بافتهای فرسوده و ناکارآمد؛ تهدیدی جدی برای سلامت اردبیل

به گزارش خبرنگار مهر در اردبیل، از جمله در مواد مختلف قانون ساماندهی، قوانینی درباره بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری ارائه شده و بهسازی و نوسازی این بافتهای به‌عنوان یکی از منظورها و اهداف اصلی قانون تعیین شده است.

همچنین حمایت از بهسازی و نوسازی و تولید و عرضه مسکن در بافتهای فرسوده شهری توسط بخش غیر دولتی به‌ عنوان یکی از هشت برنامه مورد اقدام دولت مورد توجه واقع شده و اولویت مکان ‌یابی برای تأمین اراضی به توسعه درونی داده شده است.

الزام وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و شرکت‌های دولتی نسبت به واگذاری رایگان اراضی در اختیار خود که در محدوده‌های بافتهای فرسوده واقع می‌شوند به وزارت مسکن و شهرسازی، امکان معاوضه یا تهاتر اراضی با مالکیت مردم (بخش غیردولتی) درون طرحهای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده با سایر اراضی دولتی یا فروش آنها به دولت، الزام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تأمین و پرداخت تسهیلات بلند مدت برای بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری، تخفیف در هزینه های عوارض و ساخت و تراکم برای صاحبان این بافتها و... از جمله قوانینی است که در قانون ساماندهی به آن اشاره شده است.

اما با همه این تفاسیر و با در نظر گرفتن مشکلات دولتی و اداری و مدیریت شهری در اجماع کامل در تصمیم گیریها و عدم نگرش صحیح و علمی به احیاء بافتهای فرسوده شهری، وجود شبکه معابر درهم تنیده و گذشت زمان زیاد از تاریخ ساخت بناها باعث شده که صاحبان مساکن و مراکز خدمات دهی، تمایل زیادی به بازسازی واحدهای مسکونی‌، تجاری و خدماتی نداشته باشد تا به مرور زمان بافتهای فرسوده و تاریخی محل نامناسب برای زندگی شهری باشد.

از عوامل دیگر که سبب عدم سرمایه گذاری در بافتهای فرسوده و تاریخی در بخش بازسازی شده، تعادل نسبی در نرخ رشد خانوار است به گونه ای که در بافتهای مرکزی به علت تعادل در زاد و ولد و مرگ ومیر، تقاضای جدید برای ایجاد مساکن و خدمات جدید احساس نمی شود.

از طرفی اکثر فرزندان متولد شده دراین مناطق به دلیل ساختار خانوادگی و موقعیت اجتماعی یا به خارج از کشور کوچ کرده و یا در شهرهای دیگر زندگی می نمایند و بحثهای حقوقی نیز مشکلی بر مشکلات این بافت ها افزوده است ضمن اینکه برخی از این بافتها تبدیل به محل تجمع افراد ناسالم، معتاد و دارای ناهنجاریهای اجتماعی شده است.

در بافتهای غیر رسمی نیز شرایط به گونه ای یگر است. در سالهای بعد از انقلاب و بعد از شروع جنگ تحمیلی سیستمهای نظارتی مدیریت شهری بکلی پویایی و کنترل خود را جهت نظارت به ساخت و ساز در شهرها از دست دادند.

با توجه به این امر و افزایش سه درصدی نرخ رشد در دهه 60 و 70،‌ مازاد جمعیت سرریز شهرها شد که  باتوجه به عدم توان مالی جهت ساخت بناهای مناسب و همچنین برای فرار ازپرداخت عوارض و هزینه های دولتی‌، بورس بازان اقدام به احداث مساکن نامناسب و بدون رعایت آیین نامه‌های ساختمانی کرده و مشکلات فروان ایجاد کردند.

بعد از وقوع زلزله های شدید منجیل، رودبار،‌ اردبیل و به خصوص بم، مدیریت کلان کشور به این نتیجه رسید که راهکارهایی را برای نجات این بافتها بکار گیرد، زیرا در بررسیهای انجام یافته مشخص شد در صورت نامقاوم بودن واحدهای خدماتی،‌ مسکونی و تجاری آسیبهای جبران ناپذیری در شهرها ایجاد می شود.

