منوچهر محمدي: اگر به اين ديكته 20 نمي دهيد لا اقل آن را پاره نكنيد

به گزارش خبرنگار سينماي "مهر"،  در نشست خبري كه صبح امروز با حضور منوچهر محمدي تهيه كننده و كمال تبريزي كارگردان فيلم سينمايي "مارمولك" در خانه سينما تشكيل شد، دست اندركاران فيلم نسبت به مسايل مطرح شده درباره  آن و توقف اكران فيلم به صحبت پرداختند.
محمدي كه در نشست مذكور سخن مي گفت ضمن بيان اين مطلب ابتدا به تشريح عناصر داستاني فيلم مارمولك پرداخت :  در داستان فيلم "مارمولك" فرد خلافكاري وجود دارد كه ذاتا" انسان بدي نيست و داراي شخصيتي است كه به طور كامل اسير خلاف نشده است . در وجود او كورسوي اميد وجود دارد تا بتواند از اين وضعيت نجات يابد. حتي زنداني شدن او به ناحق است و بدون آنكه در جريان سرقت مسلحانه دخيل باشد به حبس ابد محكوم شده است. از طرفي رييس زندان هم با رفتاري سختگيرانه او را به شدت تحت فشار قرار مي دهد. تمام اين ماجرا رضا مارمولك را وادار به خودكشي مي كند .
وي خاطر نشان كرد: پس از خود كشي  برخورد اين خلافكار كه به رضا مارمولك شهرت دارد با يك روحاني كه از تحمل و صبر زيادي برخوردار است . انساني روشنفكر و روشن بين است، پاي درد دل ديگران مي نشيد و آنها را به سمت خداوند و جلب رضاي حق راهنمايي مي كند. هم صحبتي با روحاني چراغي در دل اين خلافكار روشن مي كند. توكل، توجه و هدايت قابل توجه اين روحاني ، بيننده را هم تحت تاثير قرار مي دهد.
تهيه كننده "مارمولك" در ادامه بر وجه تربيتي فيلم تاكيد كرد و يادآور شد:  فيلم از همان ابتدا شخصيت اصلي داستان را كه يك دزد است معرفي مي كند و شخصيت مثبت داستان را كه يك روحاني است به عنوان عامل هدايتگر و روشني بخش زندگي يك خلافكار ارايه مي دهد. اين روحاني تاكيد مي كند كه روح هاي سركش و عاصي را مي توان با محبت خدا به سوي خير و نيكي سوق داد و برايشان امكاني را فراهم كرد كه به راه خدا بيايند. در اين ميان رضا مارمولك در موقع آشنايي با اين روحاني تاكيد مي كند كه تاكنون با آخوند جماعت همراه نشده و اين آشنايي برايش جذابيت خاصي داشته است.
وي ادامه داد :  فيلم در جاي جاي اثر با ايجاد فاصله گذاري تلاش مي كند بر خلافكار بودن رضا مارمولك صحه بگذارد به همين خاطر بعد از هر صحنه اي كه رضا را با لباس روحاني مي بينيم، يك صحنه هست كه بر شخصيت اصلي او تاكيد دارد. اين مرد خلافكار بيش از هر چير تحت تاثير وضعيتي قرار مي گيرد كه در آن به نوعي گرفتار آمده است.  وقتي با لباس روحاني به جاهاي مختلف مي رود، به او احترام مي گذارند و از او به عنوان امين خود ياد مي كنند. حتي شبگردي هايش تعبير به كار خير مي شود و به همين واسطه از او به عنوان كمك رسان به مردم و محرومين نام مي برند. در هيچ كجاي اين فيلم رضا مارمولك شخصيت متعرض  مسايل ديني و فقهي نمي شود. او چون از مسايل ديني اطلاع ندارد، از جواب دادن به سوال هاي ديني شانه خالي مي كند . اين شخص به خاطر فرار از دست قانون و اختفاي خودش به اين لباس پناه آورده است .
