کتاب و رسانه گام‌های مشترک بردارند / کتاب را به یک هفته محدود نکنیم

به گزارش خبرنگار مهر، عباس شکارچی، منوچهر احترامی، توران میرهادی، پدرام پاک‌آئین، صادق رحمانی، عباس حسین‌نژاد، محمدحسین مرتجا و محمدرضا گودرزی در گفتگو با خبرگزاری مهر نظرات خود را درباره هفته کتاب ارائه کردند.

کاهش کتابخوانی به دلیل کمبود وقت است

عباس شکارچی گفت: در جامعه ما زمانی افراد نیاز به مطالعه را در خود حس می کنند که حس کنند ممکن است در مجامع عمومی با کمبود دانش روبرو می شوند.

این جامعه‌شناس ضمن بیان این نکته که باید فرهنگ کتابخوانی ورای این امر باشد گفت: مساجد، مدارس، دانشگاهها، روزنامه‌ها و رسانه‌های جمعی از طریق تبلیغات و برگزاری نشستها در ایجاد فرهنگ‌سازی کتابخوانی نقش به سزایی دارند.

وی تصریح کرد: در زمینه انتشار و فرهنگ‌سازی کتاب در جامعه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسیار پرکار بوده است اما با توجه به جمعیت بالای کشور به تنهایی نمی‌تواند کل کشور را پوشش دهد. بنابراین در این راستا کمک تمام ارگانهای دولتی و غیر دولتی لازم است.

عباس شکارچی معتقد است مردم ما به دلیل کمبود وقت به سمت مطالعه نمی‌روند و به همین دلیل است که میزان کتابخوانی کاهش یافته است.

کتاب و مطبوعات گامهای مشترک بردارند

پدرام پاک آیین نیز در این باره به خبرنگار مهر گفت: توجه مطبوعات در دو سه سال گذشته به اطلاع رسانی حوزه کتاب افزایش چشمگیری داشته است.

سردبیر نشریه اطلاع‌رسانی "کتاب هفته" با بیان این مطلب گفت: هفته کتاب فرصتی مناسب برای جریان سازی خبری و فرهنگی رسانه‌هاست و رسانه‌ها می توانند هفته کتاب را از یک مراسم نمادین به جریانی ماندگار و دائمی تبدیل کنند.

وی همچنین هفته کتاب را فرصتی مغتنم برای پیوند دو حوزه کتاب و رسانه خواند و افزود: رسانه ها در این هفته می‌توانند به تعامل گسترده تر و عمیق تر خود با مولفان و پدید آورندگان کتاب فکر کنند چرا که این تعامل، کارکرد آموزشی وتحلیلی رسانه‌ها را افزایش داده و سطح مخاطبان آنها را ارتقا می‌دهد.

سردبیر نشریه "کتاب‌هفته" با اشاره به مزایای ارجاع مخاطبان مطبوعات به کتاب تصریح کرد: رسانه‌ای قوی و تاثیرگذار است که علاوه بر ارائه محتوای خود قابلیت ارجاع به رسانه‌های دیگر را نیز داشته باشد. بنابراین روزنامه‌ها و نشریات با ارجاع مخاطب به کتاب هم توان تاثیرگذاری خود را محک می‌زنند و هم بر کیفیت مخاطبان خود می‌افزایند.

این شاعر همچنین درباره تبادل تجارب و دستاوردهای دو حوزه کتاب و مطبوعات با یکدیگر افزود: کتاب و مطبوعات با وجود تفاوتهای ماهوی و شکلی در حوزه‌هایی مثل توزیع، چاپ گرافیک و تبلیغات می‌توانند تجارب و دستاوردهای مشترک داشته باشند. برای مثال در حال حاضر بسیاری از نشریات تخصصی در کتابفروشیها توزیع می شود و دکه های مطبوعاتی هم به طور پراکنده کتابهای کاربردی یا عامه پسند توزیع می‌کنند که این موضوع قابل نظارت و ساماندهی بیشتر نیز هست.

