معاون وزیر ارشاد در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تاکید بر غفلت از دستاوردهای انقلاب در حوزه فرهنگ، آثار فاخر ادبی را دچار مشکل توزیع دانست و گفت: تعداد نویسندگان حوزه کودک و نوجوان پیش از انقلاب به ده نفر هم نمی‌رسید، اما این رقم در یک رشد انفجاری اکنون به دویست و شاید بیشتر رسیده است.
محسن پرویز معاون فرهنگی وزیر ارشاد ضمن بیان نکته فوق گفت: از این تعداد نویسنده کودک و نوجوان دست کم صدنفر به طور حرفهای به کار مشغولند و این نشان از آن دارد که ما در این حوزه با رشدی تصاعدی و غیر قابل مقایسه با گذشته برخوردار بوده‌ایم.
وی ادامه داد: ظرف سی سال گذشته چنین رشدی در دیگر کشورهای همسایه و یا حتی دیگر کشورهای دنیا اتفاق نیفتاده است. پس معلوم می‌شود این پیشرفت نتیجه اتفاق دیگری است که امروز نمود آن را به این صورت شاهدیم و آن برکت انقلاب اسلامی است.
محسن پرویز در ادامه به برنامه‌های سیامین سال پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت. وی یکی از جهتگیریهای کلان بحث سی سالگی انقلاب را نمایش تفاوتهایی عنوان کرد که در صورت تداوم حکوت گذشته به صورتهایی دیگر ادامه می‌یافت و حال وارد فضایی دیگر شده است.
مسیر انقلاب جهتگیری مشخصی با گذشته دارد
وی یکی از این تفاوتها را فراهم شدن زمینه نشر آزاد عقاید و افکار دانست و گفت: حتی تلاشهای کسانی که سعی کرده‌اند با اهانت و انتشار مسایل حساسیت‌برانگیز در اجتماع محدودیتهایی را در این زمینه ایجاد کنند ، موثر واقع نشده و نتوانسته در کلان امر تاثیر منفی چندانی برجای بگذارد.
معاون فرهنگی وزیرارشاد با بیان اینکه بسیاری از دستاوردهای ادبیات انقلاب اسلامی به دلیل پخش و نشر نامناسب در معرض عموم قرار نمی‌گیرند گفت: بارها این مسئله را شنیده‌ام که گنجینه ادبیات امروز ما خالی است و کتاب هنری و ادبی مناسب برای مطالعه جوان امروز بسیار کم داریم در حالی که من مطمئنم حجم کتابهایی که می‌توان برای مطالعه توصیه کرد و از نظر هنری و ادبی ارزشمندند بسیار زیاد است، اما مشکلات بازار نشر ما امکان حضور این آثار را کم می‌کند.
پرویز سپس به ناشرانی اشاره کرد که پس از انتشار برخی آثار ارزشمند به دلایلی دیگر به کار خود ادامه نداده‌اند. به گفته وی اثر نویسنده‌ای که توسط این ناشران منتشر شده محبوس مانده امکان تجدید چاپ ندارد و به همین دلیل کسی از وجود آنها مطلع نمی‌شود. شناسایی و احیاء آثار فاخری که در گذشته منتشر شده می‌تواند به احیا این گنجینه‌ها کمک کند تا آنها را دوباره در مقابل چشم مخاطبان قرار دهیم.
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که "آیا هیئتی برای شناسایی این دسته از کتابها تشکیل شده است" گفت: این مسئله در میان فهرست برنامه‌های مصوبی است که در شورا مطرح شده و به مرور زمان در حوزه‌های مختلف به مرحله اجرا می‌رسد.
دستاوردهای فرهنگی انقلاب مورد غفلت بوده است
به گفته معاون فرهنگی وزیر ارشاد، بحث سیامین سال پیروزی انقلاب اسلامی، سال گذشته توسط این معاونت مطرح و پس از طرح در جلسات مدیران وزارتخانه از آن استقبال شد. وی در این مورد گفت: اکنون سه دهه از پیروزی انقلاب گذشته است و از نظر زمانی و فرهنگی ما دوره کاملی را طی کرده‌ایم. بررسی این فعالیتها می‌تواند دستاوردهای انقلاب را بهتر به ما نشان دهد تا راه خود را بهتر ادامه دهیم.
وی افزود: با گذشت زمان عده‌ای در حوزه‌های مختلف مشغول فعالیت شدند، اما آنچه که ما در نظر داشتیم آن بود که در همه حوزه‌ها، حتی حوزه‌های غیرفرهنگی هم به این موضوع پرداخته شود. همانطور که می‌دانید این کار در دولت انجام گرفته و یک بخش ویژه و جداگانه برای بحث سی سالگی انقلاب در نظر گرفته شده‌است.
پرویز با بیان اینکه "انقلاب اسلامی دستاوردهای فراوانی داشته که هیچگاه به شکل یک نگاه تجمیعی مورد بررسی قرار نگرفته است" گفت: بسیاری از جوانان ما با مسایل پیش از انقلاب اسلامی آشنا نیستند و حداکثر آن مسایل را در خلال فیلمها، کتابها و خاطرات می‌شناسند.
وی ادامه داد: برای مثال گاهی این مسئله مطرح می‌شود که کشورهای دیگر نیز در کنار ما پیشرفت کرده‌اند و این پیشرفت مختص به ایران نیست. این مطلب درست است؛ اما مسئله اینجاست که نوع پیشرفتی که ما در مسیر آن گام می‌زدیم به طور کامل با آنچه که امروز طی می‌کنیم متفاوت است.
