بی توجهی به ثبت جهانی تعزیه اصالت این هنر ایرانی را تهدید می کند

به گزارش خبرنگار مهر در مشهد در شرایطی قرار است پرونده تعزیه در اربعین حسینی به ثبت ملی برسد که پیش از این در سال 84 کشورمان با ارسال پرونده تعزیه به یونسکو اقدام به ثبت جهانی آن نمود، اما با بازگشت آن پرونده به کشور از آن زمان تا امروز در خصوص ثبت ملی و جهانی آن هیچ اقدامی نشد.

داوود فتحعلی بیگی، کارگردان تئاتر و از اعضای دفتر تئاتر آیینی سنتی ایران که در تهیه پرونده ثبتی و حفظ این آیین نمایشی، تلاشهای بسیاری کرده است، با تأیید خبر ثبت ملی در این باره گفت: با توجه به صحبتهای انجام شده، سازمان میراث فرهنگی گفته است ثبت ملی تعزیه در اربعین حسینی صورت می گیرد.

تعزیه، قدیمی ترین گونه نمایشی ایران است

تعزیه، قدیمی ترین گونه نمایشی ایران است که قالبهای تئاتر سنتی و پایه های تئاتر ملی در دل آن شکل گرفته است. این هنر با توجه به اهمیت تاریخی که داشت، به عنوان نخستین پرونده میراث معنوی ایران همراه پرونده فرامنطقه ای نوروز برای ثبت به سومین اجلاس ثبت میراث معنوی سازمان یونسکو در سال 2005 ارسال شد.

اما پرونده تعزیه که از سوی اداره کل هنرهای نمایشی تهیه شده بود با استانداردهای یونسکو تطابق نداشت و برای رفع نواقص به ایران بازگردانده شد اما متاسفانه به دلیل عدم اصلاح پرونده در مهلت یک ماهه مقرر، ارائه دوباره آن به دو سال بعد موکول شد.

زمان کوتاه فیلم مستند ارسالی و عدم ثبت ملی مهمترین مشکل پرونده بود

لاله تقیان، در این باره گفت: در سال 84 پرونده به صورت ناقص به یونسکو ارسال شد و در همان سال به دلیل تغییر معیارهای یونسکو در ثبت نه تنها پرونده تعزیه که تمامی پرونده ها به کشورهایشان بازگردانده شد.

مسئول تکمیل و رفع نواقص پرونده ثبت تعزیه در فهرست جهانی تصریح کرد: همراه با پرونده تعزیه، فیلمی به کارگردانی ناصر تقوایی ارسال شد که یونسکو پس از بررسی فیلم با توجه به اینکه استانداردهای سازمان یونسکو برای ساخت فیلم رعایت نشده بود، از کشورمان خواست فیلم را براساس استانداردها و خواسته های یونسکو تهیه کند.

وی با بیان اینکه پرونده ای تازه برای ثبت جهانی تعزیه تهیه خواهد شد، ادامه داد: پرونده ای که پیش از این برای تعزیه تهیه و برای ثبت جهانی آن ارسال شده بود، بر اساس دستورالعمل پیشین یونسکو آماده شده بود در حالی که براساس معیارهای جدید هر پرونده پیش از ثبت جهانی باید ثبت ملی شود و در حال حاضر مهمترین مشکل ما ثبت نشدن ملی پرونده تعزیه است.

مسئول تکمیل و رفع نواقص پرونده ثبت تعزیه در فهرست جهانی افزود: با ثبت ملی تعزیه، راه برای ثبت جهانی آن باز می شود و تا زمانی که تعزیه ثبت ملی نشود ما نمی توانیم هیچ گونه اقدامی در زمینه ثبت جهانی کنیم.

لاله تقیان تصریح کرد: در صورتی که تعزیه در اربعین امسال ثبت ملی شود، دو سال زمان می برد که پرونده آن برای ثبت جهانی مورد بررسی قرار بگیرد، زیرا یونسکو هر دو سال یک بار جلسات بررسی ثبت آثار معنوی را برگزار می کند و جلسه امسال آنها در آبان ماه برگزار شده است.

وی افزود: گرچه با ثبت ملی تعزیه، راه برای ثبت جهانی آن باز می شود اما امیدواریم پس از ثبت ملی وضعیت بودجه های تهیه پرونده از سوی وزارت ارشاد یا سازمان میراث فرهنگی مشخص شود.

حسینعلی وکیل علی آبادی نیز در این باره گفت: با توجه به آنکه تعزیه یکی از مراسمهای سنتی - مذهبی ایرانیان بوده است و حتی این مراسم در کشورهای مختلف همسایه مانند ترکیه برگزار می شود، ثبت ملی این مراسم به عنوان اثری معنوی ضروری است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزود: بر اساس پژوهشها و تحقیقات انجام شده در حدود 60 نوع مراسم مختلف تعزیه در نواحی مختلف ایران برگزار می شود که احتمالاً تا روز اربعین با توجه به قراردادهای منعقد شده، 7 تا 8 پرونده تعزیه آماده شده و این پرونده ها ثبت ملی خواهد شد.

به گفته وکیل، قراردادهای منعقد شده از سوی سازمان میراث فرهنگی با کارشناسان تعزیه است که البته برخی از این کارشناسان در کمیته تهیه پرونده تعزیه که در مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد تشکیل شده است، عضو هستند و این موضوع می تواند مانع از موازی کاریهای بسیاری شود.

کشور ترکیه یکی از مدعیان ثبت پرونده تعزیه به نام خود است

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی درباره اقدامهای این دفتر برای ثبت جهانی تعزیه و تکمیل پرونده گفت: به واقع ثبت ملی تعزیه بیشتر به همین منظور صورت می گیرد و تهیه پرونده ثبت ملی پایه و مقدمه ای برای تکمیل پرونده ثبت جهانی تعزیه است.

به هر حال تمام این اتفاقها در حالی است که اگر همچنان بحث بررسی دو سال یک بار پرونده های میراث شفاهی از سوی یونسکو در میان باشد، در این صورت اولین فرصت ایران مربوط به سال 2010  است و اگر در این زمان اقدامی انجام نشود، دوباره تاریخ ثبت جهانی تعزیه به دو سال بعد موکول می شود.

نکته مهم دیگر این است که چند سال پیش ترکیه همزمان با ایران، درخواست ثبت پرونده تعزیه به نام خود مطرح کرده بود که با اعتراض مسئولان نسبت به این مسئله، جلوی کار گرفته شد و در حال حاضر سازمان یونسکو پرونده تعزیه را به نام ایران بازگذاشته است؛ و با این وجود باید در ثبت ملی و جهانی این پرونده تعجیل کرد، زیرا کوتاهی در ثبت چنین پرونده ای ممکن است موجب اقدام برخی کشورهای دیگر در این زمینه شود و در آن زمان فریاد و هیاهو فایده ای نخواهد داشت.