جامعیت مبانی برنامه پنجم جایی برای اجتهاد در اجرا باقی نمی گذارد

دکتر عبدالحسین روح الامینی نجف آبادی - رئیس سابق انستیتو پاستور ایران و مشاور علمی و فناوری وزیر بهداشت در پی ابلاغ سیاستهای برنامه پنجم توسعه در گفتگو با خبرنگار مهر به مرور و الزمات تحقق این سیاستها در تدوین برنامه پنجم توسعه پرداخت.

روح الامینی نجف آبادی با اشاره به تفاوت بنیادین سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه با برنامه چهارم توسعه گفت: بخش علم و فناوری و سیاست های ابلاغی برنامه پنجم توسعه یک تفاوت بنیادین با برنامه چهارم توسعه دارد و آن نیز تاکید ویژه مقام معظم رهبری و تعیین شاخصهای دقیق در سیاستهای ابلاغی است. برنامه پنجم توسعه چند گام به جلوتر است و شاخصهای موجود در آن به صراحت اعلام شده است.

وی در خصوص شاخصهای شفاف بخش علم و فناوری بیان شده در بخش سیاستهای ابلاغی اظهار داشت: افزایش سهم بودجه های پژوهشی به 3 درصد از درآمد حاصل از تولید ناخالص داخلی، افزایش 20 درصدی تعداد دانش آموختگان دوره های تحصیلات تکمیلی در کشور و دستیابی به جایگاه دوم منطقه در پایان برنامه پنجم توسعه و فراهم شدن زمینه برای دستیابی به افق چشم انداز 20 ساله کشور از مصادیق بارز توجه مقام معظم رهبری به بحث علم و فناوری در این سیاستها است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: الزامات نظام آموزش عالی و پژوهشی کشور در برنامه با شاخص اعلام شده است و کاملاً مشخص است که انتظارات قابل توجهی وجود دارد.

وی گفت: این انتظارات باید به صورت مشخص و تفکیکی در برنامه و بودجه های سالانه بخشهای مرتبط با علم، فناوری و آموزش و پژوهش و صنعت و ... در دستگاههای مختلف بیان شود و مجریان باید تمام همت خود را بر این بگمارند و در واقع جایی برای اجتهاد در سیاستها در مقام اجرا باقی نمی گذارد.

مشاور علمی و فناوری وزیر بهداشت توجه به علم و فناوری در سایر بخش های سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه از سوی مقام معظم رهبری را نشانه توجه ویژه به مقوله علم و فناوری در برنامه های کلان کشوری دانست و به مهر گفت: علاوه بر ایجاد بخش جداگانه علم و فناوری در سیاستهای ابلاغی علم و فناوری موضوعی است که در لایه های سایر بخش ها نیز به آن توجه شده است به گونه ای که. توجه به علم و فناوری در بخش سیاسی، سامانه های ارتباطی و فضای تبادل اطلاعات و لزوم کسب دانش و فناوری در صنایع دفاعی مورد تاکید قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: علم و فناوری در بخش اجتماعی با تاکید بر توسعه صادرات خدمات فناوری و در بخش اقتصادی با بالارفتن تراز بازرگانی بدون نفت، ایجاد ثروت و قدرت و  افزایش ارزش افزوده با تاکید بر فناوری های جدید مورد تاکید قرار گرفته است.

روح الامینی نجف آبادی تاکید کرد: سیاستهای ابلاغی نشان دهنده این است که عزم مقام معظم رهبری برای تحقق چشم انداز عزمی جدی است و باید توجه داشت که برنامه پنجم توسعه نقش تعیین کننده ای در تحقق سند چشم انداز دارد و در واقع اهداف بنیادین سند چشم انداز با این برنامه رقم می خورد و سیاست های ابلاغی برنامه پنجم توسعه نشان می دهد که تدوین برنامه پنجم توسعه تلاشی مضاعف می طلبد.

وی گفت: برنامه پنجم توسعه باید همانند سیاستهای ابلاغی شفاف، دارای شاخص و قابل اندازه گیری باشد و برای اجرا نیز لازم است که درست هدف گیری شود تا از آفتی که گریبان گیر برنامه چهارم توسعه شد جلوگیری شود. با وجود اینکه بندهای خوبی در برنامه چهارم توسعه به تصویب رسید اما برخی از این بندها در حوزه علم و فناوری اجرایی نشد و باید مراقب بود تا این اتفاق برای برنامه پنجم توسعه رخ ندهد.

رئیس سابق انستیتو پاستور ایران تحقق نیافتن کامل بندهای مرتبط به پارک های علم و فناوری و استفاده آنها از معافیت های مرتبط با مناطق آزاد تجاری را از ضعف های عمده برنامه چهارم توسعه برشمرد و گفت: یکی از مهمترین بندهای برنامه چهارم توسعه که به خوبی در کشور اجرایی نشد پارک های علم و فناوری و مراکز رشد بود. پارک علم و فناوری و مرکز رشد یکی از حلقه های تحقق ایده به محصول است اما این هدف در برنامه چهارم توسعه به طور کامل تحقق نیافت.

مشاور علمی و فناوری وزیر بهداشت یادآور شد : کشور ما در بخش های آموزش و پژوهش پیشرفت داشته است اما در بخش اتصال آموزش و پژوهش به نیازهای جامعه، ارتباط با صنعت، پاسخگویی به نیازها و فعالیت هایی که منجر به تولید علم و ثروت می شود، ضعف داشته ایم. البته در این زمینه گام های خوبی برداشته ایم اما هنوز با افق چشم انداز فاصله زیادی دارد.

وی با تاکید بر سرمایه گذاری در فناوری و تاکیدات سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه بر سرمایه گذاری های این بخش گفت: خوشبختانه سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه زمانی ابلاغ شد که سیاست های اصل 44 هم ابلاغ شده است و عزم جدی برای واگذاری امور به بخش غیردولتی فراهم شده است. اما برای میدان دادن به بخش غیردولتی در عرصه فناوری نیاز به ساز و کارهای بیشتری است.

روح الامینی گفت: اصل 44 کمک مناسبی برای رسیدن به اهداف برنامه پنجم توسعه در حوزه علم و فناوری است چرا که این اصل می تواند به تقویت انگیزه لازم در بخش غیر دولتی در حوزه علم و فناوری منجر شود. توسعه علم و فناوری در کشور با اتکا به منابع محدود دولتی و سفره گسترده هزینه های دولت امکان پذیر نیست و در این میان دولت باید تنها در حوزه های فناوری های با خطرپذیری فوق العاده و دیربازده سرمایه گذاری کند. در صورت اینکه به موقع برای توسعه فناوری های پیشرفته سرمایه گذاری نکنیم در این حوزه با کشورهای در حال پیشرفت منطقه فاصله پیدا می کنیم و همین مسئله ما را عقب از اهداف چشم انداز خواهد انداخت.

وی خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم که در تدوین احکام برنامه پنجم توسعه دیگر جای گریز نیست و بندهای برنامه باید با ضمانت اجرایی و شفافیت تدوین شود. همانطور که سیاست های ابلاغی از جهت ذکر شاخص شفاف تر شده و به عبارات کلی محدود نشده در تدوین برنامه نیز این نکته را باید رعایت کرد تا برنامه نیز از شفافیت لازم برخوردار باشد.