بحران "کشند قرمز" محصول ضعف مدیریتی در حوزه محیط زیست است

اسماعیل کهرم دکترای محیط زیست از دانشگاه ویلز انگلستان در گفتگو با خبرنگار مهر از ضعف در ساختار تحقیقاتی کشور به خصوص در حوزه محیط زیست انتقاد کرد و گفت : معضل جلبکی خلیج فارس تا 10 سال دیگر هم به همین شکل قابل کنترل نیست و این بلوم (bloom) با همان موادی که در آبها ریخته ایم تغذیه می کند و یکسری مواد سمی هم از خود ترشح می کند که ماهیان را البته تا امروز هم از بین برده به نحوی که در آبهای هرمزگان ماهیان مرده به سطح دریا آمده اند، این مواد کودهای شیمیایی و سموم و پسماند های صنعتی اند که رها شده اند و تمام این مواد با گرم شدن سطح آبها در خلیج فارس عامل تغذیه و سپس رشد و گسترش این گونه کشنده و سمی " کشند سرخ" شده است.

شکوفایی " کشند قرمز" در جنوب علاوه بر مواد مغذی و مواد شیمیایی و صنعتی تقویت کننده در خود آبهای خلیج فارس، از کانال دریای عمان و با حجم سنگین آبهای وارده به تنگه هرمز نیز تقویت می شود و این آبها بر خلاف عقربه ساعت به خلیج فارس می ریزند و با توجه به موقعیت تنگه هرمز هر نوع آلودگی در خلیج فارس، 4 سال ماندگاری دارد اما به گفته دکتر کهرم تنها شانس خلیج فارس در این بحران کشنده ماهیان و آبزیان این است که  غلظت اصلی آلودگیها به سمت جنوب دریا(عمان) می رود و به نظر می رسد تا زمانی مواد آلاینده و تغذیه کننده کشند سرخ در آبها شناور باشند، جلبکها غذا دارند و کماکان بلوم خواهند داشت و از سوی دیگر با گرم شدن سطح آبهای خلیج فارس و گرمایش طبیعی زمین دوران شکوفایی این جلبک نیز غلیظ تر خواهد بود.

با این حال، اغلب متخصان حوزه علوم دریایی و مسولان مجری در کمیته کنترل و بررسی کشند قرمز در استانهای جنوبی که از سوی سازمان شیلات کشور و وزارت جهاد کشاورزی در حال اجرا است، بر این عقیده اند که تا کشور دچار معظل و بحرانی به کشندگی " کشند قرمز" نشود، مسئولان به هیچ تلاش و تحقیقات و پژوهشی در آن زمینه دست نمی زنند.

در همین رابطه مجری طرح  کمیته بررسی و تحقیقات شیلات در بندر عباس به خبرنگار مهر گفت: تا به بحران نخوریم در آن حوزه تلاشی نمی کنیم والبته یکسری اولویتها در باره بحث تخصیص بودجه ها وجود دارد که می توان برای مثال بررسی آلودگی فلزات سنگین، تاثیر رسوبات درآبها و بررسی آلودگی صخره پرورشی دربندرعباس را مثال زد که قبل ازهجوم "کشند قرمز" در استان مطالعه شده ولی درخصوص بحران اخیرمطالعه ای انجام نشده است تا این روزها که وزارت جهاد کشاورزی دارد از طرح ما حمایت می کند و دلیلش هم کلان بودن این ماجرا است که بودجه کلان هم می خواهد اما هنوز بودجه ای در این خصوص تصویب نشده و لا اقل به ما اعلام نشده است.

فرشته سراجی  با بیان اینکه مدل هایی را از کشور کره در باره مبارزه با "کشند قرمز" در دست مطالعه داریم که البته در اشل آزمایشگاهی است و دنبال این هستیم که راهکاری را ازمیان راهکارهای مختلف پیدا کنیم و این درحالی است که از سوی سازمان های مرتبط 10 روزی هست که مرگ و میر ماهیان گزارش نشده است.

سراجی با بیان اینکه درجه حرارت مورد نیاز این "ریز جلبک" بین 10 تا 35 درجه سانتیگراد است و البته دیروز بستر دریا با پوشش جلبکی حالت بلوم پیدا کرده است و چون تراکم در آب کم است میزان مرگ و میر نیز کاهش یافته است، اگر چه مواد مغذی این جلبک مواد آلاینده و دمای هوای نیز در بلوم کردنش بی تاثیر نیستند.  

به نظر می رسد اختلاف نظر و همین طور تضاد عقیده میان متخصصان در مورد ماجرای این هیولای کشنده خود به خود این مسئله را تقویت می کند که  مطالات انجام نشده درباره این بحران دریایی که در مناطق مختلفی از جهان مشاهده شده است می توانسته در نزدیک کردن ذهن کاوشگران دریا و موجودات دریایی و همین طور متخصصان محیط زیست در کشور موثر باشد به نحوی که یک اکولوژیست و استاد دانشگاه معتقد است: دمای هوا وآب  تاثیری بر رشد جلبکهای بلوم شده ندارد و "کشند قرمز" ناشی از اختلالات آبی در لایه های زیرین دریا بر اثر فعالیت های سطحی مثل باراندگی های شدید و همین طور طوفان های دریایی است.

دکتر صیف آبادی اعتقاد دارد که مواد مغذی در لایه های درونی دریا به خاطر حجم وسیع فسفر و نیتروژن و ... می تواند مواد غذایی خوبی بعد از انجام حالت اختلال برای شکوفایی جلبکهای کشند قرمز باشد به نحوی که بر اثر یکسری جریان های سطحی اختلال در دل آب رخ می دهد و ابهای زیرین که حاوی مواد غنی تری هستند به روی آب می آیند و منبع مهم و فوق العاده مغذی برای شکوفایی کشند قرمز هستند و البته به نظر می رسد آشفتگی آبهای زیرین (upwelling) عامل تغییر وضعیت آب دریا است و اختلالات گفته شده باشد. 

اختلاف نظر در مورد تاثیر دما و یا احتمال وجود زلزله یا حتی رخ دادن تغییرات سطح زمین و کنش های طبیعی ماگما و فعالیت های آتش فشانی ...بر رشد و گسترش کشند قرمز با ابراز این عقیده از سوی دکتر صیفی که تاثیر دمای آب نمی تواند عامل تاثیر گذاری باشد وارد مرحله تازه و جدیدی می شود.

در این باره دکتر صیف آبادی معتقد است: دما برای این جلبک محدود کننده نیست. چون نسبت به دیگر جانوران می تواند طیف وسیعی از دما را تحمل کند  و اختلاف دمایی در آبهای عمان و خلیج فارس وجود ندارد که  به فرض عامل دما تاثیر داشته باشد. اگر فرض کنیم بادی از چابهار به سمت جنوبی تر دریا بوزد چون سطح دریا را پایین می برد، باعث می شود آبهای زیرین غالب شوند و آن ابها از غنای خاصی برخوردارند و از سوی دیگر اگر بارندگی شدید باشد و از ساحل به دریا آب جریان یابد باز هم با این تعریف به گسترش و نفوذ کشند قرمز کمک می کند.