از جمله آسیبهای مالی که یا بر اثر تخریب ساختمان ایجاد می شود و یا بر اثر تخریب ساختمان به لوازم زندگی وارد می شود. همچنین آسیبهای انسانی که در واقع این نوع آسیب از مهمترین آسیبها در وقوع حوادث غیر مترقبه به شمار می آید و غیر قابل جبران است.

آسیبهای روحی و روان شناختی نیز که در اثرمرگ و میر عزیزان( پدر و مادر،‌ فرزندان و غیره) به بار می آید از جمله این آسیبها است، زیرا اثرات آن تا سالها باقی می ماند.

حمایتهای مالی دولت برای احیای بافتهای فرسوده شهری محقق نشده است

شهردار اردبیل در این خصوص با اشاره به اینکه مساحت کل بافت فرسوده شهر اردبیل 15 هزار هکتار است, یاد آور شد: این میزان نزدیک به یک سوم شهر را شامل می شود که با توجه به وسعت زیاد آن در صورتی که پیش بینیهای مناسبی جهت نوسازی این بافتها صورت نگیرد‌، فاجعه جبران ناپذیری به هنگام حادثه رخ خواهد داد.

اکبر نیکزاد در گفتگو با مهر احیاء و بازسازی بناهای قدیمی و بافتهای تاریخی را بر اساس نتایج بررسیهای نظام مدیریت شهری دانست و افزود: این بررسیها نشان داده که اگر بتوان با تزریق منابع مالی محدود، بافتهای فرسوده شهری را توانمند کرد، صرفه جویی مالی و انسانی فراوانی عاید کشور خواهد شد.

وی اضافه کرد: در استان اردبیل و به ویژه شهر اردبیل نیز به تبع این تصمیم مهم و حیاتی اقداماتی در جهت توانمند سازی بافتهای فرسوده صورت گرفت و طرحهای زیادی آماده شد که در صورت اجرای این طرحها بافتهای ناکارآمد از وضع موجود رها خواهند شد.

نیکزاد با بیان اینکه اجرای این طرحها و احیای بافتهای فرسوده شهری اردبیل نیازمند توجه جدی و حمایتهای مالی دولت است، ابراز داشت: حمایتهای مالی دولت برای احیای بافتهای فرسوده شهری تاکنون محقق نشده است.

وی در ادامه به طرحهای اجرایی در خصوص احیاء بافت فرسوده شهر اردبیل اشاره کرد و به تامین اعتبارات لازم برای تسریع در عملیات اجرایی این طرحها تاکید کرد.

شهردار اردبیل متذکر شد: در حال حاضر کلیات طرح ساماندهی محله اوچ دکان به عنوان هسته مرکزی بافت فرسوده اردبیل تصویب و وام فاینانس 65 میلیارد ریالی جهت شروع عملیات این پروژه مصوب شده که متاسفانه این رقم در اختیار استان قرار نگرفته تا این طرح اجرایی شود.

وی خاطر نشان کرد: همچنین مطالعات ساماندهی بافتهای فرسوده محلات ششگانه انجام شده که بر اساس برآوردهای اولیه به اعتباری بالغ بر 300 میلیارد ریال نیاز است.

نیکزاد در ادامه توسعه محدوده بافتهای فرسوده اردبیل به 15 هزار هکتار را دلیلی برای افزایش درخواست وامهای حمایتی برای بازسازی دانست و تصریح کرد: در این صورت بانکها باید پرداخت تسهیلات باز سازی بافتهای فرسوده را تسهیل نمایند.

وی شروع مطالعات و برنامه ریزیهای بلند مدت برای احیاء بافتهای فرسوده را در گرو تخصیص اعتبارات کافی با نگرش کلان شهر به اردبیل عنوان کرد و اظهار داشت: انتظار داریم دولت در جهت تامین این اعتبارات ما را یاری نماید.

عدم اجرای طرح تفصیلی، احیای بافت فرسوده شهری را با مشکل مواجه کرده است

مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان اردبیل نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در حال حاضر عدم اجرای طرح تفصیلی، احیای بافت فرسوده شهری و تاریخی را با مشکل مواجه کرده است.

