* خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و هنر: پیش از این شنیده بودیم ایده اصلی فیلم "کنعان" را از یک داستان کوتاه خارجی گرفته‌اید. این قصه چه ویژگی‌هایی داشت که ذهن شما را برای ساخت فیلمی از روی آن مشغول کرد؟
ـ مانی حقیقی : حدود هفت یا هشت سال پیش قصه‌ای کوتاه از آلیس مونرو نویسنده کانادایی خواندم و تصمیم گرفتم آن را اقتباس کنم. چند نسخه از فیلمنامه را هم نوشتم. بعد از تجربه "چهارشنبه سوری" با اصغر فرهادی تصمیم داشتیم کار دیگری با هم انجام دهیم و من فیلمنامه این کار را به فرهادی پیشنهاد کردم و او قبول کرد.
درگیری‌های روحی و ذهنی شخصیت اصلی زن در این قصه کوتاه بی‌شباهت به درگیری‌های آدم‌های اطراف خودم نبود. اصل قضیه، شباهت شخصیت زن داستان به زن‌های معاصر شهرنشین تهرانی بود. بحث نذر کردن شخصیت اصلی قصه هم ما‌به‌ازای جالبی در فرهنگ ما داشت.
* سینمای ایران به خصوص در این مقطع از مثلث های عشقی اشباع شده، اما ما در "کنعان" با مربعی از روابط در هم پیچیده روبرو هستیم که می‌تواند این روابط تکراری را تازه کند. تا چه حد به آنچه در ذهن داشتید رسیدید؟
- "کنعان" با توجه به بازیگرهای خوب و فیلمنامه‌ای که خیلی روی آن کار کرده بودیم، بی اندازه به آنچه ما در نظر داشتیم نزدیک است. فیلم همانی چیزی شد که می‌خواستیم. درباره مناسبات این شخصیت‌ها زیاد صحبت شده که مثلا ما طرح مثلث عشقی را در نظر داشتیم، ولی کاملاً روشن است که اینطور نیست. ما چهار شخصیت در این فیلم داریم که مناسبات آنها نه مثلث عشقی است ونه مربع، بلکه روابط پیچیده و جذاب‌تر بین آنها وجود دارد.
* شما دراین فیلم کارکردی جدید از حضور شخصیت‌های مکمل همچون علی و آذر ارائه کرده‌اید، به طوری که هم در قصه اصلی تاثیرگذار هستند و هم اینکه خط قصه فرعی خود را پیش می‌برند. چطور به چنین طرحی رسیدید؟
- داستان ما، قصه کشمکش‌های ذهنی شخصیت اول فیلم است و بقیه آدم‌های فیلم آینه‌ای هستند که در مقابل این شخصیت قرار می‌گیرند و نسبت به خواسته‌های او واکنش نشان می‌دهند یا موانعی را در مقابل این شخصیت به وجود می‌آورند. بنابراین قصه ما درباره درگیری‌های درونی شخصیت زن است و سه کاراکتر مقابلش، جلوه بیرونی به این موضوع می‌دهند .
ما برای چهار کاراکتر فیلم به اندازه کافی و دقیق شخصیت‌پردازی کردیم و تا جایی که لازم بود برای جلوه‌گری به آنها فضا دادیم. علی و آذر کاراکترهای فرعی قصه هستند و از لحاظ زمانی کمتر به آنها پرداخته‌ایم. به همین دلیل فرصت کمی دارند تا ابعاد مختلف شخصیت خود را نشان دهند.
* شما در طول فیلم سعی نمی‌کنید تصویر پیش روی مخاطب را روشن و واضح کنید، نگران ابهامی که در کلیت فیلم حاکم است و بازخورد آن بر مخاطب نبودید ؟
- مخاطب ما بیشتر از آنچه ما فکر می‌کنیم باهوش است و سینما را عمیق‌تر از آنچه به نظر می‌رسد درک می‌کند. من اطمینان دارم مخاطب تمام جزئیات و ظرافت‌های این فیلم را با دقت می‌فهمد و احتمالا ابهام قصه را هم می‌پسندد.
* در فیلم بیشتر از آنکه مخاطب را از طریق قصه به شخصیت‌ها نزدیک کنید، سعی کرده‌اید با نماهای نزدیک و جلوه‌های بصری این کار را انجام دهید. فکر می‌کنید مخاطب می‌تواند با این شیوه به شخصیت‌های فیلم شما نزدیک شود؟
- به این فکر می‌کردم آدم‌ها خیلی از حرف‌هایی را که در دل خود دارند، معمولا به هم نمی‌گویند و آن را در دل نگه می‌دارند. این حرف‌ها در وضعیت‌های بحرانی به راحتی بیان نمی‌شود. برای اینکه این حرف‌ها حس شود دستور زبان سینمایی فیلمم را به سمت استفاده از نماهای نزدیک از صورت بازیگران بردم تا حالت‌های درونی آنها را طوری که در صورتشان منعکس می‌شود ثبت کنم.
با توجه به توانمندی بالای بازیگرانم متوجه شدم این کار را خیلی خوب می‌توانم انجام بدهم و برخلاف روال عادی سینمای ما که همه دارند حرف‌های دلشان را دائم به زبان می آورند، موفق شدم بسیاری از دیالوگ‌های فیلم را حذف کنم و با استفاده از نمای نزدیک این حرف‌ها را به شکل جدید و از طریق حالت صورت‌های بازیگران بیان کنم.