پیشرفت‌‌های ما بر تکیه بر خودباوری بوده‌است
معاون فرهنگی وزارت ارشاد در ادامه گفتگو با مهر به سفر خود به منطقه پارس جنوبی اشاره کرد و با بیان اینکه تمام دستاوردهای دولتهای عربی تحت نظارت دولتهای بیگانه بوده است گفت: تمایزی که بین ایران و قطر وجود دارد این است که آنها بیگانگان را به تمامی شریک خود کرده و در واقع از صفرتا صد این پروژه‌ها را بیگانگان برای آنها انجام می‌دهند.
وی افزود: اما ما خودمان جریان را مدیریت می‌کنیم. البته ممکن است که از توان کارشناسی دیگران هم بهره بگیریم اما خودمان تصمیمگیر این اتفاقات هستیم. این مسئله خیلی تفاوت دارد.
پرویز تداوم حرکت در مسیر شعارهای انقلاب از جمله "استقلال و آزادی" را یکی از نکات مهم برشمرد و گفت: ممکن است بتوانیم مظاهر تمدن را با دادن سرمایه‌های ملی به کشور بیاوریم اما این صرفا" یک امر ظاهری است و نمی‌تواند نهادینه شود. یعنی اگر روزی بیگانه از عرصه پا پس بکشد یا ذخایر ملی ما به پایان برسد، دیگر چیزی نخواهیم داشت و دچار فقر می‌شویم.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد سپس از طرح "سی سال انقلاب اسلامی، صد نویسنده" به عنوان یکی از برنامه‌های این معاونت یاد کرد و در مورد ضرورت انجام این طرح گفت: در بسیاری از سفرهای استانی کارشناسان محلی اعلام می‌کردند که ما با شعرا و نویسندگان امروزی آشنا نیستیم. گاهی حتی برایشان باورپذیر نبود که ما بیش از دویست نفر نویسنده و شاعر داریم که مجموعه آثاری با سطح بالا از خود به جا گذاشته‌اند.
وی ادامه داد: کاری که انجام شد اینگونه بود که صد کتاب داستان و صد و بیست کتاب شعر از نویسندگان و شعرای معاصر در حجمی دست‌کم دویست صفحه با توجه به سابقه فعالیتهای این نویسندگان برگزیدیم و پس از چند بار بازخوانی آثاری که به لحاظ محتوای هنری و ادبی دارای ارزش تکنیکی استاندارد مورد نظر ما بود، آنها را منتشر کردیم. برخی از این آثار نیز در دست انتشارند.
پرویز با اشاره به اینکه در این طرح حدود ششصد نفر از نهادهای خصوصی نیز همکاری داشته‌اند، گفت: هدف اولیه و اصلی ما این بوده که یک قفسه کتاب از آثار نویسندگان آماده کنیم تا در کتابخانه‌های مختلف قرار گیرد و نیاز به مطالعه آثار معاصر را تا اندازه زیادی برطرف کند.
وی افزود: اما هدف بعدی که گاهی پررنگتر هم می‌شود توجه به مسایل حرفهای نویسندگان بود. نویسندگان واهل قلم در مقایسه با هنرمندان عرصه‌های دیگر میزان درآمد بسیار کمتری دارند. از این رو قصد ما در این برنامه این بود که در این عرصه نیز به نوعی الگو سازی کنیم.
این نویسنده ادامه داد: به این ترتیب قرار شد که دستمزدی مناسب ومتعارف اما به موقع به مولفان این آثار پرداخت شود. یعنی بلافاصله پس از اتمام مرحله حروفچینی و تصویب اثر حق‌التالیف به نویسنده تعلق گیرد. این طرح بسیار مورد توجه و استقبال نویسندگان قرار گرفت.
لزوم معرفی نویسندگان معاصر به ادبیات جهان
دکتر پرویز هدف بعدی را معرفی نویسندگان معاصر به ادبیات جهان معرفی کرد و با بیان اینکه در چند سال اخیر تنها برخی از نویسندگان نسل گذشته فرصت ترجمه و معرفی به زبانهای دیگر را داشته‌اند، گفت: ما در عرصه‌های مختلف حرفهای زیادی برای گفتن داریم. جاهایی که ترجمه امکانپذیر بوده این ترجمه‌ها با استقبال زیادی مواجه شده یا جوایزی را از آن خود کرده است یا مردم به آنها مراجعه و آنها را مطالعه کرده‌اند.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد در ترجمه این آثار به زبانهای عربی و انگلیسی خبر داد و افزود: همچنین برای چاپ این آثار به خط "سیرلیک" برای کشورهای فارسی زبان از جمله تاجیکستان با دو تن از رایزنان فرهنگی آنها موافقتنامه همکاری امضا کرده‌ایم و این مسئله در دستور کار قرار گرفته است.
پرویز سپس به حادثه‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی از جمله دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی جنگ آغاز شد فعالیت عظیمی که در آن حوزه صورت گرفت و انرژی و توانی که صرف شد سبب شد که در حوزه انقلاب کار جدی و اساسی کمتر صورت گیرد و بیشتر کارها در حوزه دفاع مقدس انجام شود.
وی با اشاره به اینکه "در حوزه دفاع مقدس کارهای خوبی ایجاد شده، گونه‌های ادبی از جمله زندگینامه داستانی را به عنوان یک دستاورد عنوان کرد و از کتابهای همچون "دا" خاطرات سیده زهرا حسینی، "همپای صاعقه" نوشته گل علی بابایی و"بمو" و "دسته یک" نوشته اصغر کاظمی یاد کرد که آثار تاثیرگذاری در حوزه دفاع مقدس بوده‌اند.
پژوهش دستاوردهای انقلاب مورد توجه قرار گیرد
مشاور وزیر ارشاد در امور بانوان گفت: انقلاب اسلامی به لحاظ کمی و به لحاظ کیفی بر ادبیات ایران تاثیر بسیاری گذاشته و یکی از فعالیتهایی که در سیامین سال پیروزی انقلاب باید مورد توجه ما قرار گیرد پژوهش در این عرصه و کشف دستاوردهای فرهنگی آن است.
