امیرالمؤمنین علی (ع) در آینه قرآن

1- "و من الناس من یشرى نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رؤف بالعباد." (بقره/207)

" و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می فروشد، و خدا نسبت به (این) بندگان مهربان است. "

هنگامى که پیامبر اسلام (ص) تصمیم به هجرت از مکه به مدینه گرفت، على (ع) را به جاى خود قرار داد و شبانه به سوى "غار ثور" حرکت کرد. مشرکان اطراف خانه او را محاصره کرده بودند، حضرت على(ع) در بستر پیامبر خوابید و پارچه سبز رنگى که مخصوص خود پیامبر بود، روى خویش کشید.

در این هنگام خداوند جبرئیل‏ و میکائیل‏ را برای حفاظت و نگهبانی از حضرت علی (ع) به زمین فرستاد و آیه فوق نازل شد.

ابن‏ابى الحدید معتزلى از علمای اهل سنت که تفسیر این آیه حماسه على(ع) در لیلة المبیت را مورد تأیید همگان می داند که حتی غیر مسلمانان نیز آن را انکار نمی کنند.

2- " و اذان من الله و رسوله الى الناس یوم الحج الاکبر ان الله برى من المشرکین و رسوله فان تبتم فهو خیر لکم و ان تولیتم فاعلموا انکم غیر معجزى الله و بشرالذین کفروا بعذاب الیم." (توبه/3)

"و این اعلامى است از جانب خدا و پیامبرش به مردم در روز حج اکبر که خدا و پیامبرش در برابر مشرکان تعهدی ندارند با این حال اگر توبه کنید آن برای شما بهتر است و اگر روی بگردانید پس بدانید که شما خدا را درمانده نخواهید کرد و کسانی را که کفر ورزیدند، از عذابی دردناک خبر ده."

احمد حنبل از علمای اهل سنت نقل می کند که پیامبر اکرم (ص) سوره توبه را به حضرت علی (ع) داد تا به مردم هنگام حج ابلاغ کند و فرمود: ابلاغ این سوره تنها به وسیله کسى باید باشد که او از من است و من از اویم.

3- "ان الذین اجرموا کانوا من الذین آمنوا یضحکون. واذا مروا بهم یتغامزون‏." (مطففین/30-29)

"بدکاران (در دنیا) پیوسته به مؤمنان مى‏خندیدند و هنگامى که از کنار آنها مى‏گذشتند، آنان را با اشارات مورد تمسخر و استهزا قرار مى‏دادند."

برخی از مفسران اهل سنت در تفسیر این آیه می گویند: روزى  حضرت على(ع) و جمعى از مؤمنان از کنار جمعى از کفار مکه گذشتند، آنها به حضرت و مؤمنان خندیدند و آنها را استهزا کردند، این آیات نازل شد و سرنوشت سخره کنندگان را در قیامت روشن کرد.

4_"فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم، فقل تعالوا ندع ابناءنا وابناءکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله على الکاذبین‏." (آل عمران/61)

"پس هر کس در این باره پس از دانشی که تو را حاصل آمده، با تو محاجه کند، بگو: بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم؛ سپس مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم." (مباهله به معناى رها کردن و قید و بند را از چیزى برداشتن یعنى بنده را به حال خود گذاشتن و عاقبت کار او را به دست‏ خدا سپردن است.)

شماری از مفسران اهل سنت این آیه را اشاره به امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام)، نساءنا را حضرت فاطمه (س) و انفسنا را اشاره به على(ع) می دانند که نشان از چشمگیرى مقام على(ع) در عرصه نفرین کردن دشمنان و آشکار شدن حق بیان شده است. 

5 - "اهدنا الصراط المستقیم.‏" (حمد/5)

"ما را به راه راست هدایت فرما."

علامه طباطبایى در المیزان نقل کرده که "صراط مستقیم‏" در این آیه، امیرمؤمنان، على(ع) است.

