"بلوط" لرستان؛ گونه ای بی نظیر در سراشیبی انقراض

به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، از دو میلیون و 815 هزار و 874 هکتار مساحت لرستان بیش از دو میلیون و 101 هزار و 671 هکتار جزو منابع طبیعی استان محسوب می شود که از این میزان 883 هزار و 504 هکتار مراتع و یک میلیون و 218 هزار و 167 هکتار جنگل است.

لرستان در حال حاضر رتبه ششم مساحت جنگلها و رتبه هفدهم مساحت مراتع را در کشور به خود اختصاص داده است. همچنین از دیگر نکات قابل ذکر این است که لرستان 20 درصد مساحت جنگلهای زاگرس را به خود اختصاص داده و از طرف دیگر 100 درصد لرستان در حوزه رویشی جنگلهای زاگرس قرار دارد.

لرستان با اختصاص این میزان از جنگلهای منطقه زاگرس، حجم زیادی از عرصه های بلوط را نیز به خود اختصاص داده است.

جنگلهای بلوط منطقه زاگرس نیز با تنوع اکوسیستمی، گونه ای و ژنتیکی دارای اهمیت خاصی از دیدگاه منطقه ای و جهانی هستند و توپوگرافی و شرایط اقلیمی منحصر به فرد و همچنین تنوع زیستی فوق العاده ای را در این ناحیه از ایران به وجود آوره اند.

رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست استان لرستان در رابطه با جنگلهای بلوط لرستان، اینگونه هشدار داد: درختان بلوط منطقه زاگرس گونه های بکر و طبیعی هستند که به رغم تلاش کارشناسان هنوز نتوانسته ایم این گونه را به صورت مصنوعی پرورش دهیم.

عبدالرحیم کاکاوند تاکید عنوان کرد: در صورت تخریب عرصه های جنگلی بلوط احیا این گونه شاید غیرممکن باشد.

عدم پرورش این درخت به صورت مصنوعی و تخریب عرصه های جنگلی بلوط در لرستان نشانگر واقعیت تلخی است که اینگونه اذهان را نهیب می زند که بلوط لرستان گویا در سراشیبی انقراض قرار گرفته است.

آتش سوزی های گسترده در حریمهای جنگلی که عمده ترین این حریمها مربوط به جنگلهای بلوط است، یکی از مخاطراتی است که همواره این گونه طبیعی را مورد تهدید قرار داده است.

با کمی جستجو در اینترنت راجع به بلوط می توان به این جملات کوتاه دست یافت: "بلوطها درختانی هستند دارای شکل توپر، حجیم و گسترده با تاجی گنبدی شکل و برگهای موج‌ دار در لبه و همچنین میوه‌هایی ایجاد می‌کنند که درون یک محفظه فنجان مانند قرار دارند." اما نام لرستان، این سرزمین بکر و زیبا با بلوط پیوندی دیرینه و فراتر از این جملات کوتاه دارد.

میوه و سایر قسمتهای درخت بلوط در موارد دیگری همچون پزشکی و طب نیز کاربرد دارد به نحوی که زمانی برگهای بلوط را بر روی زخم و بریدگی‌های بدن می‌گذاشتند تا زخم التیام پیدا کند، اما امروز گیاه پزشکان تنها از پوست درخت بلوط استفاده دارویی می‌کنند و امروز در سرزمین بلوط، این داروی شفا بخش، مورد بی مهری قرار گرفته است.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد در خصوص ویژگی های این گونه بی نظیر و تاریخی عرصه زاگرس گفت: درخت بلوط عرصه زاگرس مهمترین و با ارزش ترین گونه گیاهی است که قدمت آن به دوره سوم زمین شناسی باز می گردد.

مجید توکلی بر اهمیت این درختان از نظر اقتصادی و اکولوژیکی تاکید کرد و ادامه داد: در این جنگلها بیش از دو هزار گونه از گیاهان عالی و چند صد گونه از جانوارن مهره دار که تعدادی از آنها در معرض انقراض هستند، زندگی می کنند.

وی با بیان اینکه وجود ترکیباتی در اندامهای مختلف این درخت موجب استفاده این درخت و محصولات فرعی آن در صنایع داروسازی، رنگرزی و چرم و پوست شده است، گفت: درختان بلوط علاوه بر ایجاد منظره دلپذیر در پهنه زاگرس موجب حفظ و نگهداری آب در خاک و به ویژه در سراشیبی ها مانع از فرسایش خاک شده و از طرف دیگر با سیستم ریشه ای گسترده ای (سه برابر ارتفاع درخت) علاوه بر زه کشی خاکها سبب تقویب آبهای زیرزمینی می شود.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان حضور درختان بلوط در عرصه های طبیعی را موجب پیدایش دامنه وسیعی از زیستگاهها دانست و عنوان کرد: بر اساس تحقیقات به عمل آمده، بالغ بر پنج هزار گونه حشره، بیش از 80 گونه خزنده و دوزیست، 150 گونه پرنده و 60 گونه پستاندار چرخه زندگیشان وابسته به درختان بلوط است.