سمیرا اصلانپور درباره تاثیر انقلاب اسلامی بر ادبیات ایران گفت: با وقوع انقلاب تغییرات گستردهای از نظر نگاه به مضمون و محتوا در نگرش به ادبیات در میان نویسندگان ما به وجود آمد و نگرشهایی که قبلاً دیده نمی‌شد یا اهمیتی به آنها داده نمی‌شد برجسته شد.
وی افزود: به همین دلیل به لحاظ کمی هم تعداد زیادی از نویسندگان ما با توجه به اهمیت و ویژگیهای منحصر به فرد این دیدگاههای تازه به این سمت کشیده شدند و با دیدگاه خاصی آثارشان را نوشتند و آنها را منتشر کردند.
عضو انجمن قلم ایران با تاکید بر رشد کمی آثار ادبی انقلابی اضافه کرد: چهره‌های جوان زیادی با انقلاب وارد عرصه شدند و کسانی هم بودند که امکان سخن گفتن نداشتند که با انقلاب این امکان را یافتند. در سالهای اوایل انقلاب هم کارهای شاخصی تولید شد که با وقوع جنگ ادبیات به سمت این گفتمان پیش رفت.
نویسنده کتاب "چشم جبهه‌ها" با اشاره به تغییرات فرمی در ادبیات ایران بعد از انقلاب گفت: با توجه به اینکه ما فرمهای جدید ادبیات از جمله داستان کوتاه و رمان را از غرب گرفته ایم، در این زمینه هم در گذشته فقط مقلد بوده‌ایم. اصولاً بعد از انقلاب مشروطیت به این طرف ما همیشه در حال تقلید فرم داستانی از غرب بوده‌ایم آنهم تقلید با فاصله چندین دهه‌ای.
وی این نوع نوشتارهای را "کارهایی ناقص" خواند و تاکید کرد: هر چیزی و هر جریانی ادبی در جا و زمان خودش معنی دارد در حالی که تمایل به رونویسی از آثار ادبی دیگران در میان نویسندگان ما بیشتر شده است. البته بعد از جنگ، ما گونه‌های جدیدی از آثار ادبی از جمله خاطره‌نویسی و زندگینامه نویسی را وارد داستان کرده‌ایم و در حال فعالیتهایی در این عرصه هستیم.
این نویسنده دفاع مقدس گفت: در دهه 60 ادبیات ما رشدی کمی بسیار خوبی داشت و ما به راحتی تیراژهای 20 و 30 هزارتایی را داشتیم که البته عوامل متعددی در این امر دخیل بود؛ از جمله کم بودن تعداد نویسندگان و رسانه‌های ارتباط جمعی من جمله اینترنت.
اصلانپور افزود: امروز دیگر استفاده از کتاب روزبه روز کمتر می‌شود و متاسفانه این آسیب به دلیل این است که ما کار فرهنگی زیربنایی اصلاً انجام نداده‌ایم. متاسفانه فرهنگ مردم ما همان شده است که در سریالهای تلویزیونی به خوردشان می‌دهند و علاقه‌ها به سمت آثار عامه‌پسند و بازاری میل کرده است.
وی گفت: ما فرصتهای تربیت مردم در ایران از جمله مهدهای کودک و بردن کتاب به میان بچه‌ها را کمتر مورد توجه قرار می‌دهیم و علیرغم تعداد زیاد نویسندگان، آثار آنها در میان عامه مردم مخاطب کمی دارد. از سویی نمی‌توان تنها نویسنده را مقصر دانست.
این نویسنده که برخی از آثارش به چاپهای متعدد نیز رسیده است، ادامه داد: نویسنده یک کالای فرهنگی به نام کتاب را تولید می‌کند اما وقتی تیراژ کتاب به 2000 نمی‌رسد او هم نمی‌تواند از راه ادبیات ارتزاق کند و به طور جدیتری به این مقوله بپردازد.
مشاور وزیر ارشاد در امور بانوان در پایان این گفتگو تاکید کرد: نویسنده باید امکان سفر کردن داشته باشد تا اطلاعاتش به روز شود. با بردن کتاب به مترو و اتوبوس و قطار و دادن بن‌های رایگان کتاب به مردم، مشکل کتاب‌نخوانی ما حل نمی‌شود. باید کتاب را به یک کالای ضروری مردم تبدیل کرد تا همانطور که مردم اگر شده یک نان را با قیمت 200 تومان هم تهیه می‌کنند کتاب را نیز بخرند و بخوانند.
ادبیات انقلاب اسلامی معطوف به آرمان ملتهاست
نقد ادبیات انقلاب اسلامی در گرو دستیابی به نظریه ادبیات انقلاب است و به همین منظور ما به تحقیقی جامع و برخوردار از سازمانی علمی نیاز داریم.
پدرام پاک‌آیین، شاعر و نویسنده با اشاره به آغاز دهه چهارم انقلاب‌اسلامی و ضرورت طبقه‌بندی و نقد سه دهه گذشته ادبیات انقلاب‌اسلامی گفت: برای دستیابی به جنس و ماده نقد به معیار نیاز داریم و شناخت معیارها جز در سایه رسیدن به نظریه ادبی ممکن نیست. به همین دلیل از دانشگاهیان خوشفکر و مبتکر و منتقدان ادبی انتظار می‌رود که به تدون نظریه ادبی انقلاب‌اسلامی روی آورند.
پاک‌آیین با اشاره به تفاوتهای ادبیات پیش و پس از انقلاب تصریح کرد: برخلاف ادبیات دهه‌های 30 و 40 که وجه غالب آن در حلقه‌های محدود و بسته مدعیان روشنفکری و جریانهای وارداتی شرق و غرب نمود داشت نویسندگان ادبیات انقلاب از میان توده‌های مردم برآمدند و آثار آنان نیز مخاطبان خود را از میان عموم مردم پیدا کرد.