یعقوب عزیز زاده عنوان کرد: همچنین توجه و رونق ساخت و سازهای بی رویه در حاشیه شهرها و شهرکها از دیگر عوامل رکود در احیای بافتهای فرسوده است.

وی با بیان اینکه تاکنون 93 هکتار از بافت فرسوده شناسایی شده در اردبیل مربوط به بناهای تاریخی است، افزود: لازمه احیای بافتهای فرسوده شهری در گرو برنامه ریزی و مشارکت گسترده تمام دستگاه های اجرایی و مردم است.

این مسئول ابراز داشت: همچنین در نظر گرفتن تسهیلات و شرایط تشویقی از سوی شهرداران و نیز جذب و مشارکت بخش خصوصی از دیگر عواملی است که باعث می شود صاحبان بافتهای فرسوده به احیای بناهای خود رغبت بیشتری نشان دهند.

عزیز زاده در ادامه احیای بناهای فرسوده و استحکام آنها را در کاهش تلفات انسانی در وقوع حوادثی نظیر زلزله موثر دانست و تصریح کرد: هم اکنون به دلیل عدم رعایت این مهم، میزان تلفات در کشورمان شش برابر بیش از سایر کشورها است.

مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان اردبیل در ادامه تشکیل گروه‌ های غیر دولتی و محلی را برای احیای بافتهای فرسوده از راهکارهای نوین در سرعت بخشیدن مراحل اجرایی آن برشمرد و به تحقق این امر در اردبیل تاکید کرد.

بانکها در پرداخت تسهیلات بازسازی بافت فرسوده کارشکنی نکنند

همچنین معاون عمرانی استاندار اردبیل نیز در این خصوص بانکهای عامل را به همکاری بیشتر در پرداخت تسهیلات بازسازی بافت فرسوده به افراد واجد شرایط فرا خواند و بر لزوم تسریع در اجرای آن تاکید کرد.

ناصر هاشم پور به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر به منظور احیای بافت فرسوده شهری در اردبیل اقدامات قابل توجهی صورت گرفته و هم اکنون طرح اجرایی آن پس از تصویب در کمیسیون ماده پنج، جهت مطالعه به گروه مهندسان مشاور واگذار گردیده است.

وی با اشاره به اینکه مطالعات فاز 1 و 2 این طرح در حال اتمام است، افزود: بیش از 92 هکتار از مجموع بافت فرسوده شهری اردبیل را بافت تاریخی تشکیل می دهد که این امر به ظرافت و دشواری کار افزوده است.

هاشم پور با بیان اینکه به لحاظ پیشینه تاریخی کهن و وجود ارزشهای فرهنگی و مذهبی، نمی توان فرسودگی مناطق مرکزی و بخش میانی شهر اردبیل را نادیده گرفت، تصریح کرد: برای بازسازی این بناها باید پرداخت تسهیلات بانکی هموار شود.

وی در ادامه وجود 100 هزار واحد مسکونی فرسوده در شهر اردبیل را یاد آور شد و ابراز داشت: از ابتدای سال جاری تاکنون شهرداری اردبیل برای احداث شش هزار واحد مسکونی پروانه احداث صادر کرده که بخشی از این تعداد مربوط به احداث بناهای جدید و بخشی مربوط به بازسازی بناهای قدیمی و فرسوده است.

معاون عمرانی استاندار اردبیل همچنین اهتمام و مشارکت جدی و مستمر مردم را برای بهینه سازی مبلمان شهری در اردبیل ضروری خواند و خاطر نشان کرد: برای جلوگیری از بحران جدی در بروز حوادث غیر مترقبه از جمله زلزله، بازسازی بافت فرسوده ضروری است.

به هر حال نتایج مطالعات و بررسیها در کشور نشان می دهد که در صورت عملی شدن مطلوب بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری می توان علاوه بر نوسازی واحدهای موجود، به خوبی از ظرفیتهای تولید و احداث مسکن برخوردار بود، از این رو ساماندهی، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری نیازمند توجه و عزم جدی مسئولان است.