بازرس انجمن قلم ایران همچنین با اشاره به اهمیت تبلیغات بازرگانی در حوزه کتاب گفت: ممکن است قبول آگهیهای کتاب در ابعاد گسترده در مقایسه با سایر صنایع برای مطبوعات سودآوری نداشته باشد اما نباید فراموش کرد که درج آگهیهای مردمی و اصطلاحا نیازمندیهای کتاب می‌تواند برای مطبوعات همراه با جذب مخاطب باشد.

پاک آیین با دشوار خواندن حرفه خبرنگاری کتاب گفت: خبرنگاری کتاب در مطبوعات نوپاست و از آنجا که هیچ منبع آموزشی و نظری در این حوزه نداریم نیاز به آموزش و تجربه اندوزی دارد.

سیستم پخش کتاب تقویت شود

محمدحسین مرتجا گفت: سیستم توزیع کتاب در کشور به ویژه در شهرستانها ضعیف است و باید شاهد تحولی در این سیستم باشیم.

محمدحسین مرتجا در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: باید شرایطی در کشور به وجود آید که در تمام سال کتاب مورد توجه مردم قرار بگیرد و ترویج کتابخوانی را معطوف به یک هفته در سال نکنیم.

وی یادآور شد: یکی از برنامه هایی که در طول سال می تواند به امر کتابخوانی کمک کند تغییر و تحول در سیستم توزیع کتابها است. متاسفانه در کشور ما کتابها پخش خوبی ندارند و شاید سالها از انتشار یک کتاب بگذرد اما هنوز تعداد محدودی توانسته باشند آن را در کتاب فروشی پیدا کنند.

این شاعر که در استان کرمان زندگی می کنند درباره نمایشگاههایی که در طول سال در شهرستانها برگزار می شود گفت: متاسفانه در این نمایشگاهها بیشتر کتابهای تاریخی و عامه پسند عرضه می شوند و کمتر می توانیم کتابهای مورد نیاز خود را تهیه کنیم.

وی افزود: در این نمایشگاهها خبری از مجموعه شعرهای تازه منتشر شده نیست. تنها چند اسم هست که همواره تکرار می شوند. کتاب این شاعران را به راحتی می توانیم در هر کتابفروشی و کتابخانه ای تهیه کنیم اما تکلیف کتاب شاعران جوان چه می شود.

به گفته این شاعر کتابخانه های عمومی به ویژه در شهرستانها از فقر تازه های کتاب رنج می برند و به روز رسانی در این کتابخانه با فواصل زمانی طولانی صورت می گیرد. به باور وی همین امر موجب می شود که پژوهشگران برای تامین نیاز خود ملزم به سفر به تهران شوند.

شوق کتابخوانی در کشور وجود ندارد

منوچهر احترامی گفت: باید شوق کتابخوانی را چنان در میان اقشار جامعه به وجود بیاوریم که احساس نیاز کنند و در پی یافتن کتابهای جدید باشند.

منوچهر احترامی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: برنامه های هفته کتاب بیشتر نمایشی است و در این هفته کمتر کتاب خوانده می شود چون با برگزاری نشست و برنامه های مختلف از جمله نمایشگاه کتاب دیگر فرصتی برای کتابخوانی برای همان عده محدود هم باقی نمی ماند.

به گفته احترامی قشر جوان کمتر توان خرید کتاب دارد و نوجوانان هم به دلیل درگیری با غولی به نام کنکور اصلا به مقوله کتاب غیر درسی فکر نمی کنند چه برسد به اینکه برنامه ای برای کتابخوانی هم داشته باشند.

این طنزپرداز افزود: البته کتاب برای  نوجوانان خیلی کم نوشته می شود و حجم کتابهای خوب در این حوزه هم بسیار کم است.

این شاعر در پایان گفت: برنامه ریزان ترویج کتابخوانی باید خانواده ها را با کتاب آشتی دهند. مشکل ما تنها عدم مطالعه نوجوانان نیست بلکه باید تک تک اعضای خانواده به کتابخوانی اقبال نشان دهند و یک هفته در سال نیز برای ترویج کتابخوانی زمان بسیار کوتاهی است.

همه برنامه ها مختص به هفته کتاب نباشد

بنیانگذار شورای کتاب کودک گفت : مسولان وزارت ارشاد باید برنامه خود را تنها مختص به هفته کتاب نکنند و با تجهیز کتابخانه عمومی در طول سال و خرید کتابهای سودمند در ترویج فرهنگ کتابخوانی سهیم باشند.

