ارزیابی کارشناسان از دلایل خودسوزی زنان در ایلام / کاهش آمار خودکشی

بغض تلخ در طنین صدایش پنهان شده و نمی تواند کلمات را درست ادا کند ،‌ صورتش را غریبانه پنهان می کند، گویی می خواهد عقربه زمان را به عقب بازگرداند و پدرش به جای اینکه او را در زیر رگبار مشت و لگدهایش بگیرد در آغوشش بفشارد، مثل زمانی که کودک بود. 

چقدر دوست داشت تصویر خاطره یکشنبه سیاه همان روز که پدرش یکباره به باد کتکش گرفت و او در اقدامی جنون آمیز رو به سوی انباری رفت و پیت نفت را بر روی خود ریخت و ناگهان کبریتی که نام بی مسمای بی خطر بر روی آن نقش بسته بود را روشن کرد به صورتی دیگر رقم می خورد.

اکنون او صورتش به قدری گوشت اضافه آورده که نمی تواند در برابر آئینه ای که در کنار طاقچه، رف و ساعت قدیمی شماطه دار خانه قرار دارد بایستد. 

ذهنش به روز قبل از خودسوزیش که گیسوان خرمایی رنگش را شانه زد و چشمان آبی رنگش را در آینه به تماشا نشست پرواز کرده ، اما واقعیت این است که او اکنون تنها در گوشه ای از خانه ای که روزگاری زخم بمب و گلوله های سربی را چشیده با انبوهی از غم، شب و روزش را همچنان دوره می کند.

نمی تواند به سئوالات ما پاسخ دهد چرا که شبنمهایی در چشمانش آماده باران شدن است، این بار بغض گلوی مرا می فشارد. سرم را پایین می اندازم و با خود می گویم به راستی چرا باید هر روز در شهر ایلام آژیر آمبولانسهایی به صدا درآید و شعله های فروزان آتش لحظه ای مشتعل شوند و دمی بعد... . 

سالانه 430 خودسوزی در استان ایلام ثبت می شود

منابع بهزیستی اعلام کرده اند خودسوزی امروزه در استان ایلام به عنوان یکی از ناهنجاریهای اجتماعی این منطقه بروز کرده به نحوی که سالانه بیش از 430 مورد خودسوزی موفق و ناموفق در بیمارستانهای این استان به ثبت می رسد که در نوع خود در کشور امری بدیع، بی سابقه و نگران کننده به شمار می آید.

به نظر می رسد خودسوزی باید با توجه به ابعاد گسترده آن هم از منظر جامعه شناسی، روانشناسی و هم از جنبه های اقتصادی و ‌فرهنگی  مورد تحلیل و بررسی کارشناسانه قرار گیرد و در نهایت مسئولان هر چه سریعتر راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را مد نظر قرار دهند.

اکثر زنان خودکشی کننده سواد پایینی دارند، زیرا برای افراد دارای تحصیلات عالی، امکانات امیدبخش بیشتری در جامعه فراهم است و آنان از طریق مشورت با دیگران و دسترسی به امکانات اجتماعی، مشکلات خود را برطرف می‌کنند.

کارشناس مسائل اجتماعی

یک کارشناس ارشد مسائل اجتماعی در این خصوص به مهر گفت:  خودکشی زنان به ویژه در استان ایلام به معنای تمایل به مرگ نیست، بلکه فریادی برای درخواست کمک و یاری در برابر برخی مشکلات است. سپیده علیپور افزود: در واقع برخی شرایط نامساعد خانوادگی و اجتماعی، زمینه ساز بروز انحراف خودکشی شده است، انحرافی که هیچ شاکی ندارد و جرمی خاموش علیه زنان است.

وی خاطرنشان کرد: اکثر زنان خودکشی کننده سواد پایینی دارند، زیرا برای افراد دارای تحصیلات عالی، امکانات امیدبخش بیشتری در جامعه فراهم است و آنان از طریق مشورت با دیگران و دسترسی به امکانات اجتماعی، مشکلات خود را برطرف می‌کنند.

علیپور عنوان کرد: افراد بی سواد و کم سواد به دلیل محرومیت از تسهیلات، عقب ماندگی از اجتماع و نداشتن شناخت نسبت به مشکلات زندگی بیش از دیگران در معرض ناامیدی و یأس در زندگی قرار دارند.

وی اظهار داشت: میزان آگاهی و سطح تحصیلات در رهایی فرد از مشکلات و افزایش روحیه مقاومت افراد در برابر مسائل و ناملایمات و امید به زندگی تأثیر جدی دارد، پیامدهای خودکشی، نوعی انحراف و جرم است که تبعات عدیده‌ای دارد.

علیپور ادامه داد: این پیامدهای ناگوار در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی به اختصار عبارت است از سطح فردی اگر فرد خودکشی کننده، موفق به مرگ شود، ممکن است از رنج و درد و مشکلاتی که در این جهان داشته است، آزاد شود ولی بنا به اعتقادات مذهبی مسلمانان و حتی سایر ادیان به عذابی دردناک تر گرفتار خواهد شد.

