گستره ایران فرهنگی فراتر از مرزهای ایران‌ زمین است

به گزارش خبرنگار مهر، همایش بین‌المللی ایران فرهنگی (گذشته حال و آینده) با حضور اندیشمندان و صاحبنظران روزهای 23 و 24 دی ماه در سالن شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار می‌شود.

این همایش از سوی مؤسسه مطالعات ملی و مرکز تحقیقات هویت و تمدن آوا  و با مشارکت مرکز تحقیقات و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری، دانشگاه امام صادق، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار می‌شود.

در آغاز این همایش دکتر حسین گودرزی، دبیر علمی همایش ضمن تشریح محورهای این همایش، گفت: طراحی مقدماتی برگزاری همایش توسط صاحب نظران و کارشناسان حوزه تاریخ و تمدن ایران از سال 1387 انجام و دبیرخانه این همایش از بهار سال 1387 در تهران فعالیتهای خود را آغاز نمود.

وی تصریح کرد: با توجه به رویکرد فراملی همایش براساس فراخوان منتشره تنها مقالاتی از سوی هیأت علمی داوری شدند که حداقل یکی از ابعاد بین المللی فرهنگ ایرانی و تعاملات  بین المللی آن با دیگر فرهنگ ها را مورد توجه قرار داده بودند.

گودرزی در ادامه با تقسیم بندی ملتها از نظر قدمت و تداوم تاریخی افزود: ملتهایی وجود دارند که عمر چند هزار ساله دارند. در این میان نیز برخی ملتها در طی زمان گسسته شده، هویت خود را از دست داده اند. در مقابل ملتهایی هستند که قدمت چندانی ندارند و متاثر از تحولات جنگهای جهانی اول و دوم هستند. گروه سومی از ملتها نیز هستند که عمر سده ای دارند. اینان قریب یک سوم کل ملت های کنونی عضو سازمان ملل هستند.

دبیر علمی همایش ایران فرهنگی گفت: ملت ایران از معدود ملتهای تاریخی جهان است که علی رغم قدمت چند هزار ساله، دچار گسست هویتی نیز نشده است و طی سه هزار سال، هویت فرهنگی مستقل و خود بسنده ای داشته، هرگز جزء کوچکی از یک فرهنگ بزرگتر نبوده، همواره هویت فرهنگی خود را تداوم بخشیده، بر جهان پیرامون تاثیرگذار بوده اند.

وی تصریح کرد: گستره ایران فرهنگی علاوه بر ایرانی که درون سرزمین فعلی است، به  خارج مرزهای آن نیز کشیده می شود. این سرزمین فرهنگی از چین تا مرزهای اروپا را شامل می شود و اقوام و ملتهای بسیاری در  آسیای میانه،  شبه قاره هند، جهان عرب و ماوراءالنهر در مراوده و داد و ستد مستقیم با ایرانیان بوده اند.

گودرزی در پایان با اشاره به خاستگاه ایرانی مذاهب زرتشتی و مزدکی ،  به نقش هویت سازی  ایران زمین تأکید کرد.

موضوع اولین  سخنرانی این همایش "موقعیت کنونی زبان و ادبیات فارسی و راهکارهای تقویت آن در حوزه ایران فرهنگی"  بود که توسط دکتر حسن ذوالفقاری ارائه گردید.

او گفت: این گزارش آسیب شناسی و توصیف وضعیت آموزش، پژوهش و فناوری در عرصه زبان و ادبیات فارسی امروز ایران است.

ذوالفقاری در ادامه به تشریح وضع موجود در این باره و تعیین اولویتها و ارائه راهکارها پرداخت.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: این مقاله دارای سه بخش است که در هر بخش از سه زاویه آموزش، پژوهش و فناوری در تمام نهادهای آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور بررسی شده است. بخش اول به بررسی و تحلیل وضعیت فعلی رشته زبان و ادبیات فارسی می پردازد. در بخش دوم چشم اندازهای علمی رشته زبان و ادبیات فارسی تبیین شده است و در بخش سوم الزامات، راهبردها و سیاسهای توسعه ای رشته زبان و ادبیات فارسی مورد بررسی قرار گرفته است.

"فرهنگ و هویت ایرانی قفقاز و چالشهای فراروی آن" عنوان سخنرانی آقای حسن گلی بود.

وی با تأکید بر دور افتادن دو سده ای سرزمینهای ایرانی قفقاز از مام میهن گفت: با همه تلاشهایی که در ادوار گذشته برای مقابله با فرهنگ ایرانی-اسلامی ساکنان قفقاز صورت گرفته، باز شاهد نشانه هایی از این فرهنگ در بخشهایی از این منطقه هستیم.

گلی تصریح کرد: برای استمرار این جریان و نیز شکوفایی بیش از پیش فرهنگ ایرانی-اسلامی در نقاط مختلف قفقاز، بایست چالشهای موجود را شناخت و با تدبیر آن را مدیریت کرد.