سردبیر نشریه کتاب هفته درباره چگونگی تدوین نظریه ادبیات انقلاب افزود: غلبه گفتمانی انقلاب‌اسلامی در آثار هنری سه دهه گذشته ایجاب می‌کند که نظریه پردازان ادبی در وهله اول زیر ساختهای این گفتمان را جایگزین گفتمانهای وارداتی در نظریات ادبی موجود کنند.
پاک‌آیین با اشاره به ضرورت وجود پشتوانه فرهنگی وسیع برای تدوین نظریه ادبی انقلاب‌اسلامی گفت: ادبیات انقلاب‌اسلامی بر خلاف ادبیات برخی انقلابهای دیگر صرفا ستایشگر ملتها نیست، بلکه معطوف به آرمان ملتها است و از این رو لازم است که نظریه پردازان ادبی آن ظرفیتها و زمینه‌های دینی و فلسفی انقلاب اسلامی را به خوبی بشناسند.
این شاعر با اشاره به لزوم پرهیز از آمیختگی نظریه ادبیات انقلاب با نظریات ادبی وارداتی تاکید کرد: ادبیات انقلاب حوزه‌ای بومی است و به همین دلیل نظریه‌پردازی آن نیز باید بومی و با پشتوانه فرهنگی خودی صورت گیرد.
انقلاب اسلامی ظرفیتهای ادبی ایران را افزایش داد
اسدالله شعبانی شاعر و نویسنده کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: انقلاب و دفاع مقدس سبب شد تا ظرفیتهای بالایی برای خلق آثار ماندگار در ادبیات ایران به وجود آید اما متاسفانه به علت عدم سیاستگذاری مناسب از این ظرفیتها به خوبی استفاده نشد.
این شاعر، دوران انقلاب اسلامی را دورانی طلایی برای شکوفایی ادبیات ایران عنوان کرد و گفت: ظرفیتهایی که پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایجاد شد فرصت خوبی بود تا ادبیات ما به دستاوردهای تازه‌ای دست یابد، اما به دلیل توجه نه چندان مناسب و متناسب با این ظرفیتها، از این فرصت به خوبی بهره‌برداری نشد.
شعبانی در ادامه با اشاره به رشد کمّی قابل توجه ادبیات کودک و نوجوان طی سی سال گذشته گفت: کیفیت ادبیات کودک و نوجوان نیز در حدی قابل قبول رشد داشته است. اما با این همه من معتقدم که در عرصه کمیات از رشد بهتری برخوردار بوده‌ایم و تعداد کتابخوان در سالهای بعد از انقلاب از رشد بهتری داشته است.
وی با این حال وضعیت کنونی را ایده‌آل ندانست و گفت: پس از انقلاب اسلامی ظرفیتهای بسیار بالایی در حوزه ادبیات به وجود آمد ولی متاسفانه کوشش کافی نشد و این مشکل به دو موضوع آسیبهای مدیریت فرهنگی و معیشت جامعه برمی‌گردد.
این کارشناس ادبیات کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: متاسفانه اشکالاتی وجود دارد که مردم را کتاب گریز کرده است به طوری که خانواده‌ها فرزندان را به خواندن کتاب برای دستیابی به منزلت بالای اجتماعی تشویق می‌کنند اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد.
وی افزود: در جامعه ما اغلب اهالی فرهنگ و قلم از وضعیت معیشتی مناسب برخوردار نیستند و در مقابل اهالی کسب و کار و تجارت علاوه بر معیشت مناسب به تدریج به جایگاههای بالای اجتماعی نیز می‌رسند و این خود نوعی ضد تبلیغ برای فرهنگ کتابخوانی است و بدین ترتیب کتاب مرتبه خود را از دست می‌دهد.
اسدالله شعبانی گفت: سیاستهای جامعه باید کتاب را در مسیر رشد اجتماعی قرار دهد و معیار منزلت اجتماعی بالندگی فکری افراد جامعه باشد، نه میزان سیاسی آنها در بازار کسب و کار.
شعر با انقلاب مردمی‌تر شد / استعدادهای دهه 70 هدر رفت
مصطفی محدثی خراسانی گفت: پیش از انقلاب شعر تنها یکی از جلوه‌های روشنفکری بود که در محافلی خاص و در میان تعدادی از شاعران می‌چرخید اما با وقوع انقلاب اسلامی، شعر مردمی‌تر شد و در حال حاضر ارتباط گستردهای با مردم دارد.
مصطفی محدثی خراسانی با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی در جریانهای ادبی، گفت: مهمترین تاثیر انقلاب‌اسلامی در زمینه‌های ادبی، پیوند مجدد ادبیات ما با هویت اصلی‌اش و نوعی بازگشت به خویشتن بود. این اتفاق در فرم نیز رخ داد، یعنی توجه به قالبهای سنتی و فرم هایی که کمتر به آنها توجه می‌شد، بیشتر شد.
وی افزود: انقلاب اسلامی مضامینی را برای شعر ایجاد کرد که در کنار بهره‌گیری از آموزه‌های شعر، در قالبهای کلاسیک خود را نشان داد.
وی ادامه داد: نوعی نوآوری در جریان شعر انقلاب رخ داد که می‌توان از آن به جریان نئوکلاسیک یاد کرد و شاهد تکامل آن بعد از انقلاب بودیم.
این شاعر انقلاب که در دهه 70 مسئولیت شعر حوزه هنری مشهد را به عهده داشت، وضعیت کنونی شعر انقلاب را نیز رضایتبخش توصیف کرد و افزود: پیش از انقلاب شعر تنها یک جلوه روشنفکری بود که در محافلی خاص و در میان تعدادی از شاعران می‌چرخید اما با وقوع انقلاب، شعر مردمی‌تر شد و الان هم ارتباط گسترده‌تری با مردم دارد.