توران میرهادی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: شورای کتاب کودک در مجموعه برنامه های هفته کتاب شرکت می کند اما برنامه مسقتلی در این هفته ندارد زیرا در طول سال برنامه های ما برای کتاب برنامه ریزی شده است.

وی تصریح کرد: در ایام هفته کتاب در نمایشگاهی که به این مناسبت در سطح شهر برگزار می شود حضور خواهیم داشت و همچنین در ایام این هفته اعضای شورا با حضور در مدارس در برنامه های کتابخوانی که به مناسبت در این هفته ترتیب داده شده شرکت می کنند.

میرهادی با تاکید برایجاد روحیه کتابخوانی در بچه ها در سنین پایین گفت: باید بچه ها را در شرایطی بسیار مناسب با کتاب آشنا کنیم تا از کتابخوانی لذت ببرند و هر زمان که احساس نیاز می کنند خودشان با کنکاش در کتابها پاسخ پرسشهایشان را بیابند.

بنیانگذار شورای کتاب کودک که سالهاست زندگی خود را وقف ترویج کتابخوانی در سطح کشور کرده است می گوید بهترین راه برای ترویج کتابخوانی تاسیس کتابخانه های مردمی است.

وی معتقد است وقتی خود مردم در کاری سهیم باشند دیگر نباید درباره آن موضوع احساس خطر کنیم. در چنین شرایطی  کمتر شاهد پرواز کتاب و یا پاره و خراب شدن کتابها خواهیم بود.

میرهادی می افزاید: با این کار با بچه هایی طرف خواهیم بود که تا آخر عمر کتابخوان خواهند بود و جامعه ای که کتابخوان باشد از بسیاری از مشکلات و بیماریها مصون خواهند بود.

رسانه ها کمکی به کتابخوانی نمی کنند

مسئول طرح و برنامه رادیو فرهنگ معتقد است که رسانه ها نمی توانند به فرهنگ کتابخوانی کمک کنند.

صادق رحمانی، شاعر، نویسنده و مسئول طرح و برنامه رادیو فرهنگ در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این موضوع  گفت: رادیو و تلویزیون رسانه های سرگرم کننده واز جمله رقبای سر سخت کتاب و کتابخوانی به شمارمی روند.

وی افزود: وجه سرگرمی کتاب از یکطرف و وجه سرگرمی رادیو و تلویزیون از طرفی دیگر در تقابل با یکدیگر قرار دارند و از این رو نمی توانند یاری رسان هم باشند.

این کارشناس رسانه با اشاره به فرهنگ شنیداری مردم ایران که ریشه تاریخی دارد ابراز داشت: در رسانه هایی مانند رادیو و تلویزیون از کتاب گذر شده است. کتاب در رادیو در قالب نمایشنامه ها و روایتهای رادیوی به کار گرفته می شود و نقش افزایش آگاهی را در این قالب بازی می کند.

وی ادامه داد: باید اعتراف کرد که برنامه های حمایت از کتابخوانی در رادیو و تلویزیون علیرغم تلاشهای زیاد شکست خورده است.

رحمانی با انتقاد از مغفول ماندن پرداختن فرهنگ کتابخوانی در طول سال گفت: فعالیتهای اینچنینی در روزها و هفته های مختلف مناسبتی به دلیل تکثر زیاد این مناسبتها به همان روز وهفته  محدود می شوند.

این نویسنده و شاعر گفت : یکی از دلایل کم بودن مطالعه در میان مردم به سالهای آموزش و تحصیل در مدارس باز می گردد. دانش آموزان ما در مدارس با فشار زیادی مشغول مطالعه کتابهای درسی می شوند و از انواع دیگر مطالعه ها فاصله می گیرند. آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارکان زیر بنایی می تواند در ترویج فرهنگ مطالعه موفق عمل کند.

متولیان فرهنگی به فکر کارهای بنیادی و کاربردی باشند

یک طنز پرداز و فعال ادبی از متولیان فرهنگی کشور خواست به جای چانه زنی بر سر سرانه مطالعه مردم به فکر کارهای بنیادی و کاربردی در بحث کتاب و کتابخوانی باشند.