محمدي تاكيد كرد:  نگارش فيلمنامه "مارمولك" حدود شش ماه به طول انجاميد . در تمامي طول كار كه بين من، تبريزي و پيمان قاسم خاني گذشت و پس از آن كه حبيب رضايي  به گروه اضافه شد، همه تلاش خود را معطوف كرديم تا مساله اي در اين فيلم مطرح نشود كه در فيلم بي پاسخ بماند . ما كوشيديم جاي هيچ شبهه اي باقي نماند  و مسايل به طور مستقيم بيان شوند. حتي برخلاف ساختار سينمايي نتيجه گيري فيلم را بصوت شفاف به مخاطب عرضه كرده ايم . در پايان فيلم رضا مارمولك مي گويد اين لباس بايد آدم را اهلي كند يا خوب است آدم اهلي شود. با توجه به جمله ابتداي فيلم كه از زبان روحاني داستان و از داستان شازده كوچولو روايت مي شود اين  اهلي كردن به معناي ايجاد علاقه كردن  است. همه اينها تكليف و پيام اصلي فيلم را روشن مي كند. چگونه است كه بعضي اين را نمي بينند؟!
وي در ادامه به منشا فيلمنامه اشاره و خاطر نشان كرد:   داستان از دو منبع اصلي وام گرفته است. يكي رمان مشهور بينوايان و دوم حكايتي معصر . در اين فيلم  علاوه بر استفاده از درونمايه بينوايان حتي نام شخصيت ها هم نزديك به كاركترهاي رمان انتخاب شده است. يعني مجاور كه نام رييس زندان است معادل نام ژاور انتخاب شده و شخصيت رضا هم به ژان والژان بسيار نزديك است.  منبع دوم هم از حكايتي است كه بر اساس آن گفته مي شود روزي به آقاي حايري شيرازي ( از مراجع تقليد و بنيان گذار حوزه علميه قم ) اطلاع مي دهند كه يك طلبه دزدي كرده است. وي در پاسخ مي گويد كه نگوييد يك طلبه دزدي كرده است، بگوييد دزدي وارد لباس طلبه شده است.
تهيه كننده "مارمولك" در بخش دوم صحبت هاي خود در پاسخ به اشكال هايي كه از فيلم گرفته شده  گفت :   اشكال هايي كه از اين فيلم گرفته شده است، طيف وسيعي از مطالب را تشكيل مي دهد كه من بخشي هايي از آن را يادداشت كرده ام و يكي يكي پاسخ مي دهم.  نخست اينكه مطرح كرده اند " چرا سراغ چنين موضوعي رفته ايم حتما قصد سويي داشته ايد"  بايد بگويم ما بچه مسلمانيم و در ورود به سينما هم به سراغ مسايلي رفته ايم كه همواره بخشي از دغدغه هاي اجتماع بوده، كارنامه هنري ما هم كاملا" مشخص است. اگر به جاي اينكه سراغ اين موضوع پر حساسيت بروم، يك قصه عاشقانه انتخاب كنم و به ساخت يك فيلم سطحي بپردازم نهايتا متهم به كاسب كار بودن و توجه به مسايل مادي مي شدم. اما ديديم به روحانيت جفا مي شود و خشك  و تر اين گروه با هم مي سوزند به همين خاطر لازم دانستيم در اين مورد فيلمي بسازيم .
وي ادامه داد:  به علت فضاي تيره و تاري كه در جامعه به وجود آمده و نوع شايعاتي كه در اين زمينه مطرح است دو نوع نگاه عمده و افراطي در مورد روحانيت وجود دارد ؛ عده اي كل روحانيت را نفي مي كنند و عده اي هم همه آنها را پاك و منزه مي دانند. ما خواستيم اعتدالي در اين نظريه به وجود بياوريم و يادآور شويم كه در ميان روحانيون افراد صالح  وجود دارند.