وی بیان داشت: در صورت عدم موفقیت فرد در خودکشی، احتمال دو حالت وجود دارد یا از عمل زشت و گناه خود آگاه می‌گردد و تا آخر عمر شرمنده و پشیمان می‌شود یا خشن‌تر شده، آمادگی بیشتری برای اقدام به خودکشی مجدد پیدا می‌کند.

علیپور یادآور شد: اطرافیان فرد نیز ممکن است دو نوع رفتار متفاوت با وی داشته باشند یا او را طرد و تحقیر می‌کنند یا به دیده ترحم و محبت به او می‌نگرند تا مبادا مجدداً به این کار اقدام کند و در مجموع تا مدت زمانی، وضع این افراد عادی نیست و این مسئله بر تمام جوانب زندگی آنها اثر می‌گذارد و حتی ممکن است خانواده، شغل، موقعیت اجتماعی و دوستان خود را از دست بدهند.

وی اظهار داشت: سطح خانوادگی پیامد خودکشی در بین خانواده فرد نیز متفاوت است. این احتمال وجود دارد که خانواده به دلیل قبح این عمل در جامعه و بین اقوام، شرمنده و سرافکنده شوند، مورد شماتت و سرزنش قرار گیرند و خود را مقصر بدانند همچنین ممکن است خانواده، برای جبران رفتارهای گذشته یا پیشگیری از تکرار مجدد خودکشی، کارهایی را که تمایل ندارد و به صلاح فرد و خانواده نمی‌داند، انجام دهد به طور مثال به ازدواج دختر با پسر علاقه‌مندی که صلاحیت لازم را ندارد، رضایت دهند.

وی ادامه داد: همچنین ممکن است خانواده به این شخص به دیده فردی بزهکار و منحرف نگاه کند، او را طرد کرده و زمینه انحرافات بیشتر او را فراهم کند.

علیپور تاکید کرد: در این میان اگر اقدام کننده به خودکشی، زن (مادر خانواده) باشد ممکن است با این عمل باعث از هم پاشیده شدن خانواده شود و با مطلع کردن دیگران از مشکلات و نابسامانی‌های خانواده موجب سلب اطمینان همسر شود.

وی عنوان کرد: وجود فردی که اقدام به خودکشی کرده است می‌تواند در خانواده الگوی نامناسبی برای سایر اعضای خانواده ‌باشد تا در مواجهه با هر مشکل کوچکی خودکشی را یکی از راه حل‌ها بداند.

بسیاری از صاحبنظران علت عمده خودکشی‌ها را بحران معنویت می‌دانند که انسان را از مسیر صحیح و زندگی سالم اجتماعی منحرف سازد.

علیپور خاطرنشان کرد: امروزه بسیاری از صاحبنظران علت عمده خودکشی‌ها را بحران معنویت می‌دانند که انسان را از مسیر صحیح و زندگی سالم اجتماعی منحرف سازد. اصولاً انتظار بشر از مذهب نقش هدایتگری است و در نظام مذهبی ارزش‌های اخلاقی و اعتقادات دینی، رفتار و شخصیت و منش فرد تأثیرگذار است، به حدی که به هنگام وقوع اضطراب، همین اعتقادات، عادات و سنن و مجموعه نهادهای مذهبی، باعث امنیت و اطمینان می‌شوند که به نجات و رهایی فرد کمک می‌کند. در قرآن مجید هم راهکارهایی عملی برای کاهش این نوع فشارها مطرح شده است که برخی از آنها از جمله معناجویی واژه‌ها و عباراتی از قرآن مجید بر شناخت و معناجویی تأکید می‌کند.  

به گفته کارشناسان برخی از نکات روانشناسی - تربیتی که والدین باید در پیشگیری از خودکشی جوانان انجام دهند عبارت ‌است از : تقویت روحیه توکل، توسل و خودباوری از طریق افزایش آموزش‌های دینی و مذهبی، ترویج روحیه قناعت در فرزندان، آشنا کردن بچه‌ها با آثار سوء خودکشی و حرام بودن آن در مذهب، نزدیکی با جوانان جهت آگاهی از اسرار و رازهای درونی آنها، کمک به فرزندان در دوستیابی صحیح، برنامه ریزی صحیح برای اوقات فراغت آنان، محبت به فرزندان، در عین توجه به تربیت مستقل آنها، مجبور نکردن فرزندان به ازدواج و توجه به اکراه آنها، عدم تصمیم‌گیری به جای فرزندان و مشاوره با آنها.

همچنین به منظور کاهش نرخ خودکشی زنان در برخی استان‌های کمتر توسعه یافته که اغلب خودکشی های زنان در آن استانها، ناشی از نظم هنجاری شدید و باورهای سنتی نادرست نسبت به زن است، ‌باید ضمن بهره گیری از نقش مذهب و روحانیت در طرد باورهای نادرست، جایگاه زن را در نظام خانوادگی و اجتماعی ارتقاء بخشید و حقوق مغفول زنان را احیا کرد و برای رفع مشکلات خانوادگی و اجتماعی زنان تمام امکانات را بسیج کرد.

