این فیلمساز در سومین فیلم خود پس از "آبادان" و "کارگران مشغول کارند" که هیچکدام به نمایش عمومی درنیامده، همکاری موفق خود را با اصغر فرهادی در نگارش فیلمنامه پی گرفت. همکاری که در نگارش "چهارشنبه سوری" نتیجه‌ای خوش در پی داشت و در کنار کارگردانی حساب‌شده فرهادی، ارزش‌های فیلمنامه را نیز به مخاطبان یادآور شد.
با چنین پسزمینه‌ای به نظر می‌آید بحران یک زندگی در آستانه فروپاشی برجسته‌ترین دغدغه این دو سینماگر در کارهایشان باشد و ماحصل کار نشان داده که نگاهی عمیق و چند وجهی به این موقعیت دارند. به این ترتیب می‌توان فیلم "کنعان" را موقعیتی مستعد برای مانور دادن حقیقی و البته فرهادی دانست.
"کنعان" هر چند بر محور رابطه از هم پاشیده یک زوج معاصر حرکت می‌کند اما صرفاً روی این خط قصه و موقعیت واحد قرار نگرفته و این وجهی است که می‌تواند نقطه تفاوت و چه بسا امتیاز آن نسبت به "چهارشنبه سوری" باشد. وجهی که کمک می‌کند همکاری حقیقی و فرهادی متهم به تکرار نشود.
مینا (ترانه علیدوستی) و مرتضی (محمدرضا فروتن) زوجی هستند که چند روز تا جدایی فاصله دارند و این بحران با چند اتفاق تازه و ورود دو شخصیت جدید برجسته‌تر می‌شود. بر همین اساس خطوط فرعی پیرامون این موقعیت شکل می‌گیرد که پرداخت و تأثیرگذاری آنها متفاوت است.
اتفاق‌هایی چون بارداری مینا، وخیم شدن حال مادر مرتضی و... از پتانسیل‌های عینی و بیرونی برای تشدید بحران هستند. در این میان موتیف‌هایی از اتفاق‌های روزمره که به ظاهر بی‌اهمیت می‌نماید، این کارکرد را تشدید می‌کنند. مانند گرفته شدن چاهک آشپزخانه و آمدن لوله بازکن، خراب بودن آسانسور که هر بار مقابل طبقه‌ای که در حال تعمیر است توقف می‌کند و...
این اتفاق‌ها و موتیف‌های روزمره در خدمت فضاسازی رابطه مینا و مرتضی هستند و در عین حال کدهایی به شدت بطئی درباره آشفتگی‌های ذهنی مینا به عنوان شخصیت محوری فیلم می‌دهند. زنی که چرایی تمایل او به جدایی تا انتها پاسخی صریح نمی‌گیرد و مخاطب باید از حرف‌های جسته و گریخته، رفتارهای زیرپوستی و عکس‌العمل‌هایش به پاسخی در ذهن خود برسد.
هر چند ندادن پاسخ محض و روشن به این وجه می‌تواند به درونی شدن مسئله شخصیت و فیلم کمک کند اما واقعیت این است که مخاطب برای ارتباط برقرار کردن با فیلم نیاز به چیزی بیش از اینها دارد. پرداختی که بتواند ابهام را به عنوان اصلی‌ترین رویکرد حال حاضر فیلم، کمرنگ کرده و به آن رنگ و بوی رمز و راز بدهد.
این اتفاق در "کنعان" نمی‌افتد و روابط و مسائل شخصیت‌ها در ابهامی دست و پا می‌زند که در کلیت تأثیر مثبت ندارد. می‌توان مینا را شخصیتی درونگرا تعریف کرد و از او انتظار رازگشایی یا افشاگری درباره ذهنیاتش را نداشت. اما وقتی این پرداخت در مورد بقیه شخصیت‌ها نیز رعایت شده، یک ابهام فراگیر بر کلیت کار سایه می‌اندازد و چرایی این ابهام را پررنگ می‌کند.