محمدي به سوال ديگري اشاره كرد و گفت:  مطرح مي شود كه" چرا از زبان طنز استفاده كرده ايد"  به عقيده من طنز همدلي، دوستي و محبت زيادي ميان آدمها ايجاد مي كند. به همين خاطر زبان طنز تاثير گذار تر است. از سوي ديگر اين فيلم تمامي اقشار جامعه را مخاطب قرار داده بود و زبان طنز بيشترين ارتباط را با بيننده ها برقرار مي كند. از طرف ديگر، هدف اصلي فيلم ايجاد نوعي تعديل در نگاه و ذهن جامعه  نسبت به روحانيت بود. در فيلم "زير نور ماه" هم همين نگاه با بياني ديگر مطرح شده است.
تهيه كننده "مارمولك" اضافه كرد: " عده اي فيلم را توهين به مقام روحانيت مي دانند."  من مي خواهم به مخالفين يادآور شوم كه در جاي جاي فيلم تاكيد مي شود كه يك دزد لباس روحاني پوشيده است. اين فيلم يك تذكر ساده است. بار ها و بارها نيروي انتظامي و ادارات دولتي از طريق رسانه ها اعلام كرده اند مراقب سوء استفاده كنندگان از لباس هاي دولتي باشيد ، اين فيلم هم درباره  سوء استفاده افراد از لباس روحانيون و مقام ايشان  تذكر مي دهد. چگونه است كه اين تذكر تا اين اندازه بد تعبير مي شود. 
" برخي ديگر فيلم را وهن مقدسات دانسته اند."  من از مخالفين  مي خواهم تا يك جمله از فيلم كه توهين به مقدسات و مسلمات دين است بياورند.
محمدي به مورد ديگري اشاره كرد و گفت:   برخي جمله "راه هاي زيادي براي رسيدن به خدا وجود دارد را تبليغ پلوراليسم ديني دانسته اند." اين در حالي است كه ما ( دست اندركاران توليد فيلم ) هيچ كدام نه اهل فلسفه هستيم و نه قصد ساخت اثري فلسفي را داشته ايم. اين جمله يكي از فرمايشات حضرت علي (ع) است كه در نهج البلاغه هم ذكر شده است.  مهمتر اينكه مسير هدايت مورد نظر و موجود در اثر به سمت اسلام، امامت و  در نهايت امام زمان (عج) ختم مي شود. چگونه چنين مساله روشني دچار شبهه و تعبير سو مي شود. ما سازندگان فيلم از فهم مسايل فلسفي برخودار نيستيم كه بخواهيم درباره آن نظر بدهيم.
وي اضافه كرد: عده اي طرح اين مساله كه" روحاني فيلم شغل گچبري سنتي دارد را اشاره به اكل دين مي دانند." يعني معقتدند كه فيلم به طرح اين مساله پرداخته است كه روحانيون از دين تغذيه مي كنند. اگر چنين مساله مطرح باشد بايد گفت شاعر هم از شعر تغذيه مي كند يا نويسنده داستان هم از كتاب تغذيه مي كند. در حالي كه يك روحاني در راه دين به تبليغ و بررسي علمي و عملي مي پردازد و عمر خود را در اين راه صرف مي كند چرا چنين نكند . من اين افراد را به مطلبي كه استاد شهيد مطهري در كتاب چهار مقاله نوشته اند ، رجوع مي دهم. نيت ما از مطرح كردن اين مساله توجه دادن مخاطب به اين نكته بوده است كه اين روحاني از ذوق هنري برخوردار است و دلمشغولي هاي ديگري هم جز شغل خود دارد. اين يك فضل اخلاقي است كه ما براي اين روحاني در نظر گرفته ايم.