اکثر زنان خودکشی کننده سواد پایینی دارند، زیرا برای افراد دارای تحصیلات عالی، امکانات امیدبخش بیشتری در جامعه فراهم است و آنان از طریق مشورت با دیگران و دسترسی به امکانات اجتماعی، مشکلات خود را برطرف می‌کنند.

از آنجا که در این استان بیشتر دختران جوان به دلیل تهمت و ضرب و شتم و ازدواج‌های تحمیلی اقدام به خودکشی می‌کنند توصیه می‌شود برای پیشگیری از خودکشی با تأسیس مراکز مشاوره و اشاعه فرهنگ بهره‎گیری از مشاوران روانشناسی و حقوقی که در دادگاهها و دادگستری‌ها مستقرند، حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان را تحقق بخشید. در مجموع امنیت حقوقی و قضایی، یکی از راههای جلوگیری از خودکشی زنان است. دسترسی آسان و سریع به این مراکز و ترویج فرهنگ حمایت از حق قانونی افراد خصوصاً زنان، جزء عوامل مهم پیشگیری است.

مهمترین آسیب اجتماعی استان ایلام خودکشی است

مشاور استاندار ایلام در امور بانوان در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: خودکشی همچنان مهمترین آسیب اجتماعی در این استان محسوب می شود و راهکارهای مناسب برای پیشیگیری از این آسیب در استان ایلام ضروری است.

فریده الیاس پوریان  اظهار داشت: برای کاهش این معضل، آموزش می تواند یک راهکار اصلی و بسیار موثر و مفید باشد.

این مسئول با اشاره به اینکه ارتقاء سطح آموزش مهارتهای زندگی در استان ایلام ضروری است، خاطر نشان کرد: آموزشهایی که برای پیشگیری از این معضل به خانواده ها ارائه می شود باید بر اساس متون استاندارد و مناسب استفاده شود.

الیاس پوریان عنوان کرد: افزایش امکانات فرهنگی نقش مهمی در روحیه و نشاط مردم دارد ولی متأسفانه استان ایلام با کمبود امکانات فرهنگی نیز مواجه است.

این مسئول یادآور شد: بیکاری و اختلافات خانوادگی بیشترین علت خودکشی در استان ایلام است که باید در این راستا کارهای کارشناسی شده انجام شود.

مجردها در ایلام بیشتر خودکشی می کنند

کارشناس امور اجتماعی استانداری ایلام در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: خودکشی همچنان یکی از بزرگترین مشکلات و آسیبهای اجتماعی استان ایلام که 60 درصد افرادی که در این استان اقدام به خوکشی می کنند، مجرد هستند.

علی مهرعلیزاده بیان داشت: در این راستا رفع مشکلات جوانان در زمینه های مختلف از جمله اشتغال و ازدواج نقش مهمی در کاهش این معضل اجتماعی دارد.

این مسئول با اشاره به اینکه کمبود امکانات فرهنگی را یکی از بزرگترین مشکلات استان ایلام است، خاطر نشان کرد: افزایش امکانات فرهنگی نقش موثری در افزایش روحیه و نشاط و شادابی مردم دارد که خود می تواند در کاهش این معضل موثر باشد.

مهرعلیزاده عنوان کرد: تشکیل سازمانهای مردم نهاد توسط جوانان در معرض خودکشی یکی از راهکارهای مهم برای پیشگیری از خودکشی است.

این مسئول یادآور شد: هم اکنون بیکاری و اختلافات خانوادگی بیشترین علل خودکشی در استان ایلام هستند و خودکشی همچنان مهمترین آسیب اجتماعی ایلام محسوب می شود.

معاون پیشگیری بهزیستی استان ایلام هم در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: طی چند سال گذشته آمار خودسوزی زنان در این استان کاهش داشته است.

فرمان عزیزنیا در ایلام اظهار داشت: خودسوزی زنان به عنوان یک معضل بزرگ، طی سالهای گذشته همواره گریبانگیر زنان استان ایلام بوده است.

وی ادامه داد: خوشبختانه در سه سال گذشته طبق آمارها خودسوزی زنان در استان ایلام روند کاهشی داشته است به طوری که امسال این عمل به پایین ترین حد رسیده است.

این مسئول با اشاره به اینکه خودسوزی به عنوان یکی از راههای خودکشی در استان ایلام شایع است خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین اقدامات برای کاهش آسیبهای اجتماعی به خصوص خودکشی و خودسوزی، راه اندازی اورژانس اجتماعی در استان ایلام بوده است که در طول شبانه روز خدمات مشاوره رایگان در اختیار افرادی قرار می دهد که در معرض آسیبهای اجتماعی هستند.

این مسئول یادآور شد: بیشترین عوامل خودسوزی در استان ایلام مشکلات خانوادگی، افسردگی و.... است و در اکثر اوقات زنان در هنگام خودسوزی ناموفق هستند.

عزیزنیا به مشکل افسردگی در بین جوانان به خصوص دختران استان ایلام اشاره کرد و گفت: افسردگی خود به عنوان یک معضل منجر به بروز آسیبهای اجتماعی دیگر نیز می شود.