در مورد پرداخت شخصیت‌های فرعی می‌توان اشاره‌ای به تغییر کارکرد آنها کرد. در فیلم "چهارشنبه سوری" تأثیرگذاری دو شخصیت فرعی (دو زن) بر رابطه یک زوج و رسیدن به نقطه پایانی اهمیتی خاص در پرداختن به مربعی از روابط تو در تو داشت. این طراحی در "کنعان" به تعریف و پرداختی تازه‌تر از شخصیت‌های فرعی انجامیده که به آن اشاره می‌شود.
آذر (افسانه بایگان) و علی (بهرام رادان) دو شخصیت مکمل هستند که ورود آنها تأثیرگذاری خاص در بحران رابطه مینا و مرتضی دارد. بازگشت آذر خواهر مینا پس از بیست سال از خارج به دلیل واقع شدن در این مقطع می‌تواند اهمیتی ویژه داشته باشد، بخصوص که آذر برخلاف مینا شخصیتی برونگرا و البته به دلیل گذشته خود سرخورده است.
هر چند گذشته سیاسی این شخصیت نمی‌تواند شناسنامه‌ای خاص به او و رابطه حال حاضرش با مینا بدهد، اما همین برونگرایی او و مینا را به تقابلی می‌کشاند که بخشی از شخصیت پنهان مینا را افشا می‌کند. به علاوه رابطه کمرنگ عاطفی که به نظر می‌آید بین علی و آذر شکل گرفته از بهترین موقعیت‌های طراحی شده در چند سال اخیر سینماست که از آن بهره‌برداری لازم نمی‌شود.
در مورد علی هر چند شخصیت پرازی به این برجستگی نیست اما حضور او می‌تواند یک افسوس همیشگی را در زوایای پنهان مینا کالبدشکافی کند. به این ترتیب بخشی از پرداخت و علامت سوال‌های پیرامون مینا با حضور این دو شخصیت فرعی پاسخ می‌گیرد.
نکته‌ای که این طراحی را برجسته‌تر می‌کند شکلگیری یک رابطه عاطفی بطئی بین علی و آذر است که تلاش می‌کند این خط روایی را موازی با خط قصه مینا و مرتضی پیش ببرد. هر چند بار دراماتیک این قصه فرعی توانایی اداره فیلم را ندارد و در همان امتیاز اولیه باقی می‌ماند.
بحران چند روزه زندگی مینا و مرتضی علاوه بر این تأثیرپذیری همانطور که اشاره شد از چند اتفاق به ظاهر پراکنده نیز متأثر می‌شود. به این ترتیب رسیدن به نقطه پایانی و تغییری که در رویکرد مینا به زندگی‌اش ایجاد می‌شود، ناشی از مجموعه‌ای از اتفاق‌های بیرونی و درونی است.
بارداری مینا و کشمکش‌های او با این ماجرا، بیماری مادر مرتضی که در نهایت به مرگ و سفر کوتاه مینا و مرتضی منجر می‌شود، همراهی آنها در مسیر بازگشت، تصادف خودرو در جاده با یک گاو، دخیل بستن مینا به یک درخت آرزو، خواب بدی که او درباره آذر می‌بیند و ... مجموعه‌ای از عوامل هستند که قرار است این شخصیت را به نقطه پایانی و ماندن برسانند.
"کنعان" سومین فیلم مانی حقیقی و داستان زوج مینا و مرتضی است که تصمیم گرفته‌اند پس از 10 سال از هم جدا شوند. آنها می‌خواهند طلاقشان را رسمی کنند، اما بازگشت ناگهانی آذر خواهر مینا شرایط را تغییر می دهد. محمدرضا فروتن، ترانه علیدوستی، افسانه بایگان و بهرام رادان بازیگران اصلی فیلم هستند.
از دیگر عوامل فیلم می توان به نویسندگان فیلمنامه: حقیقی و اصغر فرهادی، مدیر فیلمبرداری: حسن کریمی و تدوینگر: مستانه مهاجر اشاره کرد. "کنعان" محصول هدایت فیلم است و در بخش مسابقه سینمای ایران و بین‌الملل جشنواره فجر و جشن خانه سینما حضور داشت. این فیلم از چهارشنبه دهم مهرماه در گروه سینمایی آزادی اکران شده است.
نظر شما