مستند تصویری - تشریحی مهر از خانه تاریخی شیخ بهایی

به گزارش خبرنگار اجتماعی مهر، پس از انتشار خبر فروش خانه تاریخی شیخ بهایی توسط خبرگزاری مهر، سازمان میراث فرهنگی به رغم وعده رئیس این سازمان مبنی بر ضرورت پیگیری دلایل فروش این خانه ، اصالت تاریخی این خانه را هم که به ثبت ملی نیز رسیده است ، مورد تردید قرار داد.

این در حالی بود که بسیاری از کارشناسان فعلی و پیشین سازمان میراث فرهنگی تردید در اصالت این اثر را ناشی از کم لطفی مدیران فعلی این سازمان دانستند و علی رغم درخواست خبرگزاری مهر برای برگزاری یک نشست تخصصی درباره چند و چون ادعای دو طرف، سازمان میراث فرهنگی با رد دعوت این خبرگزاری ، تنها خواهان ارسال مدارک و مستندات خبرگزاری مهر برای بررسی بیشتر شد.

اینک خبرگزاری مهر بر اساس رسالت  حرفه ای خود تصاویری از این خانه را با شرح یکی از کارشناسان امور میراث تاریخی و فرهنگی کشور منتشر می کند و هر گونه قضاوت را به  مخاطبان خود واگذار می کند.  

خانه شیخ بهایی در فاصله کمی از مسجد جامع اصفهان و حمام شیخ بهایی قرار گرفته است. بنا به گفته مالک آن، این خانه آثاری از دوره پیش از اسلام تا اواخر دوره قاجار را در خود جای داده است.

قدیمی ترین بخش خانه، سرداب آن است. باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی در این بخش، آجرفرش های دوره سلجوقی (سده پنجم هجری) را کشف کرده اند. زیر لایه سلجوقی، لایه دیگری دیده شده که متعلق به روستایی از دوران پیش از اسلام است. در دهه 1350 شمسی بخش هایی از این روستا زیر مسجد جامع اصفهان کشف شد.

چند سال پیش کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نقبی را در حمام شیخ بهایی پیدا کردند که مستقیما به زیر زمین این خانه راه می برد. وجود این نقب دلیل دیگری بر تعلق خانه به شیخ بهایی تلقی شد.

بخش بعدی خانه، ورودی اصلی، هشتی و اتاقی است که از دوره صفویه باقی مانده و شیخ بهایی در آن زندگی می کرده است. مالکین فعلی  این اتاق را به عنوان اتاق نشیمن خود انتخاب کرده اند و دل بستگی بسیار به آن دارند. با این وجود بازماندگان شیخ بهایی به این خانواده گفته اند که اتاق خصوصی شیخ بهایی چند دهه پیش از میان رفته است.

تالار پذیرایی خانه بوسیله بازماندگان شیخ بهایی در اوایل دوره قاجار ساخته شد. درها و ارسی های گره چینی شده این تالار و گچ بری هایش به شدت آسیب دیده بودند، اما مالکین فعلی با تشکیل گروهی از زبده ترین مرمتگران اصفهانی و با هزینه خود ، به مرمت آن همت گماشتند.

یکی از زیباترین بخش های خانه، اتاق آیینه است. این اتاق اواخر دوره قاجار ساخته شده و معمولا تازه عروس خانواده در آن جای می گرفته است. پس از این اتاق، بخش دیگری به خانه افزوده نشده و در عوض بخشهای فرعی خانه از هسته اصلی آن جدا شده است. از این رو گمان می رود که چند خانه موجود در همسایگی خانه شیخ بهایی آثاری از دوران شیخ را در خود جای داده باشند.

در سالهای اخیر نشت لوله های فاضلاب در فاصله کمی از ورودی اصلی خانه شیخ بهایی آسیبهایی را به این خانه وارد کرده است. مسجد جامع اصفهان و خانه های تاریخی پیرامون نیز از این آسیب برکنار نبوده اند و آثار رطوبت در دیواره آنها مشهود است.

 بیشترین آسیب به قدیمی ترین بخش خانه یعنی سرداب وارد آمده است. در سال 1383 استاندار وقت اصفهان رییس سازمان میراث فرهنگی و رییس اداره آب و فاضلاب اصفهان را مأمور رسیدگی فوری به این موضوع کرد. اما اقدام این دو به نتیجه مشخصی نرسید. از این رو خانواده جلالی به عنوان مالک ، مسؤولیت هرگونه خرابی در خانه شیخ بهایی را متوجه سازمان میراث فرهنگی و اداره آب و فاضلاب می دانند.

تزیینات خانه شیخ بهایی بسیار نفیس و گرانبهاست. در صورتی که رطوبت ناشی از نشت لوله فاضلاب از سرداب بالاتر آمده و به اتاق های خانه برسد، آسیب های جبران ناپذیری پدید خواهد آمد.

پیرامون مسجد جامع اصفهان خانه های تاریخی بسیاری وجود دارند که برخی از آنها مانند این خانه صفوی- قاجاری به تلی از خاک بدل شده اند. به نظر می رسد سازمان میراث فرهنگی به هر دلیل ، از جمله کمبود اعتبارات ، در نگاهداری این خانه ها ناتوان است. چه بسا اگر مالکین فعلی نیز خانه شیخ بهایی را مرمت نمی کردند، این خانه هم چنین سرنوشتی پیدا می کرد.