وی تصریح کرد: اساسی ترین راه دفاع در قبال چالشهای یاد شده را بایست در بازگشت مردم قفقاز، به ویژه مردم جمهوری آذربایجان به هویت تاریخی و ایرانی-اسلامی خود جستجو نمود که البته این مهم مسیری سخت و طاقت فرساست.  چرا که بیش از 180 سال فرهنگ و هویت مردم این منطقه مورد تاخت و تاز تزارها، کمونیستها و غربگرایان بوده است.

این استاد دانشگاه در پایان تصریح کرد: امروز نیز برخی قدرتها، به ویژه صهیونیستها و آمریکا موفقیت خود را در بهره برداری همه جانبه از این منطقه در گروی جلوگیری از احیای فرهنگ تاریخی مردم منطقه می دانند و از این رو، عملیات روانی شدیدی را علیه پرچمدار این فرهنگ و هویت، یعنی ایران به راه انداخته اند.

"آشنایی مردم روسیه با ادبیات فارسی و تأثیر ادبیات فارسی بر ادبیات روسی" موضوع سخنرانی دکتر جهانگیر دری بود.

او گفت: روابط اقتصادی و فرهنگی بین مردم ایران و روسیه از دیرباز برقرار بوده و با وجود اینکه گهگاهی بین دو کشور مناقشاتی در می گرفت ارتباطات ادبی آنها در حال گسترش بود.

استاد زبانهای خارجی دانشگاه دولتی مسکو در ادامه تصریح کرد: از اواسط قرن شانزدهم میلادی ارتباطات پراکنده دیپلماسی و تجاری بین روسیه و ایران به صورت دائمی درآمده و جنب و جوشی پیدا کرد. برای سفرا و تجار روس که به ایران می آمدند نه تنها وضع سیاسی و امکانات تجاری به آن کشور جالب توجه بود، بلکه آنها هر دفعه اطلاعاتی دربارۀ زندگی مردم، اخلاق و رسوم، موسیقی و ادب فارسی با خود به روسیه به ارمغان می آوردند.

او گفت: ما چنین اطلاعاتی را مثلا در سفرنامۀ تاجر روس "فد وت کوتف"  که اوایل قرن 17 سفری به ایران کرده بود می یابیم. با اینحال ترجمه آثار حاکی از آن است که هنوز قبل از دوران پطر کبیر در روسیه به ادبیات فارسی علاقه نشان می دادند. ولی اساس  روابط فرهنگی روسیه و ایران در دورۀ پطر کبیر گذاشته شد. قطعات اشعاری از گلستان سعدی که دیرتر ترجمه و در سال 1796 منتشر شده بودند از آن جمله ترجمه ها می باشند.

دری در ادامه افزود: علاقه ایران شناسان مشهور قرن 19 و اوایل قرن بیستم روسیه از جمله "ژوکوفسکی"، "مار" و "روماسکویچ" به ادب و فولکلور فارسی کمک زیادی به گسترش و نفوذ ادب ایران در روسیه داشت.

او گفت: از سالهای 50 قرن بیستم به بعد هم، ایران شناسان روس آثار زیادی درباره ادب و هنر و نظم کلاسیک و معاصر فارسی تحقیق و منتشر کردند.

وی در پایان گفت: آشنایی روسها با ادب فارسی و یا ایرانی ها با ادب روسی را باید واقعیتی مهم در زندگی هر دو ملت ارزیابی کرد. به وسیله ادبیات دو مردم همسایه با زندگی، فرهنگ، نهضتهای ملی و مذهبی، اخلاق و آداب همدیگر آشنا شده، نزدیکی و همبستگی بیشتری پیدا می کنند.

"تأثیر نظام بین المللی بر همگرایی ملت ها در ایران فرهنگی" عنوان سخنرانی دکتر حاکم قاسمی بود.

عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) گفت: نظام بین الملل از دو طریق بر کشورها تاثیر می گذارد. یکی از طریق گفتمان مسلط و دیگر از طریق ساختار توزیع قدرت که در آن قدرتهای جهانی هنجارها و ارزشها و فرهنگ خود را به سایر کشورها تحمیل می کنند.

وی در ادامه افزود: حوزه جغرافیای سرزمینی ایران تا اواخر قرن نوزدهم مورد تجزیه سرزمینی قرار گرفته است. حوزه ایران فرهنگی ابتدا با قرار داد 1907 میلادی بین انگلستان و روسیه و تقسیم ایران به سه حوزه نفوذ و سپس با قرار داد 1915 به دو حوزه نفوذ میان این دو کشور تقسیم شد که اگر تقسیم عملی می شد می توانست به تجزیه مجدد سرزمین ایران بیانجامد.
او گفت: با دگرگونی های ایجاد شده در جوامع، در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و بین المللی و بر آمدن متغیر و عوامل تاثیرگذار جدید در مناسبات بین ملتها، زمینه هایی مهیا شده که با اتکا بر آنها، ملتهای حوزۀ ایران فرهنگی می توانند بر عوامل واگرایی غلبه و همگرایی را در بین خود و در منطقه تقویت کنند.