این کارشناس با اشاره به اثرات ضد باکتریایی پوست میوه بلوط یادآور شد: گالهای درخت بلوط دارای اثرات آنتی اکسیدان و قابض بوده و از خاصیت رنگ دهی خوبی با ترکیباتی از سولفات آهن، سولفات آلومنیوم و مس برخوردارند.

اندیشیدن به اینکه عرصه های جنگلی بلوط لرستان مامن و زیستگاه جانوران زیادی است و تامل در خواص دارویی این گونه بی نظیر و در کنار آن تصور آتش سوزیهای گاه و بیگاه در این عرصه قلب هر طبیعت دوستی را به درد خواهد آورد.

مسئول گارد حفاظت محیط زیست استان لرستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد اظهار داشت: در سال گذشته بیش از 80 مورد آتش سوزی در مناطق حفاظت شده استان به وقوع پیوسته است که متاسفانه منجر به تخریب مقدار زیادی از عرصه های جنگلی استان شد.

محمد حسین سپهوند، ادامه داد: متاسفانه بیشترین گونه های گیاهی که در استان طعمه حریق می شوند گونه های گیاهی ساقه کوتاه و درختان بلوط هستند.

مسئول یگان حفاظت از منابع طبیعی استان لرستان نیز در این رابطه به خبرنگار مهر عنوان کرد: سال گذشته بیش از یک هزار و 63 هکتار از مراتع و جنگلهای لرستان طعمه حریق شد که از این میزان 341 هکتار در اراضی جنگلی استان رخ داده است.

سرهنگ مهدی ملکی با بیان اینکه از 85 مورد آتش سوزی رخ داده در سال گذشته در عرصه های طبیعی استان 30 مورد در اراضی جنگلی بوده است، افزود: بیش از 90 درصد جنگلهای سوخته شده در لرستان جنگلهای بلوط بوده اند.

وی با اشاره به بی احتیاطی مردم و ساکنین روستاهای حاشیه جنگل، بیان داشت: 85 درصد آتش سوزیهای عرصه های ملی در استان ناشی از آتش زدن "پس چر" مزارع توسط مردم بوده است.

این مسئول ادامه داد: 10 درصد دیگر از آتش سوزیها مربوط به بی احتیاطی مردم در مدت حضور در مراتع و جنگلها و همچنین پنج درصد دیگر آتش سوزیهای رخ داده در استان عمدی بوده است.

سرهنگ ملکی با اشاره به اینکه در چهار ماهه اول سال جاری 38 فقره آتش سوزی در سطح عرصه های ملی استان رخ داده است، عنوان کرد: در این آتش سوزیها بیش از 500 هکتار از اراضی جنگلی و مرتع استان طعمه حریق شدند.

مسئول یگان حفاظت از منابع طبیعی استان لرستان با تاکید بر ضرورت فرهنگ سازی در استان مبنی بر حفاظت از عرصه های طبیعی یادآور شد: این یگان در سال گذشته با جمع آوری مجموعه ای از فتوای پنج تن از مراجع تقلید و توزیع بیش از پنج هزار اطلاعیه در روستاهای حاشیه جنگلها نسبت به خطراتی که متوجه منابع طبیعی است هشدار داده و اطلاع رسانی کرده است.

سرهنگ ملکی ادامه داد: همچنین این یگان بیش از دو هزار نفر را در قالب 50 کلاس آموزشی در روستاهای حواشی جنگلهای استان تحت آموزش قرار داده است.

وی با اشاره به کمبود نیرو برای حفاظت از عرصه های طبیعی استان، گفت: مطابق استانداردهای جهانی به ازای هر 10 هزار هکتار یک محافظ جنگل و مرتع در دنیا وجود دارد که این آمار در لرستان به ازای هر 50 هزار هکتار یک نفر نیرو است.

مسئول یگان حفاظت از منابع طبیعی استان لرستان در ادامه با اشاره به ضرورت همکاری مردم در حفاظت از عرصه های ملی، خاطرنشان کرد: در حال حاضر بیش از 500 نیروی افتخاری حافظ منابع طبیعی در استان لرستان مشغول به فعالیت هستند.

ملکی یادآور شد: تلفن 09696 به صورت شبانه روزی آماده دریافت خبرها، اطلاعات آتش سوزی در استان و ارائه آگاهیهای لازم به مردم در مناطق مختلف لرستان است.

لرستان این بهشت ناب کوچک در دستان مردمانی است که همواره پایمردیشان را با مثال درختان تنومند بلوط گره می زنند و باید اهالی این بهشت ناب به فکر سرمایه ای باشند که باید آن را فردا به دستان آیندگان بسپارند.

آنچه جای تامل دارد این است که با وجود تلاشهای صورت گرفته توسط یگان حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست استان، روند آتش سوزیها در جنگلهای لرستان روند کاهشی را نشان نمی دهند که این امر نیازمند تلاش و جدیت مردم لرستان و فرهنگ سازی در این امر خطیر است.