وی توجه گسترده مردمی را که توجه جوانان به شعر بروز یافته، مصداق سخن خود برشمرد و گفت: تعداد شاعران جوانی نیز که امروزبه طور جدی و حرفهای شعر می گویند قابل قیاس با پیش از انقلاب نیست.
سراینده "طنین کوه و سلوک باران" در عین حال در عین حال مهم ترین آسیب شعر بعد از انقلاب را "حضور کمرنگ نقادی، آموزش و راهنمایی توسط پیشکسوتان شعر" عنوان کرد و گفت: بسیاری از چهره‌هایی که می توانستند شعر را هدایت کنند، بعد از جنگ گوشه‌نشین شدند و کناره گرفتند و مشغول کارهای خودشان شدند، درحالیکه جوانان تشنه نوآوری به کمک این پیشکسوتان احتیاج دارند.
محدثی خراسانی اضافه کرد: در همین سالها بود که نوعی هرج و مرج شعری که به اسم جریان شعر دهه 70 هم مشهور شد، بر ادبیات ما حاکم شد و بسیاری از استعدادها خوب جریان پیدا نکرد و به هدر رفتند. آن جریان توانست از این استعدادها به نفع خودش بهره‌برداری کند. امروز هم ضروری است که پیشکسوتان شعری که تاثیرگذاری‌شان برای همه محرز است، دوباره به صحنه بیایند و پاسخگوی عطش جوانان ما باشند.
استقبال خانواده‌ها از ادبیات کودک پس از انقلاب
محسن هجری با بیان اینکه ادبیات کودکان و نوجوان رشدی تصاعدی نسبت به قبل از انقلاب داشته است توجه خانواده‌های ایرانی به این عرصه را بسیار بهتر از گذشته ارزیابی کرد.
محسن هجری نویسنده و پژوهشگر کودک و نوجوان با اعلام این مطلب گفت: اگر ادبیات کودک و نوجوان را در سه ضلع مولف، متن و مخاطب ارزیابی کنیم در سه دهه اخیر تعداد مولفانی که وارد این حوزه شده‌اند غیر قابل قیاس با سالهای گذشته است به طوری که در حال حاضر تنها 400 نفر از این افراد عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هستند.
وی تعداد نویسندگان کودک و نوجوان پیش از انقلاب را انگشت‌شمار دانست و خاطرنشان کرد: مهدی آذر یزدی، صمد بهرنگی، کیانوش و محمود حکیمی از جمله افرادی بودند که پیش از انقلاب به تنهایی کوله‌بار ادبیات کودک را به دوش می‌کشیدند اما امروز بیش از یکهزار نویسنده در این حوزه فعالیت می‌کنند.
این پژوهشگر به تغییرات بنیادین نگاه به کودک و نیازهای او پس از انقلاب اشاره کرد و گفت: نگاه خانواده‌ها و بزرگسالان به ادبیات کودک متفاوت شده و اقبال ویژه‌ای نسبت به این حوزه نشان داده شده اما متاسفانه به محض طی شدن این دوران کودکان از کتاب فاصله می‌گیرند و در دوران نوجوانی کتاب عملاً از سبد خانوار حذف می‌شود.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان در مورد نظام آموزشی گفت: نظام آموزشی با سنگین کردن کتابها در مدارس و افزایش حجم مطالعه‌های اجباری، فرصت و تمایل نوجوانان به مطالعه اختیاری را از بین می‌برند و نوجوانان فقط برای ورود به دانشگاهها مطالعه می‌کنند.
هجری با اشاره به رابطه مستقیم افزایش سن افراد و کم شدن میزان مطالعه گفت: هر چه سن افراد بالاتر می‌رود میزان انس آنها نیز با کتاب کمتر می‌شود تا جایی‌که بسیاری از جوانان ایرانی در زمان بلوغ میزان مطالعه شان به صفر می‌رسد. این در حالی است که نرخ مطالعه باید از کودکی به بزرگسالی افزایش یابد.
نهادینه کردن زنگ کتابخوانی و شکلگیری کتابخانه‌های مدارس، همچنین بازشدن در آموزش و پرورش و مدارس به روی نویسنده‌ها و ارتباط قلبی نسل جوان با مولفان کتابها از جمله راهکارهای کوتاه مدتی هستند که این پژوهشگر برای تعمیق فرهنگ کتابخوانی در جامعه ارائه کرد.
برای خلق آثار ادبی شایسته انقلاب اسلامی همچنان باید منتظر ماند
محمدرضا ترکی پژوهشگر عرصه ادبیات و مدرس دانشگاه گفت: آثار ادبی متاثر از انقلاب اسلامی در عین ارزشمند بودن بسیاری از آنها هنوز بیانگر سبک و شیوه خاص برآمده از انقلاب نیستند و همچنان باید برای تحقق آنچه شایسته نام انقلاب اسلامی است منتظر ماند.
محمدرضا ترکی با بیان این مطلب گفت: کمتر اثری را در ادبیات امروز ایران می توان یافت که به طور مستقیم و غیر مستقیم از حوادث و فراز و فرودهای سالیان اخیر تاثیر نپذیرفته باشد.
وی افزود: ادبیات امروز را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن تاثیر انقلاب در 30 ساله اخیر ارزیابی کرد؛ عموماً حوادث سیاسی بیشترین تاثیر را بر جریانهای ادبی می‌گذارند و هر دگرگونی که در عرصه سیاسی و اجتماعی رخ می‌دهد، به ویِژه اگر در شکل انقلاب باشد، قطعاً تاثیراتش را بر عرصه های فرهنگی از جمله ادبیات نمودار می‌کند.