"مدیریت زبان فارسی در فضای مجازی" عنوان سخنرانی خانم دکتر طاهره احمدی پور بود.

وی گفت: به رغم فرایند جهانی شدن و نفوذ زبان انگلیسی، جوامع محلی همچنان به محاوره و صحبت به زبان بومی و ملی خود اصرار دارند که این موضوع نشان از تأکید بر هویت محلی و ملی دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه ولی عصر رفسنجان در ادامه افزود: در سالهای اخیر به نظر می رسد نفوذ زبان انگلیسی در فضای مجازی رو به کاهش است. حرکت از جهانی شدن به سمت بومی و منطقه ای شدن از سوی مردم هر جامعه ای که با این فضاهای مجازی سروکار دارند در جریان است.

وی گفت: زبان فارسی نیز از این موضوع مستثنا نیست؛ زیرا روز به روز بر تعداد صفحات اینترنت با محتوای فارسی افزوده می شود. این مزیت باید از سوی برنامه ریزان زبانی در کشور مورد توجه قرار گیرد تا از این طریق در جهت حفظ و گسترش زبان فارسی از یک سو و به تبع آن حفظ و ارتقای شان فرهنگ و هویت ایرانی تلاش شود.

وی در پایان تصریح کرد که از آن جایی که زبان فارسی در شکل گیری و ابراز هویت ملت ایران نقش اساسی ایفا می کند، توجه به آن در فضای سایبر با اتخاذ سیاست زبانی سنجیده و مناسب امری قابل تامل است.

"جایگاه ایران در سازمان رسانه، فرهنگ و هنر رسمی جمهوری آذربایجان" عنوان دیگر سخنرانی این همایش بود که توسط آقای مهدی نعلبندی ایراد گردید.

او گفت: کشوری که اینک به نام آذربایجان در همسایگی شمالی ایران واقع است، در گذشته ای نه چندان دور جزء ایران بوده و پس از انعقاد قراردادهای گلستان و ترکمانچای با نام هایی چون "جمهوری دموکراتیک آذربایجان" و جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی شناخته شده است.

این نویسنده و روزنامه نگار در ادامه افزود: آذربایجان از نظر غلبه آماری ساکنان شیعه، دومین کشور جهان پس از ایران است و از این منظر، عمیق ترین ارتباط دینی، تاریخی و فرهنگی را بین کشورهای حوزه قفقاز با ایران دارد.

او گفت: از گذشته های دور تا به امروز سفر به شهرهایی چون مشهد، قم و تبریز برای هر آذربایجانی آرزو بوده است که این امر نشان ژرفای پیوند عاطفی مردمان جمهوری آذربایجان با ایران است.

این استاد دانشگاه افزود: در طول سال های پس از 1991 میلادی تاکنون سفرهای زیادی از سوی فعالان فرهنگی، هنرمندان، نخبگان و دانشگاهیان دو کشور انجام شده است. تداوم این ارتباطها و تبادل دیدگاه ها ضمن تعمیق شناخت فرهیختگان هر دو کشور از واقعیت های فرهنگی و تاریخی همدیگر، در برخی مقاطع، به انجام دادن کارهای مشترک نیز منجر شده است.

او گفت: آنچه "سازمان رسانه، فرهنگ و هنر رسمی جمهوری آذربایجان" در طول این سال ها بر آن اصرار ورزیده است، تداوم مشی ای است که از حدود هفتاد سال پیش و بر محور دیگر جلوه دادن و نادیده انگاشتن علاقه تاریخی و فرهنگی دو کشور و تعمیق ضدیت با ایران استوار شده است.

وی تصریح کرد: این سازمان با تالیف کتاب به ویژه کتب درسی تاریخ نظام آموزشی و ساخت فیلم و تولید آثار ادبی ایران، فارس زبان ایرانی را دشمنی برای آذربایجان و آذربایجانی معرفی می کند که در طول تاریخ و نیز تبانی با روسیه تزاری به تجزیه آذربایجان(واحد مورد ادعایشان)اقدام کرده اند.

نعلبندی در پایان گفت: این دیدگاه علاوه بر کارکرد داخلی آن، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی کارکردی فرامرزی نیز یافته است و "سازمان رسانه، فرهنگ و هنر رسمی جمهوری آذربایجان" تلاش می کند با سرایت و تعمیم این دیدگاه به مناطق آذری نشین ایران، دستگاه دیپلماسی کشور متبوع خود را در بهره جستن از کارکردهای دیپلماتیک آن یاری رساند.