* با توجه به کدهایی شما که در طول فیلم از شخصت مینا ارائه کرده‌اید، مخاطب چقدر می‌تواند به باورهای معنایی او (نذر کردن) نزدیک شود؟
- به عقیده من مخاطب ما چه ایمانشان قوی باشد چه ضعیف، قطعا با وضعیت مستاصل مینا احساس نزدیکی می‌کنند. بسیاری از آدم‌ها در شرایط بحرانی، وقتی دستشان به جایی بند نیست خیلی راحت می‌توانند به عنصری مثل نذر کردن و یا کارهایی از این قبیل متوسل شوند. این درست که از شخصیت مینا در قصه ما انتظار نمی‌رود چنین کاری را در حالت عادی انجام دهد، اما روشن است او در وضعیت غیرعادی و بحرانی قرار گرفته است.
* داستان‌های فرعی همچون مرگ مادر مرتضی، باردار شدن مینا،کشته شدن گاو و... این قابلیت را دارند که شخصیت مینا را دچار تغییر و رسیدن به تصمیم پایانی کنند؟
- همانطور که گفتم ما داستان شخصیتی را تعریف می کنیم که در یک وضعیت بحرانی قرار می‌گیرد و چند اتفاق ناگوار مانع از رسیدن او به هدفش می‌شود. من درست و غلط بودن تصمیم مینا در انتهای فیلم را به مخاطب واگذار می‌کنم . تمام لطف "کنعان" این است که فیلم درباره تصمیمات مینا قضاوت نمی‌کند و این داوری به مخاطب واگذار می‌شود.
* در گفتگویی اعلام کردید به عقیده شما مینا در انتهای فیلم تصمیمی اشتباه می‌گیرد، چقدر با این موضوع موافق هستید؟
- به عقیده من به عنوان یک بیینده، تصمیم مینا در انتهای فیلم اشتباه است، اما به عنوان سازنده فیلم با عنوان کردن قضاوتم موافق نیستم. من سعی کردم این فضا را باز بگذارم که هر کس خودش در مورد تصمیم مینا از نظر اخلاقی تصمیم بگیرد. فیلم من این تصمیم را نه تایید می‌کند و نه محکوم.
* در انتخاب بازیگران از ابتدا به حضور این افراد فکر می‌‌کردید و دلیل انتخاب ترانه علیدوستی با توجه به تفاوت سنی او باشخصیت مینا، چه بود؟
- انتخاب علیدوستی برای من اصلا یک ریسک نبود. زیرا معتقدم او یکی از بهترین بازیگران زن سینمای ایران است و شاید حتی بهترین باشد. اساسا به همین دلیل انتخاب او برای هیچ نقشی یک ریسک نیست. اطمینان دارم او از پس هر نقشی برمی‌آید. با اطمینان می‌گویم اگر قرار بود من امروز فیلم "کنعان" را دوباره بسازم باز همین گروه بازیگران را انتخاب می‌کردم. هر چهار بازیگر فیلم به عقیده من بازیگرانی فوق‌العاده بزرگ هستند و همه آنها یکی از بهترین بازی‌های دوران کاری خود را در این فیلم ارائه داده‌اند.
* موسیقی "کنعان" بار احساسی زیادی دارد و تاثیر بسیار بر مخاطب می‌گذارد. این موسیقی تا چه حد در خدمت مضمون این فیلم است؟
- ما درباره ساخت موسیقی ریسک بزرگ کردیم. با کریستف رضاعی تصمیم گرفتیم موسیقی فیلم ترکیبی از سازهای ایرانی و غربی باشد. در مورد احساساتی بودن موسیقی هم تعارف نداشتیم. تصمیم گرفتیم نوعی موسیقی احساساتی که در خور یک فیلم ملودرام باشد بسازیم. بعضی‌ها معتقدند موسیقی فیلم احساساتی‌تر از آنچه ما در سینمای ایران به آن عادت داریم شده، ولی من کار رضاعی را دوست دارم.
* * *
یادآوری:
"کنعان" که در بخش مسابقه سینمای ایران و بین‌الملل جشنواره فجر به نمایش درآمد، سومین فیلم حقیقی پس از "آبادان" و "کارگران مشغول کارند" است. در خلاصه داستان این فیلم که از 10 مهرماه در گروه سینمای آزادی، آمده: مینا و مرتضی تصمیم گرفته‌اند پس از 10 سال از هم جدا شوند. آنها می‌خواهند طلاقشان را رسمی کنند، اما بازگشت ناگهانی آذر خواهر مینا...
محمدرضا فروتن، ترانه علیدوستی، افسانه بایگان، بهرام رادان، نقی سیف‌جمالی، حسن معجونی، امیر نصیری یکتا، شیرین زنگنه، محسن شاه‌ابراهیمی،عاطفه تنهایی و آزیتا رایجی از بازیگران "کنعان" هستند و دیگر عوامل آن عبارتند از نویسندگان فیلمنامه: حقیقی و اصغر فرهادی، مدیر فیلمبرداری: حسن کریمی و تدوینگر: مستانه مهاجر. "کنعان" محصول هدایت فیلم است.
نظر شما