ترکی اضافه کرد: البته این تاثیرگذاری همیشه آنی نیست و برای بررسی تاثیر واقعه‌ای به این عظمت باید به اصطلاح "فاصله‌ای جمال شناسانه" با آن برقرار کرد.
این پژوهشگر عرصه ادبیات در توضیح نکته مذکور گفت: اگر کسی در بطن یک رویداد و در متن گرد و غبار آن باشد یا به عکس فاصله بعیدی از آن داشته باشد، توان درک آن واقعه و تاثیراتش را به طور واقعی ندارد پس باید برای درک ابعاد مختلف یک اثر یا یک رویداد، فاصله‌ای منطقی با آن پدیده (در اینجا انقلاب) داشته باشد.
وی افزود: به عنوان مثال می‌توان گفت شعر نیما نتیجه اساسی انقلاب مشروطه و رسیدن امواج ادبیات امروز جهان به ادبیات ایران بود و بسیاری از آثاری که در متن حوادث مشروطه تولید شدند، از لحاظ سبک و شیوه هنوز وامدار دوره‌های قبل از آن بودند.
ترکی تاکید کرد: اگر با این نگاه به سراغ انقلاب اسلامی بیاییم، به نظر می‌رسد تاثیرات بنیادین انقلاب بر ادبیات، در عین ارزشمند و ماندگار بودن بسیاری از آثار این روزگار، هنوز تحقق نیافته است. من معتقدم برای خلق و درک آثار ادبی جدی و اساسی‌تر ناشی از انقلاب هنوز باید منتظر ماند.
این پژوهشگر ادبی گفت: تاثیر انقلابات سیاسی و اجتماعی بر ادبیات و پیدایش سبکها و شیوه‌های ادبی، تاثیری حتمی و گزیرناپذیر است اما همواره آنی و شتاب زده نیست زیرا اساساً پدیده‌های فرهنگی زمان بر هستند و پس از فرونشستن غبار حوادث بروز می کنند.
ترکی در گفتگو با مهر تاکید کرد: پرداختن به هر کدام از حوزه‌های ادبی در سی ساله اخیر از جمله ادبیات کودک و نوجوان، طنز، ترجمه، ادبیات نمایشی، نقد ادبی، داستان و ادبیات ژورنالیستی نیازمند نگاه موشکافانه‌تری است. باید داراییهای امروز و دیروز و فراز و فرودهای همه این عرصه ها را در سالهای اخیر به دقت و بدون تعصب و یکسونگری بررسی کنیم تا ببینیم اکنون و پس از گذشت سی سال در هر یک از این زمینه‌ها در چه جایگاهی ایستاده‌ایم.
ادبیات راهی مناسب برای شناخت انقلاب اسلامی است
زهرا زواریان نویسنده کودک و نوجوان معتقد است نسل سوم و چهارم انقلاب اشتیاق زیادی به دانستن درباره این رویداد مهم تاریخی و همچنین دفاع مقدس دارند و ادبیات به خوبی می‌تواند پاسخگوی این اشتیاق باشد.
زهرا زواریان نویسنده با تاکید بر ضرورت پاسخ به این سوال که "آیا ادبیات انقلاب اسلامی سبکی نو در ادبیات پدید آورده است؟" گفت: فرهنگ حرکت کندی دارد و برای تغییر و ایجاد آن نیاز به زیرساختها و حرکتهای زیادی است.
وی ادامه داد: از اینروست که شاید 30 سال نیز برای قضاوت درباره پاسخ به این سوال و به وجود آمدن ژانر خاص ادبیات انقلاب اسلامی زود باشد.
این نویسنده افزود: برای ایجاد یک مکتب و سبک ادبی باید فرصت تئوری‌پردازی درباره آن وجود داشته باشد و این در حالی است که وقایعی که پس از انقلاب روی داده، فرصت این کلان‌نگری را از ما گرفته است. کشور ما با بحرانهای زیادی روبرو بوده که یکی از آنها جنگ تحمیلی است.
نویسنده کتاب "او آسمانی بود" با اشاره به تحت الشعاع قرار گرفتن ادبیات انقلاب از سوی ادبیات دفاع‌مقدس گفت: حادثه انقلاب را نباید به عنوان واقعه‌ای که در سال 57 رخ داده نگاه کرد، انقلابها تغییرات و تحولات بنیادی ایجاد می‌کنند، از اینرو جنگ هم نمادی از انقلاب است.
زواریان همچنین در رابطه با فعالیت نویسندگان امروز گفت: درحال حاضر نویسندگان خیلی جدیتر به موضوع انقلاب می‌پردازند و در این حوزه مشغول به فعالیت هستند.
وی با اشاره به اشتیاق خوانندگان کودک و نوجوانان ما برای آگاهی از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی گفت: یکی از دلایل پرداختن نویسندگان به موضوعاتی همچون دفاع مقدس و انقلاب اسلامی انتقال این مفاهیم والا به نسلهای بعدی است.
این نویسنده کتابهای مذهبی افزود: البته این آثار باید قدرتمند باشد تا به نیاز کودک و نوجوانان پاسخ داده شود. ادبیات به خوبی می‌تواند پاسخگویی اشتیاق نسل سومی و چهارمی‌ها برای دانستن از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی باشد.
زواریان با مقایسه نهادهای قبل و بعد از انقلاب اسلامی گفت: قبل از انقلاب نهادهای خودجوش بین شاعران و نویسندگان مذهبی مورد وفاق و نهادهای صنفی رسمی به دربار وابسته بود و شاعران مذهبی به سراغ آنها نمی‌رفتند.
وی افزود: اما بعد از انقلاب‌اسلامی نویسندگان چون معتقد بودند که مردم و حکومت با یکدیگر تفاوتی ندارند همان نهادهای مردمی حکومتی شد.
