور برآمده است. چنان كه وضعيت باستانشناسي را از ابتدا تا امروز مورد بررسي قرار مي دهد. اين مجموعه سعي دارد به تمامي محل هاي بزرگ باستاني مانند تخت جمشيد، تل مليان، شهر سوخته و نقش رستم برود و  تاريخچه ورود نخستين باستان شناسان غربي و برنامه اي كه برخي از آنها در طولاني مدت براي خارج كردن اشياي باستاني و قيمتي ايران در سر داشته اند را مورد كاوش قرار دهد.
 به تازگي ساخت مجموعه مستند ديگري نيز آغاز شده است "گنجينه ها" به تهيه كنندگي و كارگرداني حبيب الله ذوالفقاري است كه تاكنون نيمي از آن تصويربرداري شده است. اين مجموعه با نگاهي به فيلم مستند "جام حسنلو" ساخته محمد رضا اصلاني به سراغ اشيايي رفته است كه ازارزش هاي  تاريخي برخوردار است. يعني هر قسمت از اين مجموعه به تاريخچه و چگونگي ارايه يك اثر تاريخي مي پردازد. براي نمونه كهن ترين قرآن موجود در موزه ها، جام ها و ظروف، جام خشايارشا و كهن ترين چرخ جهان مورد بررسي قرار مي گيرد.
مجموعه مستند "خانه قديمي" به كارگرداني و تهيه كنندگي دكتر جواد ظهيري ديگر اثر اين عرصه است كه به تاريخچه بناهاي قديمي ونقل قول ها و داستان هاي مربوط به آنها مي پردازد. همچنين بافت معماري بنا و نسبتي كه با افراد ساكن خانه برقرار مي كند و قرار گرفتن آن به عنوان جزيي از شهر و محله ديگر بخش هاي اين مجموعه را تشكيل مي دهد.
نگاهي به اين حجم انبوه آثار مستند كه برخي از آنها بالغ بر 2500 دقيقه مي شود، نشان از ايجاد حركتي نو در اين زمينه دارد. اما بايد توجه داشت كه اگر مستندسازان ما نگاه خود را از ساخت آثار مختص تلويزيون كشورمان فراتر نبرند و مجموعه مستند را به عنوان وسيله اي مناسب براي معرفي فرهنگ و هنر ايراني تلقي نكنند، آثار مستند ما به اندازه مجموعه هاي داستاني بي ثمر خواهد بود و وظيفه اي جز پر كردن آنتن را انجام نخواهد داد. با توجه به شناخت موجود از مستند سازان كشورمان به روشني پيداست نقص موجود نتيجه نبود نگاهي جامع به اهميت و نتايج سرمايه گذاري در سينماي مستند است .  هر چند افزايش كمي توليد مجموعه هاي مستند جاي خوشحالي بسياري دارد. اما اگر كيفيت اين آثار مورد دقت نظر قرار نگيرند و تحقيق و بودجه لازم براي آنها صرف نشود، بدون ترديد مجموعه هاي مستند نه تنها گامي در جهت آشتي مخاطب با سينماي متفكر و فرهنگي برنخواهد داشت، بلكه باعث ايجاد موانع بيشتري در ذهن مخاطب مي شود. سينماي مستند عرصه اي ست كه بواسطه تجربه اندوزي پر بار مي شود  به همين خاطر حضور حرفه اي ها در اين ميان مي تواند حركت رو به رشد  سينماي مستند كشور را سرعت بخشد و زمينه اي مناسب  براي تجربه اندوزي جوانترها را در كنار با تجربه ها فراهم كند .
نكات ياد آوري شده تنها كلياتي از مانع پيش روي رشد سينماي مستند را در خود جاي داده است . رفع هريك از اين موارد خود نيازمند بررسي و تحقيق جدي  ست . اما آنچه تجربه شده اين است كه سينماي مستند ايران مي تواند به هنر- صنعتي سود آور ، فرهنگي و موثر تبديل شود .