محمدي با اشاره به اينكه عده اي اظهار داشته اند  در زمان شاه هم كسي جرات ساخت چنين اثري را نداشته است، اظهار داشت:    اگر ما در يك جامعه و حكومت مربوط به مسلمانان نتوانيم به طرح اين گونه مسايل بپردازيم، پس كجا مي توان آن را مطرح كرد. ديگر اينكه مگر من و كمال تبريزي در زمينه هنر ديني چه سر مشقي داشته ايم كه بخواهيم آن را الگو كنيم. مگر غير از اين است كه بچه هاي مسلمان ها در سينما تلاش مي كنند ميان سينما و مباني اعتقادي پيوندي را پيدا و برقرار كنند و با استفاده از زبان تصوير به بيان آنها بپردازند. اتفاقا" به نظر من جاي ساخت اين گونه فيلم ها در حكومت اسلامي است.  چطور مي شود به فيلمي كه مورد توجه و تاييد وزارت ارشاد است و علاوه بر اينكه موفق به كسب جايزه بهترين فيلمنامه، بهترين فيلم از نگاه مخاطب و بهترين بازيگر نقش اول مرد مي شود، جايزه بهترين فيلم ديني را از آن خود مي كند، تا اين اندازه اتهام ضد دين بودن زد؟!
اين تهيه كننده با اشاره به اينكه اگر فيلم با ضعف هايي هم مواجه است بايد آن را با دليل و منطق مطرح كرد، توضيح داد:  قبل از انقلاب فيلمي با عنوان "محلل" ساخته مي شود. اين فيلم مسايل و مشكلاتي را در خصوص اسلام و قوانين آن مطرح مي كند و فضاي بسيار بدي را به وجود مي آورد. در همان زمان شهيد مطهري كه به عنوان معلم  و تئوريسين انقلاب مطرح است نقدي علمي پيرامون فيلم در روزنامه كيهان آن زمان به چاپ مي رساند و به بررسي دقيق فيلم مي پردازد. اگر ديكته اي اشتباه دارد بايد آن را تصحيح كنيم  نه آنكه آن را پاره كنيم.
وي ادامه داد:  فيلم را متهم به ايجاد سو تعبير در جامعه مي كنند. در اين باره بايد بگويم همه آنهايي كه در خانه قرآن دارند، يك جلد ديوان حافظ هم نگهداري مي كنند. اما برخي با شعر حافظ عرق خوري مي كنند و برخي از اين اشعار در نيايش شبانه خود استفاده مي كنند. اينجا ايراد از شعر حافظ نيست، بلكه اشكال از تعبيركننده ها است. خوارج بر اساس تعبير اشتباه از قرآن حضرت علي (ع) را شهيد مي كنند. پس بايد بگوييم نعوذ بالله خداوند قرآن را نازل نفرمايد تا عده اي از آن تعبير سو نكنند؟!
محمدي در ادامه به بيان خاص فيلم و شخصيت اصلي آن اشاره مي كند و مي گويد:  
در پايان فيلم ، رضا مارمولك با زبان خاص خود مي گويد" خدا اند رفاقت است"، "اند بخشايش" و" اند محبت است." اينها تعبير جملاني چون بلغ الرفيق الاعلي، غفار الذنوب و يا رحمان الرحيم است.  واقعا"گفتن اين جملات عربي  توسط شخصي مانند رضا مارمولك باور پذير است است يا گفتن همين معاني بازبان خاص رضا مارمولك .
منوچهر محمدي پاسخ به آخرين ايراد وارده به گروه توليد را غير ضروري دانست و با ذكر ايراد تنها نشانه هايي را براي مطرح كننده اشكال برشمرد : " عده اي ما را عوامل موساد و سيا معرفي مي كنند." من مي پرسم چگونه اين سازمان ها به شخصي پول بدهند كه فيلمي مانند بازمانده را ساخته است كه در حال حاضر در فلسطين اشغالي قاچاق مي شود و گروه هاي مختلف عرب آن را تاييد كرده اند.
لازم به ذكر است منوچهر محمدي در برخي از بخش هاي صحبت خود چنان متاثر شده بود كه اشك مي ريخت. اين نشست كه از ساعت 11 صبح آغاز شده بود تا ساعت 15 ادامه يافت . در ادامه سخنان كمال تبريزي و بخش دوم سخنان منوچهر محمدي در دسترس قرار مي گيرد .