انقلاب تأثیر بزرگی بر ادبیات داشت / غم نان دغدغه نویسندگان است
انقلاب اسلامی اتفاق عظیمی بود که در همه ارکان کشور و همه ابعاد آن از جمله فرهنگ و ادبیات تاثیر گذاشت و بسیاری از مولفه‌هایی که با انقلاب آغاز شده بود به موازات دفاع مقدس گسترش یافت.
کاووس حسنلی استاد زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر این عرصه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی بر شعر و ادبیات جامعه ایران گفت: با وقوع انقلاب دو فضای ادبی در جامعه به وجود آمد کسانی که در فضاهای انقلاب بودند آثارشان در ادبیات هم نمود پیدا کرد و در واقع با این نویسندگان و شاعران، ادبیات انقلاب اسلامی پدید آمد. کسانی هم بودند که مشمول این فضا نبودند و البته لزوماً هم مقاومتی در برابر آن نداشتند.
این پژوهشگر حوزه ادبیات فارسی یادآور شد: با وجود پیشینه بسیار ارزشمندی که در ادبیات و زبان فارسی داریم و امکانات انسانی که در اختیار ماست فکر می‌کنم اگر توزیع امکانات به نحو صحیحی صورت گیرد می‌توانیم همانند گذشته در جهان درخشش بی‌نظیری داشته باشیم. ادبیات فاخر و متعالی در توزیع بد امکانات موجود هرگز سهم خودش را نمی‌برد و در کانون توجه هم نیست و به همین خاطر نمی‌تواند نقش خودش را ایفا کند.
در شعر بعد از انقلاب نوعی بازگشت به قالبهای سنتی دیده می‌شود
موسس مرکز سعدی‌شناسی درباره تغییر رویکردها در ادبیات ایران پس از انقلاب اسلامی اضافه کرد: درباره شعر می‌توان گفت پیش از انقلاب جریان شعر فارسی به سمت رها شدن از وزنها پیش می‌رفت در حالی که در شعر بعد از انقلاب با نگاهی نو به قالبهای کلاسیک توجه کرد. در مورد محتوا هم شعری که داشت به سمت فرم‌گرایی پیش می‌رفت بازگشتی دوباره به سمت آموزه‌های معنوی پیدا کرد.
حسنلی با اشاره به ویژگیهای ادبیات انقلاب اسلامی در دو گونه شعر و داستان گفت: عدالتخواهی، دفاع از مظلومان جهان، حمایت از نهضتهای آزادیبخش، استفاده از زبان عفیف، توجه به مسائل دینی و مذهبی و بازگشت به معنویت از جمله مولفه‌هایی است که در شعر و داستان ادبیات انقلابی، بعد از انقلاب برجسته‌تر شد.
نویسنده امروز ما از بی‌پناه‌ترین افراد جامعه است
وی در پایان با انتقاد از وضعیت نویسندگان امروز جامعه گفت: نویسنده امروز ما از بی‌پناه‌ترین افراد جامعه است و اصحاب قلم جزو محرومترین اقشار جامعه‌اند؛ ما نویسندگان بسیار اندکی داریم که توانسته باشند از حق‌التالیفی که از قبل کتابشان دریافت می‌کنند زندگی کند. اگر امکانات موجود فقط محدود به حمایت از تعداد اندکی از نویسندگان شود، وضعیت آینده ادبیات ما امیدبخش نخواهد بود.
حسنلی در عین حال این تصور را نیز که "تعدادی از نویسندگان و شاعران بر سر سفرهای همیشگی نشسته‌اند" اشتباه توصیف کرد و ادامه داد: در چنین شرایطی حتی از نویسندگانی هم که افراد مسلمان و معتقدی به حساب می‌آیند حمایت جدی نمی‌شود و اساساً ما نویسنده‌ای نداریم که برای پدید آوردن اثرش، دغدغه نان و گذران عمر نداشته باشد و از طریق نوشته‌هایش به توفیقی دست یافته باشد.
ادبیات انقلاب اسلامی نیازمند توجه جدی است
رضا رئیسی نویسنده معتقد است که برای خلق آثار با صلابت درباره انقلاب باید این حادثه درونی و ته نشین شود و اکنون بعد از سه دهه از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی فرصت پرداختن به این موضوع بیش از پیش حائز اهمیت است.
رضا رئیسی با اشاره به تاثیر ادبیات در شکل گیری زمینه‌های وقوع انقلاب اسلامی گفت: باید باور کنیم که ادبیات چه در حوزه شعر و چه داستان نقش به سزایی در روشنگری قشرهای مختلف مردم و دانشجویان و دانش‌آموزان و شکل گیری زمینه‌های وقوع انقلاب سال 57 داشت اما باید دید این روند بعد از پیروزی انقلاب چگونه بوده است.
نویسندگان و شاعران بعد از انقلاب دچار نوعی "جوزدگی" شدند
وی در پاسخ به این پرسش افزود: جای تاسف است که بگویم آن مجموعه از نویسندگان و شاعرانی که در پیروزی انقلاب نقش داشتند و توانستند کمکی به روند این پیروزی بکنند بعد از انقلاب به دلایلی دچار نوعی "جوزدگی" و "غلبه فضای احساسی بر فضای عقلانی" شدند.
نویسنده "قطار 57" اضافه کرد: این دسته از نویسندگان بعد از انقلاب یادشان رفت که رسالت اصلی‌شان چیست؟ به همین خاطر به دنبال فضاهایی که چندان ارتباطی با ادبیات نمی‌توانست داشته باشد رفتند. اغلب نوشته‌های آن مقطع نوشته‌هایی سطحی و تاریخ مصرفدار بود و کار ماندگاری از میان آنها برنمی‌آمد و می‌توان گفت که ادبیات انقلاب تا 22 بهمن آمد و متوقف شد.