عباس حسین نژاد، برگزیده بخش داستان سومین جشنواره سراسری طنز مکتوب در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: دامن زدن به ماجرای پایین بودن سرانه مطالعه کتاب ایرانیان که تبلیغات زیادی نیز درباره آن می شود عملی نادرست است و متولیان فرهنگی کشور به جای چانه زنی بر سر سرانه مطالعه مردم به فکر کارهای بنیادی، کاربردی و تأثیرگذار در بحث کتاب باشند.

این نویسنده معتقد است که مبنای کار رادیو و تلویزیون سرگرمی است و در  راستای این نقش سرگرم‌کننده این رسانه‌ها نقشی مهم و تاثیرگذار در زندگی افراد دارند.

وی با اشاره به نقش مهم آموزش در این رسانه‌ها گفت: در کشور ما نزدیک به 20 میلیون کم‌سواد و بی سواد  وجود دارند که کتاب نمی تواند نقش آموزشی و فرهنگ سازی برای آنها ایفا کند. اینجا است که رادیو و تلویزیون به کمک می‌آید و این وظیفه مهم را برعهده می‌گیرد، اگر چه هنوز شاهد اتفاق چشمگیری در این‌باره نبوده‌ایم.

این فعال فرهنگی به سریالهایی که براساس کتابهای داستانی ساخته شده اشاره و ابراز کرد: اگر ساخت اینگونه سریالها در کشور جدی شود انتقال اطلاعات مفید فرهنگی، اجتماعی و ادبی دچار دگرگونی شده و ما شاهد یک حرکت مثبت فرهنگی خواهیم بود.

وی با اشاره به فروش خوب رمان "بیوتن" نوشته رضا امیرخانی که در دوماه به چاپ ششم رسیده است اذعان داشت: این نوع استقبال نشان از رشد فرهنگ کتابخوانی دارد که با  تبلیغ سینه به سینه معرفی می شود و رسانهای مثل تلویزیون هیچ تأثیری در ماجرا نداشته است.

این فعال ادبی در پایان پیشنهاد داد  که مسابقات کتابخوانی مبتنی بر آمار و ارقام کمتر شود و کار ریشه‌ای‌تری را در این باب برنامه ریزی شود.

وی به عنوان نمونه از کلوپهای کتابخوانی در مدارس، دانشگاهها، محلات که وظیفه اجرایش به شهرداریها است اشاره کرد و با بیان آنکه کارهای خوبی در این عرصه انجام شده آن را راه مناسبی برای ورود کتاب به میان مردم دانست.

مشکل کتابخوانی در کشور فراتر از هفته‌های کتاب است

مسئول داستان کانون ادبیات ایران معتقد است که در طول برگزاری هفته‌های کتاب همواره صحبتهای متعددی از سوی کارشناسان مطرح می‌شود اما این صحبتها تا زمانی که بدل به تدبیری برای کتابخوانی در کشور نشود راه به جایی نخواهد برد.

محمدرضا گودرزی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن کلیشه‌ای خواندن برنامه‌های هفته کتاب گفت: هر برنامه‌ای که منجر به ترویج کتابخوانی در سطح کشور شود سودمند است، هر چند که برگزاری برنامه‌های متعدد در هفته کتاب به جزء اغتشاش راه به جایی نمی‌برد.

به گفته دبیر داستان کانون ادبیات ایران مشکلات ترویج کتابخوانی در کشوربا برگزاری هفته های کتاب حل نمی‌شود بلکه این مشکل نیاز به برنامه‌های دراز مدت مدیریت فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارد.

وی با انتقاد از وضیعت مراحل انتشار کتاب در کشور گفت: باید شرایطی به وجود آید که انتشار کتاب در کشور با دشواری کمتری روبرو شود. استمرار وضیعت فعلی موجب دلمردگی نویسندگان و خوانندگان جدی کتاب می‌شود.

این نویسنده در پایان یادآور شد: در وضیعت فعلی مدیران فرهنگی کشوری باید، تدبیری بیندیشند که تغیری در وضیعت فعلی انتشار کتاب در کشور به وجود آید.