6- "الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهارسرا و علانیة فلهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون‏." (بقره/274)

"کسانى که اموال خود را در شب و روز، پنهان و آشکار انفاق مى ‏کنند، پاداششان نزد پروردگار آنان است و نه ترسى براى آنها ست و نه غمگین مى‏شوند."

علاوه بر مفسران شیعى، علمای اهل تسنن نیز در تفاسیر خود نزول این آیه را درباره حضرت على(ع) دانسته ‏اند. کسانى چون ابن عساکر، طبرانى، ابن حاتم، ابن جریر و امام فخر رازى و شأن نزول و علت نازل شدن آیه را اینگونه بیان کردند: امیرالمؤمنین(ع) در حالى که تنها چهار درهم داشت، یک درهم در روز، یک درهم در شب، سومین آن را مخفیانه و درهم آخر را آشکارا در راه خدا انفاق کرد.

7- "نجعلها لکم تذکرة و تعیها اذن واعیه.‏" (الحاقه/12)

"تا آن را برای شما وسیله تذکرى قرار دهیم و گوشهاى شنوا آن را نگاهدارد."

برخى از مفسران شیعى سى حدیث از اهل تسنن و تشیع در نزول این آیه درباره شخصیت ‏حضرت على(ع) نقل کرده ‏اند که نشانگر عظمت مقام امام نسبت ‏به دانایى اسرار پیامبر و وراثت تمام علوم رسول خدا است.

8- "ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها کافورا. و یطعمون الطعام على حبه مسکینا و یتیما و اسیرا. انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزاء ولا شکورا."(انسان/5و8 و9)

"نیکان از جامى مى ‏نوشند که با عطر خوشى آمیخته است. به پاس دوستی (خدا)، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می دادند. ( و مى‏گویند) ما شما را براى خدا طعام مى ‏دهیم و هیچ پاداش و تشکرى از شما نمى ‏خواهیم."

34 نفر از عالمان معروف اهل تسنن این آیات را درباره ایثار امام على(ع) و خاندان او دانسته اند.

9- "اجعلتم سقایة الحاج و عمارة المسجد الحرام کمن آمن بالله والیوم الاخر و جاهد فى سبیل الله لایستوون عندالله، والله لایهدى القوم الظالمین." (توبه/19)

"آیا سیراب کردن حجاج و آباد ساختن مسجدالحرام را مانند (عمل‏) کسى قرار دادید که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و در راه او جهاد کرده است. (این هر دو) هرگز نزد خدا مساوى نیستند و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمى ‏کند."

ابوالقاسم حسکانی اندیشمند اهل سنت نقل می کند که شیبه و عباس هر کدام بر دیگرى افتخار مى‏کردند. على(ع) از کنار آن دو مى‏ گذشت، از افتخار کردن آن دو پرسید. عباس گفت: امتیازى به من داده شده که کسی ندارد و آن مسئله آب دادن به حجاج خانه خدا است. شیبه گفت: من تعمیر کننده مسجد الحرام و کلیددار خانه کعبه هستم. على(ع) گفت: با اینکه از شما حیا مى ‏کنم، باید بگویم که با این سن کم افتخارى دارم که شما ندارید. آن دو پرسیدند کدام افتخار؟! حضرت فرمود: من با شمشیر جهاد کردم تا شما ایمان به خدا و پیامبر (ص) آوردید.

عباس خشمناک برخاست و دامن کشان نزد رسول الله رفت و (به عنوان شکایت) گفت: آیا نمى ‏بینى، على با من چگونه سخن مى‏گوید؟ پیامبر (ص)، على(ع) را خواست و از چگونگى ماجرا پرسید. ناگاه جبرئیل نازل شد و گفت: اى محمد! پروردگار به تو سلام مى ‏فرستد و مى‏گوید این آیات را بر آنها بخوان: "اجعلتم سقایة الحاج و..."