رئیسی گفت: پایان اغلب داستانهای آن روز هم به ایام پیروزی انقلاب می‌رسد و در همانجا تمام می‌شود و به جرات می‌توان گفت که به ندرت کتابی می‌بینیم که داستان آن از صبح 23 بهمن دنبال شده باشد. به خاطر همین خلاء بود که من چهار پنجم حجم داستان کتابم (قطار 57) را به بعد از پیروزی انقلاب اختصاص دادم.
وی با بیان اینکه "اهل قلم دینی را که باید، به انقلاب اسلامی ادا نکرده‌اند" تاکید کرد: سالهای بعد از انقلاب معمولا با نوعی عدم تمرکز همراه است و در جامعه ما همین که در حال رسیدن به این تمرکز بودیم جنگ تحمیلی شروع شد. همین مزید بر علت شد تا فرصت توجه به پدیده مهم انقلاب اسلامی و پرداختن به آن توسط نویسندگان از دست برود.
وقوع جنگ تحمیلی فرصت شناخت انقلاب را نداد
این نویسنده افزود: البته طبیعی است که باید چندسالی بگذرد تا حادثه‌ای که مثلاً اکنون در آن هستیم ته‌نشین شود و بتوان درباره آن تحلیل کرد و تجربه‌ای را که با انقلاب به دست می‌آید به اثر یا آثاری ماندگار بدل کنیم. طبیعتاً باید در سالهای بعد از انقلاب این اتفاق می‌افتاد که با جنگ این فرصت از دست رفت.
رئیسی اضافه کرد: انقلاب اسلامی در سال 57 و جنگ تحمیلی 8 ساله را به عنوان دو اتفاق بزرگ و تاثیرگذار در جامعه ایران نمی‌توان حذف کرد البته طبیعی است که هر کسی از منظر خودش باید به آن بپردازد. الان هم به مقطعی رسیده‌ایم که بسیاری از حوادثی که یک جورهایی گنگ و ناشناخته مانده بود قابل رویت و تحلیل است البته به شرط آنکه دوستانی هم که آن باید اجازه انتشار این مستندات را صادر کنند دچار تنگ‌نظری نشوند و نگاه باز را سرلوحه کار خود قرار دهند.
بسیاری از اهل قلم در بحث نقد و تحلیل پدیده انقلاب اسلامی مانده‌اند
نویسنده چندین اثر درباره انقلاب اسلامی گفت: متاسفانه هنوز که هنوز است بسیاری از اهل قلم در بحث نقد و تحلیل پدیده انقلاب اسلامی مانده‌اند و تا جسارت هم پیدا کنند و آن را بر روی کاغذ بیاورند فرصتها از دست می‌رود و در واقع با دریغ کردن این فرصتها از خودشان صدمه زیادی به ادبیات بعد از انقلاب زده‌اند.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر کسانی هم که به تعبیری ریش و قیچی دستشان بود سلیقه‌ای عمل کردند و تعریفهایی که از بحث ادبیات انقلاب دادند بسیار محدود و بسته بوده است.
دهه دوم انقلاب فصل شکوفایی ادبیات کودک است
برای حرفهای شدن ادبیات کودک و نوجوان و حرفهای عمل کردن نویسندگان این حوزه نیازمند تشکیل "شورای سیاستگذاری" ویژه‌ای در این رابطه هستیم.
شهرام اقبال‌زاده دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با اعلام این مطلب گفت: در این شورا باید کارشناسان بخش دولتی با بهر‌مندی از تجربیات نهادهای مدنی برنامه‌ریزیهای کلانی را در بخش ادبیات کودک و نوجوان تدوین کنند.
وی با انتقاد از رابطه کنونی نهادهای مدنی و دولتی گفت: در حال حاضر کمتر شاهد هم‌اندیشی نهادهای دولتی و مدنی هستیم در حالیکه ما در حوزه‌های نظری نیازمند خرد جمعی هستیم.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان با بیان اینکه "نویسندگی یک حرفه و نویسندگی برای کودک یک تخصص است" گفت: نویسنده کودک باید بتواند با فراغ‌البال به تحقیق و مطالعه بپردازد و دغدغه‌ای در این زمینه نداشته باشد. در حالیکه هم اکنون نویسندگان ما چرخ زندگیشان با نوشتن نمی‌گذرد.
اقبال‌زاده تعداد نویسندگان حرفهای کودک کم توصیف کرد و گفت: مشکلات معیشتی مانع از نوآوری می‌شود و نویسنده ناخودآگاه دچار کم‌کاری و کم‌خوانی می‌شود و این آسیب بزرگی برای ادبیات است.
این منقد ادبی همچنین با اشاره به تغییرات ادبیات کودک در 30 سال گذشته گفت: پیش از انقلاب به دلیل فضای استبداد و در دهه اول انقلاب به علت شور مبارزات سیاسی، ادبیات کودک در حاشیه قرار داشت و سیاست‌زدگیها و شعرزدگیها به ادبیات لطمه وارد کرده بود.
وی دهه دوم انقلاب را فصل شکوفایی ادبیات کودک دانست و افزود: از دهه دوم نویسندگان به بازنگری و بازاندیشی پرداختند و از شور و هیجان گذشته فاصله گرفتند و نگاه‌های حرفهای وارد ادبیات کودک شد.
دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به شکلگیری بسیاری از نشریات نقد و نظر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در دهه دوم انقلاب اشاره و خاطرنشان کرد: در این زمان بود که ما شاهد ترجمه‌های خوب ادبیات کودک بودیم و کم کم ادبیات کودک به عنوان یک تخصص مورد توجه قرار کرد و وارد حوزه دانشگاهی شد.
نظر شما